Ουκρανία: Ο κωμικός που έγινε πρόεδρος - Τρεις προκλήσεις εν όψει

Η ιστορία του θα μπορούσε να γίνει ταινία. Έγινε πρόεδρος της χώρας σε τηλεοπτική σειρά που έσπασε τα νούμερα της τηλεθέασης. Πλέον, ήρθε η στιγμή να δείξει αν μπορεί να τα καταφέρει και στην πραγματική ζωή. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι συγκέντρωσε το 73% των ψήφων στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών της Ουκρανίας, με τον πολιτικό του αντίπαλο και απερχόμενο πρόεδρο Πέτρο Ποροσένκο να αναγνωρίζει την ήττα του και να εύχεται «καλή επιτυχία» στον μεγάλο νικητή της αναμέτρησης.

Με τη Μόσχα να αντιμετωπίζει με συγκρατημένη αισιοδοξία την εκλογή Ζελένσκι, ο νέος ισχυρός άνδρας της Ουκρανίας βρίσκεται αντιμέτωπος με τρεις πολύ σοβαρές προκλήσεις -κάθε μία από τις οποίες μπορεί να τον φέρει σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, κάνοντας τον να συνειδητοποιήσει γρήγορα πως άλλο τηλεόραση και άλλο πραγματικότητα. Βλαντίμιρ Πούτιν, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και εχθρική πολιτική τάξη περιμένουν τον νέο πρόεδρο της Ουκρανίας να ανοίξει τα χαρτιά του για να δώσει απαντήσεις σε κρίσιμα ζητήματα που ταλανίζουν την εσωτερική πολιτική σκηνή και δυσκολεύουν την καθημερινότητα των πολιτών της χώρας: διαφθορά, φτώχεια και διμερείς σχέσεις με τη Ρωσία στο ναδίρ.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας ο Πέτρο Ποροσένκο δεν σταματούσε να τον χαρακτηρίζει «άπειρο», επαναλαμβάνοντας πως πρόκειται για «έναν ηθοποιό χωρίς πολιτική εμπειρία», ο οποίος δεν έχει το πολιτικό εκτόπισμα να συγκρουστεί με τη Ρωσία.

Πρόβλημα 1ο: Ρωσία

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ανεβαίνει στην εξουσία σε μια χρονική περίοδο που οι σχέσεις Κιέβου - Μόσχας βρίσκονται στον πάγο. Ο διάσημος κωμικός και νυν πρόεδρος της χώρας κληρονομεί μία πενταετή σύρραξη που έχει αφήσει 13.000 νεκρούς, η οποία στερεί από την Ουκρανία τον έλεγχο της ανθρακοφόρας και βιομηχανικής κοιλάδας του Ντονμπάς και ενός τμήματος των συνόρων της με τη Ρωσία.

Το Κίεβο και οι δυτικές χώρες κατηγορούν τη Μόσχα ότι υποστηρίζει στρατιωτικά τους φιλορώσους αυτονομιστές που ελέγχουν αυτές τις περιοχές. Οι αρχές της Ρωσίας το διαψεύδουν παρά την πληθώρα αντίθετων αναφορών με στοιχεία από διεθνή και εγχώρια ΜΜΕ.

Οι συμφωνίες του Μινσκ, στις αρχές του 2015, με τις υπογραφές του Παρισιού, του Βερολίνου και της Μόσχας, επέτρεψαν τη μείωση της έντασης των συγκρούσεων, ωστόσο δεν έβαλαν ένα τέλος στη σύρραξη, την ώρα που σε πολιτικό επίπεδο τα πράγματα είναι ακόμη πιο πολύπλοκα. Την Κυριακή, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι υποσχέθηκε την επανεκκίνηση της ειρηνευτικής διαδικασίας, αφού κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας παρουσίασε την ιδέα της συμμετοχής των Ηνωμένων Πολιτειών ή του Ηνωμένου Βασιλείου στις συνομιλίες για να μπει τέλος στην πολύχρονη κόντρα με τη Ρωσία.

Ο ίδιος δηλώνει έτοιμος να συνομιλήσει απευθείας με τον Πούτιν, ωστόσο επιμένει ότι πρέπει να σταματήσει ο ρωσικός έλεγχος στα εδάφη που βρίσκονται στο ανατολικό τμήμα της χώρας, χωρίς ειδικό καθεστώς. Ο Μίκολα Νταβιντιούκ, καθηγητής πολιτικών επιστημών, εκτιμά ότι αντί μίας στρατιωτικής λύσης, «ο Ζελένσκι θα προσπαθήσει πάση θυσία είτε να κλείσει συμφωνίες προσωπικά με τον Πούτιν ή να χρησιμοποιήσει πολιτικο-διπλωματικές μεθόδους με τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των ΗΠΑ».

Θέλοντας να απλώσει το χέρι στους πληθυσμούς που ζουν στα εδάφη αυτά, ο διάσημος κωμικός υποσχέθηκε στο τέλος της εκστρατείας του ένα «πόλεμο ενημέρωσης», με στόχο να τους πείσει ότι «η Ουκρανία τούς έχει ανάγκη, όπως εκείνοι έχουν ανάγκη την Ουκρανία». Μία κίνηση που θα συνοδευθεί από ανθρωπιστικά-οικονομικά μέτρα προς τις περιοχές αυτές.

Πρόβλημα 2ο: Φτώχεια

Στο χείλος της οικονομικής καταστροφής, η Ουκρανία έλαβε το 2014 πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ωστόσο, οι πιστώσεις αποδεσμεύονται σταδιακά, καθώς η κυβέρνηση δυσκολεύεται να υλοποιήσει προαπαιτούμενα που αφορούν σε μέτρα λιτότητας και καταπολέμησης της διαφθοράς. Η καταβολή της επόμενης δόσης αναμένεται να γίνει σε δύο μήνες, αλλά παραμένει στον αέρα.

«Τα επόμενα τρία χρόνια, η Ουκρανία θα πρέπει να αποπληρώσει δημόσιο χρέος ύψους 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων και πραγματικά δεν ξέρουμε με ποιον τρόπο θα γίνει αυτό» προειδοποιεί ο Ολεξάντρ Παράτσι, αναλυτής της τράπεζας Concorde Capital, υπογραμμίζοντας πόσο σημαντικό είναι να συνεχιστεί η «συνεργασία» με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Μένει να φάνει αν ο νέος πρόεδρος θα καταφέρει να πείσει τον πληθυσμό για την ανάγκη εφαρμογής μέτρων λιτότητας, σε μία από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης, που ακόμα αδυνατεί να συνέλθει από την οικονομική κατάρρευση τη διετία 2014-2015 (όπου μεταξύ άλλων έχασε και την Κριμαία).

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει επιμείνει ότι πρόθεσή του είναι να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής των συμπατριωτών του και να σταματήσει την «αιμορραγία» του εργατικού δυναμικού σε γειτονικά κράτη, εντός Ε.Ε.

Πολύ σύντομα, πάντως, κινδυνεύει να βρεθεί μπροστά σε μία πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση. Τρεις ημέρες πριν από τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, η δικαιοσύνη ακύρωσε τη διάσωση στο τέλος του 2016 της μεγαλύτερης ουκρανικής τράπεζας, της PrivatBank, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος των οικονομιών των Ουκρανών. Οι πιστωτές του Κιέβου γνωστοποίησαν ότι παρακολουθούν από κοντά το ζήτημα που θεωρούν ότι αποτελεί κλειδί για την εξυγίανση της οικονομίας της χώρας.

Πρόβλημα 3ο: Διαφθορά και ολιγάρχες

Ο Ζελένσκι εμφανίζεται πολύ κατηγορηματικός απέναντι στη διαφθορά, η καταπολέμηση της οποίας αποτελεί απαίτηση της Δύσης, η οποία δεν έχει κρύψει την αγανάκτησή της τα τελευταία χρόνια για την απουσία οποιουδήποτε χειροπιαστού αποτελέσματος. Προς αυτήν την κατεύθυνση ο νέος πρόεδρος έχει ζητήσει τις υπηρεσίες του Ολεξάντρ Ντάνιλιουκ, πρώην υπουργού Οικονομικών που χαίρει εκτίμησης στους διεθνείς χρηματοοικονομικούς κύκλους.

Για τον πολιτικό επιστήμονα Μίκολα Νταβιντιούκ, «ο πρώτος και σημαντικότερος κίνδυνος δεν προέρχεται από τον στρατό ή τον πόλεμο, αλλά από τη συγκρότηση της κυβέρνησής του». Αν και δηλώνει ότι θέλει να εκσυγχρονίσει την εξουσία εισάγοντας μία διαδικασία καθαίρεσης, μετακομίζοντας παράλληλα από την προεδρία σε ένα «open space» ή επιμένοντας ότι θα ταξιδεύει με κανονικές πτήσεις, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δεν διαθέτει κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να σχηματίσει κυβέρνηση. Οι βουλευτικές εκλογές είναι προγραμματισμένες για τις 27 Οκτωβρίου, που στην ουκρανική πολιτική ζωή ισοδυναμεί με τη... αιωνιότητα. Η πρόωρη διεξαγωγή τους είναι νομικά δύσκολη υπόθεση.

«Ο Ζελένσκι θα έχει μεγάλη δυσκολία να εξασφαλίσει την υποστήριξη του Κοινοβουλίου, το οποίο θα είναι πολύ εχθρικό προς αυτόν» εκτιμά ο Ανατόλι Οκτισιούκ του κέντρου αναλύσεων Democracy House.

Άλλη δυσκολία που θα αντιμετωπίσει, κατά τον ίδιο, «οι σχέσεις με τους ολιγάρχες», που είναι πολύ ισχυροί στην Ουκρανία, και πρώτα απ' όλα με τον Ιγκορ Κολομόισκι, αντίπαλο του Πέτρο Προσένκο, ο οποίος κατηγορήθηκε πως κίνησε την υποψηφιότητα του Βολοντίμιρ Ζελένσκι.