Όσα χρειάζεται να γνωρίζουμε για τις ιστορικές εκλογές στη Βρετανία: Από την εκλογή του νικητή στην επόμενη μέρα.
Εδώ και τέσσερα χρόνια, το Ηνωμένο Βασίλειο αν μη τι άλλο δεν έχει αφήσει την παγκόσμια κοινότητα χωρίς σασπένς. Αναπόσπαστο κομμάτι αυτού του σασπένς αποτελεί η συχνότατη—για τα δεδομένα της χώρας—προσφυγή στις κάλπες: το 2016 για το ξακουστό πλέον δημοψήφισμα, το 2017 για τις πρόωρες εθνικές εκλογές και τώρα, το 2019, για τις εθνικές εκλογές που αναμένονται να σφραγίσουν την κατάληξη της παράνοιας του Brexit.
Βέβαια, από το «αναμένονται» μέχρι το «θα», υπάρχει πολύς δρόμος.
Καθώς όμως η κατάληξη του Brexit θα εξαρτηθεί από τους συσχετισμούς που θα μας δώσει η κάλπη της πέμπτης, ας δούμε δέκα κλειδιά για άλλη μια ιστορική εκλογική διαδικασία στη Γηραιά Αλβιώνα.
1. Τι έχει προηγηθεί;
Tο απόλυτο χάος. Από το 2016 το Ηνωμένο Βασίλειο είδε τρεις διαφορετικούς Πρωθυπουργούς να ψυχομαχούνε να κρατήσουν ισχνές κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες, δύο ξενοφοβικά κόμματα να θερίζουν σε δημοτικές και ευρωεκλογές, το Εργατικό Κόμμα να χωρίζει άκομψα με την κεντρώα του φράξια εκλέγοντας έναν νεοκομμουνιστή ευρωσκεπτικιστή ηγέτη, τους ξεγραμμένους Φιλελεύθερουςνα αναγεννώνται, τη Σκωτία να ζητάει ξανά ανεξαρτησία, τη Βόρεια Ιρλανδία στα όρια της διάλυσης και—κυρίως—πάνω από τρείς αναβολές στην αιτία όλων: το Brexit ακόμα δεν έχει συμβεί. Ο δρόμος λοιπόν προς την επερχόμενη εκλογική αναμέτρηση δεν θα μπορούσε να είναι δυσκολότερος.
Το Ηνωμένο Βασίλειο ακολουθεί ένα ιδιαίτερο μονοεδρικό σύστημα. Η χώρα είναι διαιρεμένη σε 650 μονοεδρικές περιφέρειες, από τις οποίες συγκροτούνται οι κοινοβουλευτικές ομάδες και μέσω αυτών εκλέγεται ο Πρωθυπουργός. Τι σημαίνει αυτό; Αρχικά, πως ο απόλυτος αριθμός των ψήφων δεν έχει τόση σημασία καθώς ακόμα και μία ψήφος αρκεί ώστε να επικρατήσει ο υποψήφιος του πρώτου κόμματος στην περιφέρεια έναντι των άλλων. Κατά συνέπεια, υπάρχει η πιθανότητα να έχουμε ένα αποτέλεσμα που θα δώσει διαφορά πολλών χιλιάδων ψήφων για το πρώτο κόμμα, χωρίς όμως η διαφορά αυτή να ανταποκρίνεται σε ανάλογο αριθμό εδρών.
3. Τι δείχνουν οι δημοσκοπήσεις;
Οι περισσότεροι δημοσκόποι δίνουν καθαρή νίκη των Συντηρητικών, με πιθανότητα αυτοδυναμίας. Παρόλα αυτά, τις τελευταίες ημέρες ο Τζέρεμι Κόρμπιν έχει ψαλιδίσει ελαφρά το προβάδισμα του Τζόνσον, χωρίς όμως να μειώνει τη διαφορά κάτω από 10%. Αντίστοιχα παρατηρείται μια κάμψη των Φιλελευθέρων, καθώς φαίνεται πως πολλοί remainers θα στηρίξουν το Εργατικό κόμμα σε μια απέλπιδα προσπάθεια να στερήσουν από τον Τζόνσον την αυτοδυναμία.
Μία μέρα πριν τις εκλογές λοιπόν, οι προβλέψεις θέλουν τους Συντηρητικούς λίγο κάτω από το 45%, τους Εργατικούς στο 35%με τους Φιλελεύθερους να ακολουθούν στο 13% και τα υπόλοιπα κόμματα να βρίσκονται κάτω από το 5%.
Στη Βουλή των Κοινοτήτων αναμένοντα να εκπροσωπηθούν άλλα μικρά κόμματα, όπως το Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας (SNP), το Κόμμα της Ουαλίας (Plaid Cymru) καθώς και οι Πράσινοι (Green Party). Ενδεχομένως να καταφέρει να εκλέξει Βουλευτές και το Brexit Party, το οποίο όμως χωρίς τον Νάιτζελ Φάρατζ υποψήφιο έχει ξεφουσκώσει σε σχέση με την πρωτιά των Ευρωεκλογών.
Βέβαια, οι Βρετανικές δημοσκοπήσεις είναι ιστορικά ανακριβείς. Ενδεικτικά, ενώ στις εκλογές του 2017 αναμενόταν άνετη αυτοδυναμία για τους Συντηρητικούς της Τερέζα Μέι, το αποτέλεσμα ανέδειξε μια μειοψηφική και πολιτικά αδύναμη Κυβέρνηση.
Παρά το δημοσκοπικό προβάδισμα, κάθε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη. Θεωρητικά, η «νίκη σαν ήττα» των Συντηρητικών μπορεί να επαναληφθεί καθώς πολλές έρευνες δείχνουν πως οι Βρετανοί χάνουν σταδιακά την κομματική τους πίστη καιψηφίζουν στρατηγικά. Έτσι, θα υπάρξουν συντηρητικοί ψηφοφόροι που θα στραφούν προς το Φιλελεύθερο κόμμα—αλλά και σκληροπυρηνικοί ευρωφοβικοί που θα στραφούν προς τους Συντηρητικούς αντί για το BrexitPartyώστε να διασφαλίσουν το Brexit.
Το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου αφορά το μέγεθος αυτών των μετακινήσεων, ειδικά στις περιφέρειες του Λονδίνου Συντηρητικοί, Εργατικοί και Φιλελεύθεροι διεκδικούν επί ίσοις όροις.
5. Τζόνσον εναντίον Κόρμπιν, σημειώσατε άσσο... περίπου.
Ο Τζόνσον είναι τυχερός που έχει απέναντι τον Κόρμπιν, έναν μάλλον «προβληματικό» υποψήφιο. Πέρα από τις ανεδαφικές οικονομικές του θέσεις, η εκλογική διαδικασία έφερε στο φως τον αντισημιτισμό του, απωθώντας σημαντική μερίδα ψηφοφόρων.
Ποιος να το έλεγε πως ο αμετροεπής και συχνά σοβινιστής Τζόνσον θα μπορούσε να εγκαλέσει —δικαίως— τον αντίπαλο του για ρατσισμό.
Η ουσιαστική διαφορά ανάμεσα τους έγκειται στην ικανότητα του Τζόνσον να στοιχίσει πίσω του τόσο τους περισσότερους Συντηρητικούς, όσο και πολλούς brexiteersαπό άλλους πολιτικούς χώρους. Αντίθετα, ο Κόρμπιν είναι αντιδημοφιλής ακόμα στο ίδιο του το κόμμα, καθώς παρέμεινε εγκληματικά ασαφής όσον αφορά τον καθοριστικό παράγοντα των εκλογών, δηλαδή...
Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, το Brexit παραμένει το διακύβευμα των εκλογών. Τα Βρετανικά κόμματα έχουν πολλά να χωρίσου σε φλέγοντα ζητήματα όπως η οικονομία, η μετανάστευση, η ασφάλιση, η εγκληματικότητα και ούτω καθεξής. Όμως, όπως μου υπενθύμισε χαρακτηριστικά στέλεχος των Εργατικών «ούτε τον προϋπολογισμό για την κοπή των δέντρων στα πάρκα του Λονδίνου δε μπορούμε να ορίσουμε με ασφάλεια, αν δεν ξεμπερδέψουμε με το Brexit».
Στις τελευταίες ώρες της εκστρατείας, οι αρχηγοί των κομμάτων πιθανότατα θα εστιάσουν στο Brexit. Κι αν οι εξαγγελίες του Τζόνσον και της ηγέτιδας των Φιλελευθέρων, Τζο Σουίνσον, είναι αναμενόμενες—και διαμετρικά αντίθετες—η επιλογή του Κόρμπιν αναμένεται με αγωνία καθώς είναι ικανός τόσο να προσελκύσει όσο και να απωθήσει ψηφοφόρους.
7. Οι νέοι ψηφοφόροι και άλλοι αστάθμητοι παράγοντες
Αν το Brexit είχε κάτι αντικειμενικά θετικό, αυτό αφορά τη ραγδαία αύξηση του ενδιαφέροντος των νέων ψηφοφόρων. Οι Βρετανοί από 18 ως 29 εμφανίζονται περισσότερο πολιτικοποιημένοι από ποτέ—ενώ τάσσονται αναφανδόν υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Ως αποτέλεσμα, οι περισσότεροι αναμένονται να στηρίξουν το Εργατικό Κόμμα, όπως έπραξαν και στις εκλογές του 2017 σε ποσοστό άνω του 60%.
Όμως, το πρόβλημα για τους Εργατικούς είναι πως ενώ επικρατούν άνετα στις νεότερες ηλικίες, συντρίβονται στις μεγαλύτερες. Ενδεικτικά, ενώ στα διαστήματα 18-24 και 25-29 οι Εργατικοί έχουν περίπου 20 μονάδες διαφορά, οι Συντηρητικοί σταδιακά ισοφαρίζουν και εν τέλει συνθλίβουν τους Εργατικούς—ειδικά στους ψηφοφόρους άνω των εξήντα ετών.
Η προσέλευση των νέων ψηφοφόρων θα αποτελέσει “make or break” παράγοντα, καθώς ενδέχεται να αρκέσει για να στερήσει από τον Τζόνσον μια καθαρή νίκη.
Τα προγνωστικά ίσως να αλλοιώσει και η συνολική προσέλευση, που μπορει ως ενα βαθμό να εξαρτηθει και απο τις καιρικές συνθήκες (δεν ειναι τυχαίο που αυτές είναι οι πρώτες εκλογές που διεξάγονται μέσα στον Δεκέμβριο από το μακρινό 1923). Και αυτό παρά την επιστολική ψήφο που έχει θεσπιστεί στη Βρετανία.
8. Η Σκωτία
Το 2016, όλες οι περιφέρειες της Σκωτίας ψήφισαν υπέρ της παραμονής στην ΕΕ χαρίζοντας στην ηγέτιδα του Σκωτσέζικου Κόμματος, Νίκολα Στέρτζον, τοπολιτικό κεφάλαιο που χρειαζόταν για να απαιτήσει ένα νέο δημοψήφισμα ανεξαρτησίας.
Ένας εκ των βασικών παραγόντων της αρχικής απόρριψης της ανεξαρτησίας ήταν η ταυτόχρονη έξοδος από την ΕΕ σε περίπτωση απόσχισης από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να άλλαξε, η Σκωτία όμως όχι και γι’ αυτό ετοιμάζεται να ψηφίσει μαζικά το SNP στις εκλογές της Πέμπτης.
Η σχέση ανάμεσα στη Στέρτζον και τον Τζόνσον δε θα μπορούσε να είναι χειρότερη, πόσο μάλλον δε όταν ο τελευταίος πρόσφατα απέκλεισε την πιθανότητα νέου δημοψηφίσματος ανεξαρτησίας. Η Σκωτσέζικη κυβέρνηση αναμένεται να απαντήσει στον Τζόνσον δικαστικά και σίγουρα υπόσχεται να του κάνει τη ζωή όσο δυνατόν πιο δύσκολη στη Βουλή των Κοινοτήτων.
9. Η Βόρεια Ιρλανδία
Τι να πρωτοπεί κανείς. Τα «ιρλανδικά σύνορα» αποτελούν ίσως το μεγαλύτερο εμπόδιο στη συμφωνία για το Brexit, για λόγους που χρήζουν βαθύτατης ανάλυσης. Εκλογικά, το κραταιό Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα (DUP) απειλείται από το παν-ιρλανδικό Sinn Fein, ενώ οι Σοσιαλδημοκράτες με τους Πράσινους έχουν αποσύρει υποψήφιους σε ορισμένες περιφέρειες, ώστε να μη διαιρεθεί η φιλοευρωπαϊκή ψήφος.
Κάπως σοκαριστικά, οι δημοσκοπήσεις έχουν δείξει πως οι περισσότεροι brexiteers επέμεναν στην αποχώρηση από την ΕΕ, ακόμα κι αν αυτό θα σήμαινε την απόσχιση της Βόρειας Ιρλανδίας από το Ηνωμένο Βασίλειο.
Κανείς δεν ξέρει αν ο Τζόνσον έχει την ίδια άποψη, όμως ηγείται ενός κόμματος του οποίου το επίσημο όνομα είναι “Conservative and Unionist Party” ήτοι δηλαδή, τουπαραδοσιακού εκφραστή της ένωσης ανάμεσα στη Βόρειας Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Με απλά λόγια, μπλέξιμο.
Οι Εργατικοί προσπάθησαν διακαώς να αναδείξουν τον Τραμπ ως «συνυποψήφιο» του Τζόνσον καθώς ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν έχει παραλείψει να εκφραστεί θετικά για τον Τζόνσον και το Brexit.
Παρόλα αυτά, ο Βρετανός Πρωθυπουργός απέφυγε την παγίδα που ελλόχευε κατά την πρόσφατη διάσκεψη του NATO στο Λονδίνο, καθώς εμφανίστηκε δίπλα στον Τραμπ μόνο όσο ήταν απαραίτητο. Ο ίδιος ο Τραμπ εμφανίστηκε μάλλον υποτονικός όσον αφορά τις Βρετανικές εκλογές, αλλά κύκλοι θέλουν την Βρετανική Κυβέρνηση να έχει ζητήσει επίμονα από το προσωπικό του Αμερικάνου Προέδρου να μην αναφερθεί στον Τζόνσον καθώς ενδέχεται να τον βλάψει εκλογικά.
Αυτή η στρατηγική των Εργατικών δε βγήκε καθώς μοιάζει να πείθει κυρίως εκείνους που έτσι κι αλλιώς δε σκόπευαν να στηρίξουν το Συντηρητικό κόμμα στις εκλογές.
Η Επόμενη Μέρα
Η αυτοδυναμία αποτελεί τη λέξη κλειδί. Ο Τζόνσον κατάφερε να μετατρέψει τους Συντηρητικούς σε ένα κόμμα υπέρ της εξόδου από την ΕΕ, κάτι που σαφώς δεν ίσχυε απόλυταμερικά χρόνια νωρίτερα. Αν είναι αυτοδύναμος, θα έχει την ευχέρεια των κινήσεων που θα χρειαστεί για να προχωρήσει στην έξοδο από την ΕΕ. Η εξαγγελία του περί εμπορικής συμφωνίας εντός ενός έτους συνορεύει με ουτοπία, όμως αν μη τι άλλο θα μπορέσει να το προσπαθήσει—με το ενδεχόμενο παράτασης επί παρατάσεων όμως να παραμένει εξαιρετικά πιθανό.
Επίσης, ένας αυτοδύναμος Τζόνσον θα παίζει χωρίς αντίπαλο. Η αυτοδυναμία του πιθανότατα θα συνεπάγεται και με παραίτηση του Κόρμπιν—καθώς ο τελευταίος θα έχει ηττηθεί για δεύτερη φορά μέσα σε δύο χρόνια—οδηγώντας το Εργατικό Κόμμα σε άλλη μία περίοδο εσωστρέφειας.
Αν πάλι ο Τζόνσον δε βγει αυτοδύναμος, τα πράγματα θα μπερδευτούν πάρα πολύ καθώς δε φαίνεται κάποιο σενάριο συνεργασίας με άλλο κόμμα—αυτή τη στιγμή τουλάχιστον.
Αν τέλος, σε μια εντελώς απρόβλεπτη ζαριά της τύχης, επικρατήσει ο Κόρμπιν,τότε τα πράγματα θα είναι εξίσου δύσκολα καθώς λίγα πράγματα τρομάζουν περισσότερο τη συντριπτική πλειοψηφία των Βρετανών από τη φράση «ο Αξιότιμος Πρωθυπουργός, Τζέρεμι Κόρμπιν» πέρα από τους δικούς του ψηφοφόρους—και όχι απαραίτητα όλους.
Ένα είναι μάλλον σίγουρο, όποιο αποτέλεσμα και αν δώσει αυτή η κάλπη. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η Βρετανία δύσκολα θα ξεφύγει από το χάος που έσπρωξε τον εαυτό της όσο βαθύτερα μπορούσε.
«Αναρωτιέμαι πως να μοιάζει αυτή η ξεχωριστή γωνιά της κόλασης που περιμένει αυτούς που στήριζαν ένα Brexitχωρίς να έχουν υποψία σχεδίου για το πως θα το φέρουν εις πέρας» είχε πει ο πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου,Ντόναλντ Τούσκ.
3°
