Κάποια δένδρα ρίχνουν φύλλα και άλλα αλλάζουν φύλο

Ορισμένα δένδρα μπορούν να αλλάξουν φύλο και μάλιστα πάνω από μια φορά στη διάρκεια της ζωής τους. Τα πιο υγιή από αυτά συνήθως είναι αρσενικά, ενώ όταν πεθαίνουν, είναι πιθανότερο ότι βρίσκονται στη θηλυκή φάση τους. Αυτό αποκαλύπτει μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα σε σφενδάμια.

Πάνω από το 90% των ανθοφόρων φυτών συνδυάζουν και τα δύο φύλα στο ίδιο φυτό. Σε λιγότερο από το 10% των ειδών υπάρχουν είτε αρσενικά είτε θηλυκά άνθη. Υποτίθεται ότι το ίδιο φύλο θα παραμείνει σε όλη τη ζωή τους, αλλά αυτό τελικά δεν συμβαίνει πάντα. Υπάρχουν φυτά που τη μία χρονιά είναι αρσενικά και την επόμενη θηλυκά ή το αντίστροφο - κάτι πάντως που είναι σπάνιο.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την βοτανολόγο Τζένιφερ Μπλέικ-Μαχμούντ του Πανεπιστημίου Πρίνστον, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βοτανικής "Annals of Botany", σύμφωνα με το "New Scientist", μελέτησαν για τέσσερα χρόνια 457 δένδρα σφενδάμια (Acer pensylvanicum) σε δάση και πάρκα του Νιου Τζέρσεϊ, μετρώντας κατά τακτά χρονικά διαστήματα τη διάμετρό τους, την κατάσταση των φύλλων και των κλαδιών τους και καταγράφοντας κατά πόσο είχαν αρσενικά ή θηλυκά άνθη. Το συγκεκριμένο είδος δένδρου αναπτύσσεται αργά και φθάνει σε ύψος δέκα έως 15 μέτρων συνήθως.

«Είχαμε την υποψία ότι άλλαζαν φύλο, κάτι που είναι σχετικά σπάνιο στα φυτά», δήλωσε η ερευνήτρια, η οποία επιβεβαίωσε ότι πάνω από τα μισά δένδρα (το 54%) είχαν αλλάξει φύλο μέσα στην τετραετία, ενώ το ένα τέταρτο από αυτά (το 26%) είχαν αλλάξει φύλο τουλάχιστον δύο φορές.

Η ανάλυση των στοιχείων έδειξε ότι, αντίθετα με τις προηγούμενες θεωρίες, τα υγιή δένδρα ήσαν συχνότερα αρσενικά, ενώ το μέγεθος του δένδρου δεν επηρέαζε το φύλο του. Επίσης διαπιστώθηκε ότι σε δέντρα που έμεναν θηλυκά για αρκετά συνεχόμενα χρόνια, η ανάπτυξη τους έφθινε σταδιακά, ενώ τρία στα τέσσερα νεκρά δένδρα (το 75%) είχαν βγάλει θηλυκά άνθη προτού πεθάνουν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η αναλογία των αρσενικών προς τα θηλυκά δένδρα να είναι τουλάχιστον τρία προς ένα.

«Είναι πράγματι αξιοπρόσεκτο. Ένα νεκρό δένδρο ήταν σχεδόν πάντα θηλυκό το προηγούμενο έτος πριν πεθάνει», δήλωσε η Μπλέικ-Μαχμούντ. Δεν είναι σαφές που οφείλεται αυτό. Πιθανώς τα θηλυκά δένδρα χρειάζονται περισσότερες θρεπτικές ουσίες, επειδή παράγουν σπόρους, πράγμα που «στρεσάρει» τα δένδρα, με συνέπεια να πεθαίνουν πιο εύκολα.

Μια εναλλακτική εξελικτική εξήγηση είναι ότι όταν το δένδρο πεθαίνει, μεταστρέφεται σε θηλυκό σε μια τελευταία προσπάθεια να δημιουργήσει απογόνους (μόνο τα θηλυκά παράγουν σπόρους) και να περάσει τα γονίδια του στην επόμενη γενιά.

Σε επόμενο στάδιο, οι επιστήμονες θα μελετήσουν αν μπορούν να «πυροδοτήσουν» κατά βούληση μια αλλαγή φύλου στο δένδρο, π.χ. προκαλώντας του ένα σοκ όπως το κόψιμο ενός κλαδιού.