Σαντορίνη: Άρχισε η αποστολή της NASA στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο

Τεχνολογίες που πιθανότατα να χρησιμοποιηθούν για την εξερεύνηση ωκεανών σε πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος, επιστρατεύει η NASA σε επιστημονική αποστολή της στη Σαντορίνη. Η διεθνής ωκεανογραφική έρευνα του βυθού στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπος (σ.σ. περίπου 7 χλμ. βορειοανατολικά της Σαντορίνης) ξεκίνησε το βράδυ της Τετάρτης και θα διαρκέσει έως τις 27 Νοεμβρίου. Την αποστολή χρηματοδοτεί η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία. Αποτελείται από 30 επιστήμονες από τις ΗΠΑ, την Ελλάδα, την Αυστραλία και τη Γερμανία. Επιχειρησιακά υποστηρίζεται από το -ελληνικών συμφερόντων πλοίο- DP-2 CLV Ocean Link της εταιρείας Maritech International.

Στόχος της αποστολής είναι να δοκιμαστούν νέες και «έξυπνες» τεχνολογίες με αυτόνομα υποβρύχια οχήματα (Autonomous Underwater Vehicles - AUVs), τα οποία τις επόμενες δεκαετίες αναμένεται να αξιοποιηθούν στην εξερεύνηση εξωγήινων ωκεανών σε δορυφόρους του Δία και του Κρόνου, οι οποίοι έχουν μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον όσον αφορά στην πιθανότητα να φιλοξενούν κάποια μορφή ζωής. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι ο «Εγκέλαδος», η «Ευρώπη» και ο «Τιτάνας». Η αναζήτηση ζωής, όταν έρθει εκείνη η στιγμή, θα γίνει σε ακραία, αχαρτογράφητα και -το πιθανότερο- πολύ επικίνδυνα και αφιλόξενα περιβάλλοντα.

Ποιοι συμμετέχουν

Στο πρόγραμμα, που στοχεύει στη βελτιστοποίηση της τεχνολογίας των ρομποτικών ανιχνευτικών μέσων, συμμετέχουν:

• Το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Woods Hole της Μασαχουσέτης (με επικεφαλής τον Δρ. Ρίτσαρντ Καμίλι, ο οποίος είναι και ο αρχηγός της αποστολής)
• Το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ)
• Το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν
• Το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ
• Το Τμήμα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών
• Το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών (Ι.ΘΑ.Β.Β.ΥΚ.) του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).

«Προκλήσεις ανάλογες με αυτές της πλανητικής εξερεύνησης»

Η υπεύθυνη για την ελληνική συμμετοχή, επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών Παρασκευή Νομικού*, η οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πραγματοποίηση της έρευνας της NASΑ στην Ελλάδα και όχι σε άλλη χώρα, δήλωσε τα ακόλουθα στο ΑΠΕ-ΜΠΕ:

«Το συγκεκριμένο ηφαίστειο μάς φέρνει αντιμέτωπους με προκλήσεις ανάλογες με εκείνες της πλανητικής εξερεύνησης. Αν και τηλεχειριζόμενα υποβρύχια σκάφη έχουν στο παρελθόν κατέβει μέσα στον κρατήρα του Κολούμπου, σε αυτήν την αποστολή θα χρησιμοποιηθούν αυτόνομα υποβρύχια οχήματα (AUV και gliders) για τη συλλογή ωκεανογραφικών δεδομένων λόγω του πολύπλοκου και δυνητικά επικίνδυνου περιβάλλοντος».

Όπως ανέφερε επίσης, ο ηφαιστειακός κώνος του Κολούμπου έχει διάμετρο βάσης τριών χιλιομέτρων και σχηματίζει έναν κρατήρα διαμέτρου 170 μέτρων, ο οποίος υψώνεται από βάθος 504 μέτρων έως βάθος 18 μέτρων κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η υποθαλάσσια αυτή καλδέρα βρίσκεται σε ένα άκρως γεωδυναμικό περιβάλλον, πολύ κοντά στην καλδέρα του ηφαιστείου της Σαντορίνης, ενώ διαθέτει ένα σημαντικό υδροθερμικό σύστημα, από όπου εκλύεται σχεδόν καθαρό αέριο διοξείδιο του άνθρακα.

«Τα αυτόνομα υποβρύχια οχήματα θα κινηθούν μέσα στον κρατήρα του Κολούμπου και θα μελετήσουν τις υδροθερμικές πηγές του και άλλες περιοχές βιογεωχημικού ενδιαφέροντος. Τα ρομπότ, τα οποία διαθέτουν χημικούς αισθητήρες, μεταξύ άλλων, θα αναζητήσουν συνθήκες μέσα στην καλδέρα, που θα μπορούσαν να ευνοούν την ανάπτυξη μορφών ζωής, όπως θα συνέβαινε αν βρίσκονταν σε ένα εξωγήινο ωκεανό» πρόσθεσε.

Επικεφαλής αποστολής: Δοκιμές για τα φεγγάρια του Δία και του Κρόνου

Από τη μεριά του ο Δρ. Καμίλι υποστήριξε ότι «το ερευνητικό πρόγραμμα μας είναι εστιασμένο στη δοκιμή τεχνολογιών, ειδικότερα αυτόνομων ρομπότ, και όχι στη μελέτη του ηφαιστείου».

Και πρόσθεσε: «Οι δοκιμές που κάνουμε στον Κολούμπο, εστιάζονται στην ανάπτυξη νέων ρομποτικών συστημάτων για την εξερεύνηση των φεγγαριών του Δία και του Κρόνου, όπως ο Τιτάνας, ο Εγκέλαδος και η Ευρώπη. Διαλέξαμε τον Κολούμπο ως αντιπροσωπευτικό υποκατάστατο αυτών των ωκεάνιων κόσμων. Ωστόσο, η εστίαση της NASA δεν είναι να μελετήσουμε ειδικά το εν λόγω ηφαίστειο. Παρόλα αυτά, όμως, η ελληνική επιστημονική κοινότητα και γενικότερα η κοινωνία θα ωφεληθούν από την αυξημένη κατανόηση του ηφαιστείου».

Σύμφωνα με τον ίδιο, «η έρευνα μπορεί να βοηθήσει στην έγκαιρη προετοιμασία για μια ηφαιστειακή έκρηξη και στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος», υπογραμμίζοντας: «Όλο το πρόγραμμα πραγματοποιείται χωρίς καθόλου ελληνική ή ευρωπαϊκή οικονομική συμμετοχή, αλλά με αποκλειστική χρηματοδότηση της NASA».

-----------------

* Πλην της δρος Παρασκευής Νομικού, στην έρευνα συμμετέχει η δρ. Παρασκευή Πολυμενάκου του Ι.ΘΑ.Β.Β.ΥΚ. του ΕΛΚΕΘΕ, καθώς επίσης δύο Έλληνες ερευνητές του εξωτερικού, ο δρ. ‘Αγγελος Μάλλιος και η Δρ. Μαρία Παχιαδάκη του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole της Μασαχουσέτης.