Εγκαταλείποντας την Τουρκία του Ερντογάν

Τους τελευταίους μήνες το timeline μου έχει εμπλουτιστεί με χαρούμενες φωτογραφίες ανθρώπων που δείχνουν να απολαμβάνουν κάθε στιγμή σε διάφορες αστικές γωνιές της Εσπερίας: πράσινα πάρκα μέσα στην πόλη, ποδηλατάδες, καφέ σε μεγάλες, γραφικές πλατείες. Τον Ιούνιο, τη μέρα που εξελέγη νέος δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης ο Εκρέμ Ιμάμογλου, στις φωτογραφίες προστέθηκαν εύγλωττα χαμόγελα και ως hashtag παντού το σύνθημα του νικητή: «Her şey çok güzel olacak» - όλα θα πάνε καλά.

Είναι οι Τούρκοι φίλοι από την Πόλη, τη Σμύρνη και την τουρκική ενδοχώρα που ο ένας μετά τον άλλο εγκαταλείπουν την πατρίδα τους, όχι κυνηγημένοι σαν πρόσφυγες, αλλά ανήσυχοι για το μέλλον των ίδιων και των παιδιών τους στη χώρα. Άνθρωποι νέοι, κοσμικοί, μορφωμένοι, συχνά με σπουδές στην Ευρώπη, με προϋπηρεσία σε πολυεθνικές, που αναζητούν κάτι καλύτερο από τα ελλείμματα δημοκρατίας, δικαιοσύνης και ελευθερίας της έκφρασης που καταγράφονται τα τελευταία χρόνια στην Τουρκία υπό την πολύχρονη ηγεσία του Ερντογάν, η οποία πλέον πλήττεται περαιτέρω και από οικονομική κρίση.

 

Προορισμός τους, οι χώρες σπουδών τους, συνηθέστερα η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία, όπου ήδη υπάρχει από δεκαετίες μια κραταιά γερμανική κοινότητα –η οποία ωστόσο αποτελεί ως επί το πλείστον σκληρό πυρήνα υποστηρικτών του Τούρκου Προέδρου-, αλλά και άλλες δυτικές χώρες, όπως ο Καναδάς. Ένα από αυτά τα ζευγάρια, η Duru (πρόκειται για ψευδώνυμο, για ευνόητους λόγους) και ο σύζυγός της, που έχουν μεταναστεύσει τους τελευταίους μήνες στον Καναδά, περιγράφουν στην Athens Voice όλα όσα τους ώθησαν να εγκαταλείψουν την Τουρκία, όσα τους λείπουν, αλλά και τη νέα ζωή 10.000 χλμ μακριά από την πατρίδα τους.

 

«Ο σύζυγός μου κι εγώ φύγαμε από την Τουρκία το περασμένο φθινόπωρο για διάφορους λόγους. Κυρίως διότι δεν ήμασταν χαρούμενοι με όσα έπλητταν τη φήμη της χώρας μας, τον επαγγελματικό μας χώρο και την καθημερινότητά μας. Από το 2011 περίπου ακούγαμε σχεδόν κάθε μέρα έκτακτα δελτία ειδήσεων για πολλά σοκαριστικά συμβάντα, από βομβιστικές επιθέσεις μέχρι πραξικόπημα, από απρόσμενες προκηρύξεις εκλογών μέχρι μια πολιτική κρίση με οποιαδήποτε χώρα, το τέλος της ειρηνευτικής διαδικασίας με τους Κούρδους ή μια οικονομική ύφεση. Επιπλέον, τα περισσότερα μέρη όπου περάσαμε τα παιδικά και νεανικά μας χρόνια έχουν καταστραφεί, συμπεριλαμβανομένης της περιοχής της λεωφόρου Ιστικλάλ (σσ: ο εμβληματικός μακρύς πεζόδρομος του Πέραν που καταλήγει στην κεντρική πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης) απλώς και μόνο για να ενισχύσουν μια κακοδομημένη οικονομία που βασίζεται στις κατασκευές», περιγράφει η Duru.

Νέοι, μορφωμένοι και αστοί

Το μεγάλο κύμα φυγής από την Τουρκία ξεκίνησε αμέσως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του Ερντογάν, τον Ιούλιο του 2016, και αφορούσε κυρίως ακαδημαϊκούς, δημόσιους υπαλλήλους και στρατιωτικούς, καθώς ο Τούρκος Πρόεδρος απάντησε στους διώκτες του καταδιώκοντας ο ίδιος πέραν των 200.000 ανθρώπων, από τους οποίους οι 60.000 συνελήφθησαν και οι 150.000 παύθηκαν από τα καθήκοντά τους. Πολλοί έγιναν τότε πρόσφυγες διασχίζοντας το Αιγαίο ή τον Έβρο – βρίσκοντας αρκετοί εξ αυτών τραγικό θάνατο. Τρία χρόνια μετά, αυτό το ιδιότυπο τουρκικό «brain drain» δεν αφορά πια τόσο ανθρώπους που η ζωή τους διατρέχει άμεσο κίνδυνο, όσο πολίτες που αποφασίζουν συνειδητά να ζήσουν σε άλλη χώρα, υπό καλύτερες συνθήκες. Σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε η Τουρκική Στατιστική Υπηρεσία τον Σεπτέμβριο του 2018, 253.640 Τούρκοι υψηλού μορφωτικού επιπέδου έχουν εγκαταλείψει τη χώρα για οικονομικούς, πολιτικούς, κοινωνικούς και πολιτιστικούς λόγους. Από αυτούς, το 42% είναι ηλικίας 25-34 ετών με καταγωγή κυρίως από τα μεγάλα αστικά κέντρα, την Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα, τη Σμύρνη και την Αττάλεια.

Η παρακμή των θεσμών

«Δυστυχώς γίναμε μάρτυρες μιας δραματικής παρακμής στην ποιότητα όλων των θεσμών, συμπεριλαμβανομένου του εκπαιδευτικού συστήματος, των ΜΜΕ και του δικαστικού συστήματος», περιγράφει η Duru. «Πολλοί φίλοι μας έχουν σοβαρές ανησυχίες για το μέλλον των παιδιών τους. Όταν ήμουν παιδί, το εκπαιδευτικό σύστημα στην Τουρκία ήταν υψηλής ποιότητας και δεν υπήρχε ανάγκη για ιδιωτικά σχολεία. Σήμερα όμως, με τα θρησκευτικά σχολεία να καταγράφουν μια αχρείαστη αύξηση, πολλοί γονείς αναγκάζονται να στείλουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά σχολεία έναντι πολύ υψηλών διδάκτρων, προκειμένου να ξεφύγουν από αυτά τα θρησκευτικά σχολεία. Πολλοί άνθρωποι στη χώρα μου είναι πολύ θυμωμένοι με όλες αυτές τις αρνητικές εξελίξεις που καταγράφονται εδώ και χρόνια. Μας είναι δύσκολο να μαθαίνουμε τις ακριβείς ειδήσεις και πληροφορίες, καθώς δεν υπάρχει διαφάνεια. Και έχουμε γίνει μάρτυρες της πολιτικοποίησης των δικαστών και των εισαγγελέων. Ακόμη και στη διάρκεια ή μετά από πολύ σοβαρά περιστατικά, ουδείς από τους διαχειριστές αναλαμβάνει την ευθύνη. Είχε αρχίσει να με θυμώνει πολύ το να βρίσκομαι στη μέση εκείνου του παθητικού επιχειρήματος που έλεγε «Υπάρχει μόνο μια επιλογή: είσαι από τον ‘κύκλο’ μας, δηλαδή από το κυβερνών κόμμα, ή είσαι με τους άλλους», παρόλο που πιστεύω πως στην πραγματικότητα ‘οι άλλοι’ είναι η πλειοψηφία. Η Τουρκία δεν μπορεί να προοδεύσει με τόση αναξιοκρατία και δυστυχία. Η Τουρκία μπορεί να αναπτυχθεί μόνο με εκείνο το υψηλής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό της που μπορεί να δει ένα καλύτερο μέλλον σε μια χώρα με δυτικό και κοσμικό προσανατολισμό».

Η αρχική αντίδραση του κύκλου της Duru, όπως και των υπόλοιπων φίλων που μετανάστευσαν, στο άκουσμα της απόφασής τους να εγκαταλείψουν τη χώρα ήταν η έκπληξη. Στην πορεία όμως, η στάση τους άλλαξε. «Μας έλεγαν ότι ήμασταν τρελοί. Σήμερα όμως μας λένε να μείνουμε έξω όσο περισσότερο μπορούμε».

Η μετανάστευση και δη σε μια χώρα πέρα από τον Ατλαντικό δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση. «Μας δυσκόλεψε, προπάντων ψυχολογικά», λέει η Duru. «Ο σύζυγός μου κι εγώ ήμασταν από τους τελευταίους που θα έφευγαν από τη χώρα. Επιλέξαμε τον Καναδά διότι έχει φιλική προσέγγιση στους νεοεισερχόμενους και χαμηλά επίπεδα ρατσισμού. Νιώθουμε ευπρόσδεκτοι εδώ. Δεν είχαμε καθόλου συγγενείς στη χώρα, όμως τώρα έχουμε κάνει αρκετούς φίλους από διαφορετικές χώρες».

«Η καθημερινότητά μας δεν είναι εύκολη. Είχαμε μια μεγάλη επαγγελματική προϋπηρεσία και καλό εισόδημα στην Τουρκία. Εδώ, έπρεπε να αρχίσουμε ξανά από την αρχή. Σήμερα έχουμε καλύτερες συνθήκες εργασίας και ησυχία, όμως μου λείπουν οι μεγάλες συζητήσεις στο τραπέζι με τους φίλους μας πίσω στην Τουρκία, γεμάτες χαρά και καλό φαγητό. Μας λείπει επίσης η Μεσόγειος και η κουλτούρα της», λέει.

Έχοντας εργαστεί σε ΜΜΕ και εσχάτως στις Δημόσιες Σχέσεις στην Τουρκία, η Duru σήμερα απασχολείται σε διαφορετικό κλάδο. Η επιστροφή είναι πάντα στο μυαλό τους και μελλοντικά θα τολμούσαν να το πάρουν απόφαση αν μειωθεί δραστικά η πολιτική πόλωση και βελτιωθούν οι θεσμοί. Ήδη βλέπει φως στον ορίζοντα με την επικράτηση του Ιμάμογλου στην Κωνσταντινούπολη και του Μανσούρ Γιαβάς στον δήμο της Άγκυρας. «Είναι πολύ σημαντικές νίκες, διότι τα κόμματα της αντιπολίτευσης έχουν επιτέλους αρχίσει να κερδίζουν, προς όφελος της διαφορετικότητας. Οι πρόσφατες εκλογές στην τοπική αυτοδιοίκηση είναι οπωσδήποτε ένα σημάδι δραματικής αλλαγής, καθώς τώρα οι πλείστοι έχουν μια φωνή, κάτι που είχαν πολλή ανάγκη».