Το ίχνος της Ανίτα Λάκεροφ

Στις 5 Αυγούστου του 1949, μια νεαρή γυναίκα βρίσκεται στη Ρώμη όπου καταθέτει αίτηση στον Διεθνή Οργανισμό Προσφύγων (IRO), με την οποία ζητάει νομική προστασία και τα εισιτήριά της για να μεταναστεύσει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, η 22χρονη προτίθεται να μεταναστεύσει σε κάποια χώρα της Νότιας Αμερικής, ή να παραμείνει στην Ευρώπη – ευχαρίστως θα εγκαθίστατο στην Ισπανία ή τη Γαλλία. Το επάγγελμα που δηλώνει είναι: Ηθοποιός του σινεμά – τραγουδίστρια.

Τη λένε Ανίτα Λάκεροφ. Το ίχνος που άφησε θα μείνει για πάντα ανάμεσα στα ντοκουμέντα από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που συγκροτούν τα αρχεία Arolsen. Καταγραφές από αναζητήσεις αγνοουμένων, αιτήσεις γραμμένες από επιζώντες των στρατοπέδων που περιγράφουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα, έγγραφα με τα οποία εκτοπισμένοι από τον πόλεμο προσφεύγουν στους διεθνείς οργανισμούς για να βρουν τρόπο να επιστρέψουν στις πατρίδες τους, πρακτικά απογραφής προσωπικών αντικειμένων – ένα δαχτυλίδι, ένας κονδυλοφόρος, ένα ζευγάρι γυαλιά, πράγματα μικρής ή μεγαλύτερης αξίας που ανήκουν σε άντρες και γυναίκες από καιρό χαμένους.

Κάπου ανάμεσα στις αμέτρητες σελίδες που έχουν με επιμέλεια ψηφιοποιηθεί, είναι κι αυτά τα λίγα χαρτιά που αφηγούνται την ιστορία της Ανίτας Λάκεροφ: Μια μικρή φωτογραφία διαβατηρίου, μαζί με μια σειρά από τυπικές ερωτήσεις κι απαντήσεις συνθέτουν το μικρό, ημιτελές, αναπόφευκτα μυστηριώδες πορτρέτο μιας γυναίκας της μεταπολεμικής Ευρώπης.

Η Ανίτα Λάκεροφ γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου του 1927, στην Αθήνα. Η μητέρα της ήταν Αυστριακή, την έλεγαν Καρολίνε Πέτερσον. Ο πατέρας της ήταν Ρουμάνος κι ονομαζόταν Στέφανο Λάκεροφ. Ποιο ήταν το επάγγελμά του, δεν γνωρίζουμε. Ξέρουμε μόνο ότι το ζευγάρι ζούσε στην Ελλάδα, όπου γεννήθηκε η κόρη τους. Κι ότι στο σπίτι μιλούσαν ελληνικά. Ο Στέφανο πέθανε το 1935.

Το 1938, η Καρολίνε θα γνωρίσει, στην Αθήνα, τον άντρα που θα γίνει ο δεύτερος σύζυγός της. Είναι Αλβανός και τον λένε Ρομπέρτο Βάγια. Μητέρα και κόρη θα φύγουν μαζί του για τα Τίρανα, όπου ο Ρομπέρτο εργάζεται στο υπουργείο Δημοσίων Έργων. Στο σπίτι, οι τρεις τους συνεννοούνται στα ιταλικά. Μένουν στην οδό Κόδρες 62. Η Ανίτα πηγαίνει στο Ιταλικό Σχολείο, στην οδό Ντουρέζο.

Πώς πέρασε η οικογένεια τα χρόνια του πολέμου; Δεν γνωρίζουμε, δεν ενδιαφέρει τον IRO. Εκείνο που θα μάθουμε είναι ότι οι παρτιζάνοι που εκδιώκουν τους Ιταλούς το 1944, θα συλλάβουν τον Ρομπέρτο με τη δικαιολογία ότι ανήκει στους «έχοντες». Τον Ιανουάριο του 1945 θα τον αφήσουν ελεύθερο καθώς αποδεικνύεται ότι ουδέποτε είχε γίνει μέλος του φασιστικού κόμματος. Έχει, όμως, χάσει οριστικά τη δουλειά του.

Η οικογένεια θέλει να εγκαταλείψει τη χώρα. Ο Ρομπέρτο, αλλά και η Καρολίνε λόγω του γάμου της μαζί του, είναι Αλβανοί υπήκοοι και το κομμουνιστικό καθεστώς τους απαγορεύει να φύγουν. Η Ανίτα είναι αποφασισμένη να εγκαταλείψει την Αλβανία. «Πότε, γιατί και πώς φύγατε από το σπίτι σας;» είναι η ερώτηση στο έγγραφο της IRO. «Τον Μάρτιο του 1945, η αιτούσα έφυγε από την Αλβανία διότι οι κομμουνιστές ήταν εναντίον της καθολικής θρησκείας και η αιτούσα είναι πολύ πιστή καθολική. Επιπλέον, ο πατριός της είχε χάσει τη δουλειά του. Η μητέρα και ο πατριός της ήθελαν και αυτοί να φύγουν από τη χώρα, αλλά είναι Αλβανοί πολίτες. Η ίδια συνελήφθη για δύο ημέρες και αφέθηκε ελεύθερη. Φοβόταν πάρα πολύ και χάρηκε που τη βοήθησαν οι Βρετανοί να εγκαταλείψει τη χώρα». 

Η Ανίτα, που είχε ρουμανικό διαβατήριο, έφυγε από τα Τίρανα μαζί με μια οικογένεια Ιταλών, πάνω σε ένα πλοίο του Βρετανικού Πολεμικού Ναυτικού που απομάκρυνε τους Ιταλούς πολίτες από την Αλβανία. Θα αποβιβαστεί στο Πρίντεζι και μια μέρα αργότερα είναι στο δρόμο για τη Ρώμη. Εκεί θα νοικιάσει ένα δωμάτιο, στη Via San Basilio 19. Όταν τα λίγα χρήματα που έχει μαζί της τελειώσουν, η Ανίτα θα βρει κατάλυμα στο Στρατόπεδο Εκτοπισμένων της Τσινετσιτά. Είναι Ιανουάριος του 1946. Η νεαρή γυναίκα θα αναπτύξει φιλική σχέση με ένα ζευγάρι Τσεχοσλοβάκων, τον κύριο Λεβί και τη γυναίκα του. Τον Νοέμβριο του 1947, θα τη φιλοξενήσουν στο διαμέρισμά τους στη Via Pavia. 

Όλο αυτό το διάστημα, η Ανίτα ψάχνει για δουλειά. Μιλάει άπταιστα ιταλικά, γαλλικά, ελληνικά και γερμανικά, τη μητρική γλώσσα της. Και είναι μια πολύ όμορφη νεαρή γυναίκα. Τον Δεκέμβριο του 1947, αρχίζει να εργάζεται ως κομπάρσα στο σινεμά. «Δουλεύει σε αρκετές ταινίες και βγάζει λίγα χρήματα», αναφέρει ο υπάλληλος που καταγράφει τις απαντήσεις της. Η Ανίτα εγκαθίσταται τότε στην πανσιόν Tolentino, στη Via San Nicolo. Λίγους μήνες αργότερα, τον Ιούλιο του 1948, η πανσιόν κλείνει για ανακαίνιση «και η αιτούσα μετακομίζει με φίλους της στην πανσιόν Sistina, στη Via Sistina 36, τηλ. 42336».

Ο υπάλληλος του IRO που συλλέγει τις πληροφορίες, ο κύριος Χ.Σ.Ε. Τζορτζ  σημειώνει ότι η γυναίκα δεν έχει ζητήσει ξανά βοήθεια από τον Οργανισμό. Τι θέλει τώρα η Ανίτα Λάκεροφ; Νομική προστασία και όσα χρήματα χρειάζονται για να αγοράσει ένα εισιτήριο για την Αμερική, κατά προτίμηση. Συστάσεις μπορεί να δώσει για αυτήν ο κύριος Τζίνο Ματσανότι, Via Zuchelli, Soc. «Valdarno». Μετά τον κύριο Τζορτζ, η Ανίτα θα μιλήσει και με τον ανακριτή Μάρτιν Ντεσάου. «Η αιτούσα είναι έξυπνη και συνεργάσιμη. Η ιστορία φαίνεται αληθινή», σημειώνει στην αναφορά του ο Ντεσάου. 

Είναι 1949 κι ανάμεσα στα συντρίμμια που έχει αφήσει πίσω του ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, σε μια Ευρώπη ρημαγμένη, μια 22χρονη γυναίκα σχεδιάζει να κυνηγήσει τα όνειρά της στο Χόλιγουντ. Τι άλλο θα ήθελε στην Αμερική μια νεαρή καλλονή που δηλώνει ηθοποιός και τραγουδίστρια; Η Ανίτα Λάκεροφ είναι ένα γενναίο πλάσμα. Στα 18 της μόλις χρόνια είχε βρει το σθένος να αφήσει πίσω της τη μοναδική οικογένεια που είχε, ώστε να μπορέσει να ζήσει ελεύθερη. Δεν γνωρίζουμε πού την οδήγησε η τύχη μετά από εκείνη τη στάση στη Ρώμη. Όπου κι αν βρέθηκε τελικά, εάν είναι ακόμη στη ζωή, σε ένα μήνα κλείνει τα 93 της χρόνια.