Αγία Σοφία - Διεθνής Τύπος: Ο Ερντογάν «αψηφά την Ευρώπη»

Με τις αποφάσεις του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου της Τουρκίας και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που προβλέπουν τη μετατροπή του μουσείου της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, ο πρόεδρος της Τουρκίας «αψηφά εκ νέου την Ευρώπη», σχολίασε στον τίτλο του ρεπορτάζ της η γαλλική καθημερινή εφημερίδα Le Figaro.

«Μάθαμε λοιπόν το όνομα του 3.272ου τζαμιού της Κωνσταντινούπολης: το ‘τζαμί Αγία Σοφία’», σημειώνεται στο κείμενο και προστίθεται ότι ο τούρκος πρόεδρος μπορεί χάρη στην απόφαση του τουρκικού Συμβουλίου της Επικρατείας να «εκπληρώσει το όνειρο» των ισλαμιστών και των εθνικιστών στη χώρα του, που ήταν «η κατάκτηση εκ νέου, θρησκευτικά και πολιτικά, αυτού του συμβόλου της Κωνσταντινούπολης».

Την 24η Νοεμβρίου 1934 ο Μουσταφά Κεμάλ, ο ιδρυτής της πολύ νεαρής Τουρκικής Δημοκρατίας, μετέτρεπε την πρώην βασιλική, ακόμη ισλαμικό τέμενος, σε μουσείο, όμως «86 χρόνια αργότερα, τη 10η Ιουλίου 2020, ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έκανε το κόσμημα της Κωνσταντινούπολης μουσουλμανικό χώρο λατρείας, προς μέγιστη ικανοποίηση της πιο συντηρητικής θρησκευτικής μερίδας του εκλογικού του ακροατηρίου και των συμμάχων στην άκρα δεξιά» της Τουρκίας, σχολίασε στο δικό της ρεπορτάζ η εφημερίδα Le Monde.

«Αγία Σοφία: Η Τουρκία μετατρέπει το εμβληματικό μουσείο της Κωνσταντινούπολης σε τζαμί», είναι ο τίτλος δημοσιεύματος του BBC για την απόφαση που έλαβαν χθες οι αρχές της Τουρκίας να μετατραπεί σε τζαμί αυτό το Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

Οι αλλαγές στην Αγία Σοφία είναι βαθειά συμβολικές. Ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους, ήταν αυτός που αποφάσισε ότι πρέπει να γίνει μουσείο. Ο πρόεδρος Ερντογάν --ο οποίος παρουσιάζει τον εαυτό του ως κατακτητή της σύγχρονης εποχής-- κάνει τώρα άλλο ένα βήμα για να διαλύσει την κληρονομιά του κοσμικού χαρακτήρα του τουρκικού κράτους και να αλλάξει την Τουρκία σύμφωνα με το όραμά του. Ο Τούρκος ηγέτης δεν δίνει λόγο σε κανέναν για την αλλαγή. Δηλώνει πως όταν κάποιος λέει πως η απόφαση δεν του αρέσει --και σε πολλούς στο εξωτερικό δεν αρέσει-- αυτό σημαίνει ότι επιτίθεται στην εθνική κυριαρχία της Τουρκίας, συμπληρώνει το βρετανικό δίκτυο BBC.

Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας ικανοποιεί την κομματική του βάση --ισλαμοσυντηρητικούς-- και τους Τούρκους εθνικιστές. Οι επικριτές του επισημαίνουν ότι χρησιμοποιεί το θέμα για να αποσπάσει την προσοχή από την οικονομική κρίση που έχει προκαλέσει στην χώρα η πανδημία της Covid-19.

Ωστόσο πολλοί στη διεθνή κοινότητα επιχειρηματολογούν ότι το μνημείο ανήκει στην ανθρωπότητα, όχι στην Τουρκία, και ότι έπρεπε να παραμείνει άθικτο. Λένε ότι είναι γέφυρα ανάμεσα σε δύο θρησκείες και σύμβολο συνύπαρξης, συνεχίζει το βρετανικό δίκτυο.

Αν και η κίνηση είναι δημοφιλής στις τάξεις των ισλαμοσυντηρητικών υποστηρικτών του προέδρου Ερντογάν, ο πιο διάσημος συγγραφέας της Τουρκίας, ο Ορχάν Παμούκ, δηλώνει στο BBC ότι η απόφαση θα στερήσει από κάποιους Τούρκους την "υπερηφάνεια" τους που ανήκουν σε ένα κοσμικού χαρακτήρα μουσουλμανικό έθνος.

«Υπάρχουν εκατομμύρια Τούρκοι προσηλωμένοι στον κοσμικό χαρακτήρα του τουρκικού κράτους, όπως εγώ, που υψώνουν τη φωνή τους ενάντια σε αυτό, αλλά οι φωνές τους δεν εισακούονται», σημείωσε σε δήλωσή του στο BBC.

Για τη βρετανική εφημερίδα The Times, η κίνηση που έκανε ο πρόεδρος της Τουρκίας, ενδυναμωμένος από την απόφαση του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου της χώρας, σηματοδοτεί «το τέλος του οράματος» του Μουσταφά Κεμάλ για τον κοσμικό χαρακτήρα του τουρκικού κράτους. Οι Τάιμς χαρακτηρίζουν το διάγγελμα του αρχηγού του τουρκικού κράτους, λίγα λεπτά μετά το κάλεσμα στην απογευματινή προσευχή, μια από «τις πιο δραματικές στιγμές στην ιστορία των 1.500 ετών» του εμβληματικού βυζαντινού κτιρίου.

«Ο Ερντογάν διέταξε τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί», γράφει το CNN.

Όπως γράφει το αμερικανικό δίκτυο: «Ο Ερντογάν έχει τοποθετηθεί ως φίλος των συντηρητικών ισλαμιστών στην Τουρκία, απομακρύνοντας τη χώρα από τις κοσμικές ρίζες της. Ο Mailsmail Kandemir, επικεφαλής της Ένωσης για την Υπηρεσία των Ιστορικών Ιδρυμάτων και του Περιβάλλοντος, δήλωσε μετά την απόφαση ότι η χρήση της Αγίας Σοφίας ως μουσείο βλάπτει τη συνείδηση των ανθρώπων».

Η Washington Post σημειώνει πως «ο Ερντογάν ζήτησε από ένας εξαιρετικά συμβολικός χώρος παγκόσμιας κληρονομιάς να μετατραπεί σε τζαμί παρά τις εκτεταμένες διεθνείς επικρίσεις, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών και των ορθόδοξων χριστιανών ηγετών. Η κίνηση θα μπορούσε επίσης να εντείνει τις εντάσεις με τη γειτονική Ελλάδα».

Ο Ερντογάν, ο οποίος έχει υπερασπιστεί τις ισλαμικές αξίες κατά τη διάρκεια της 17ετούς παραμονής του στην εξουσία, έθεσε δημοσίως το θέμα πέρυσι σε μια προσπάθεια να αυξήσει την φθίνουσα υποστήριξη στον κυβερνητικό του συνασπισμό, επισημαίνει η Guardian.

Δημοσκόπηση που διενεργήθηκε πρόσφατα από φιλοκυβερνητική εφημερίδα έδειξε ότι το 73% των Τούρκων τάσσεται υπέρ της μετατροπής του μουσείου σε χώρο λατρείας. Ωστόσο άλλη έρευνα που έγινε από το Metropoll έδειξε ότι το 44% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η μοίρα της Αγίας Σοφίας μπήκε στην ημερήσια διάταξη για να αποσπάσει την προσοχή των ψηφοφόρων από τις οικονομικές πληγές της Τουρκίας, προσθέτει τέλος η βρετανική εφημερίδα.

Η Süddeutsche Zeitung σημειώνει: «Η Αγία Σοφία θα γίνει ξανά τζαμί – αφού υπήρξε για πάνω από 900 χρόνια κοφυφαία εκκλησία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, για σχεδόν 500 χρόνια χώρος ισλαμικής προσευχής και για 86 χρόνια μουσείο. Πρόκειται για μια κακή είδηση για όλους όσους ενδιαφέρονται για την καλή συνύπαρξη των θρησκειών. Όχι επειδή θα επιτρέπεται η προσευχή σε ένα από τα σημαντικότερα μνημεία στον κόσμο. Η απόφαση του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου της Τουρκίας ενοχλεί πολύ, γιατί προωθεί μια κατανόηση της θρησκείας τόσο επιθετική όσο και θριαμβευτική. Λέει: θα πάμε εκεί, είμαστε εκεί. Τι πάει να πει Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά; Σε εμάς τους μουσουλμάνους ανήκει αυτό το καλό κομμάτι γης, για τους Χριστιανούς δεν υπάρχει τίποτα να κληρονομήσουν (…) Είναι αυτή η επιθυμία να εκδιωχθούν οι άλλοι, να απαλλοτριωθεί εντελώς ένας τόπος, όπου κανείς θα έπρεπε να εισέρχεται με ταπεινό δέος, ειδικά αν είναι πιστός (…) Ο Ερντογάν ποδοπατά το πνεύμα, το οποίο κάποτε συμβόλιζε αυτός ο χώρος. Το χάσμα μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων θα βαθύνει κι άλλο – προς χαρά των φονταμενταλιστών και στις δύο πλευρές».

Για κίνηση «πολιτικής απελπισίας» του Ερντογάν κάνει λόγο σε σχόλιό της η Augsburger Zeitung παρατηρώντας: «Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί ευχαριστεί τους ισλαμιστές και εθνικιστές ψηφοφόρους του, αλλά κάπως έτσι τελειώνει το πολιτικό όφελος για τον Ερντογάν, ο οποίος χάνει διαρκώς σε δημοφιλία. Οι ισλαμιστές τον ψηφίζουν έτσι κι αλλιώς. Η σημαντική ομάδα των νέων ψηφοφόρων, από την άλλη πλευρά, δεν ενδιαφέρεται σχεδόν καθόλου για την Αγία Σοφία αλλά ανησυχεί περισσότερο για την έλλειψη θέσεων εργασίας (…) Ο Ερντογάν θέλει να απομακρύνει κι άλλο την Τουρκία από τη Δύση. Ο Ερντογάν θα χρησιμοποιήσει την κριτική από το εξωτερικό για να παρουσιαστεί ως ατρόμητος υπερασπιστής των εθνικών συμφερόντων. Έτσι προσβάλλει την UNESCO, τροφοδοτεί τη διαμάχη με την Ελλάδα και ενισχύει την σκέψη ότι η χώρα του απομακρύνεται ολοένα περισσότερο από τη Δύση. Πάνω από όλα όμως η όλη διαδικασία δείχνει ότι ο Ερντογάν στερεύει από ιδέες. Δεν μπορεί να σαγηνεύσει πλέον τους Τούρκους με πολιτικές προτάσεις».

Το πρακτορείο Reuters αναφέρει ότι ανατρέποντας ένα από τα πιο συμβολικά βήματα του Ατατούρκ, το οποίο υπογράμμιζε τη δέσμευσή του στον κοσμικό χαρακτήρα του τουρκικού κράτους, ο Ερντογάν ολοκληρώνει το δικό του σχέδιο για την επαναφορά του Ισλάμ σε κεντρική θέση στη δημόσια ζωή, επικαλούμενο τον Σονέρ Τσαγαπτάι, διευθυντή του Turkish Research Program στο Washington Institute for Near East Policy.

«Η Αγία Σοφία είναι το επιστέγασμα της θρησκευτικής επανάστασης του Ερντογάν, η οποία εκτυλίσσεται στην Τουρκία για πάνω από μια δεκαετία» έκρινε ο ίδιος σε δηλώσεις του στο πρακτορείο.

Ο Ερντογάν, νοσταλγός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που επιδιώκει σήμερα να συσπειρώσει την συντηρητική του βάση με φόντο την οικονομική κρίση που έχει προκαλέσει η πανδημία του νέου κορονοϊού και το δύσκολο περιφερειακό πλαίσιο, είχε ταχθεί πολλές φορές υπέρ της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, μεταδίδει το AFP.

«Η Αγία Σοφία είναι πιθανόν το πιο ορατό σύμβολο του οθωμανικού παρελθόντος της Τουρκίας και ο Ερντογάν το εργαλειοποιεί για να συσπειρώσει τη βάση του και να δείξει το ανάστημά του στους αντιπάλους του τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό», επισήμανε στο AFP ο Άντονι Σκίνερ, στέλεχος της εταιρείας συμβούλων Verisk Maplecroft.

ΚΟΡΩΝΟΪΟΣ: Live updates - Τι πρέπει να ξέρουμε για τον κορωνοϊό- Συνεχής ενημέρωση εδώ