Με εντολή του Ναπολέοντα Γ’ το 1853, ένας γάλλος ναύαρχος μαζί με τον στόλο του κατέκτησαν το νησί της Νέας Καληδονίας που βρίσκεται στον Ειρηνικό Ωκεανό και που έκτοτε αποτελεί γαλλικό έδαφος. Λίγο αργότερα, το 1854, ιδρύθηκε επίσημα η πόλη Port de France (Λιμάνι της Γαλλίας) που έγινε στη συνέχεια πρωτεύουσα της χώρας με το όνομα Νουμέα και παραμένει μέχρι σήμερα.
Αν και 17.000 χιλιόμετρα μακριά από το Παρίσι, η Νέα Καληδονία αποτελεί από το 1946 αυτό που ονομάζουμε «υπερπόντιο έδαφος της Γαλλίας». Ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα, η χώρα είχε μετατραπεί σε μία «ποινική αποικία», κάτι που συνηθίζονταν εκείνη την εποχή με τις νέες χώρες. Στο απομακρυσμένο αυτό νησί, η Γαλλία έστελνε κατάδικους του κοινού ποινικού δικαίου αλλά και πολιτικούς κρατούμενους της εποχής, κυρίως κομμουνιστές. Όλοι μαζί ζούσαν στις μεγάλες εγκαταστάσεις των φυλακών αλλά χρησίμευαν και ως εργάτες για να κατασκευάσουν το πρώτο οδικό δίκτυο και τα πρώτα κτίρια της εποχής.
Από αυτούς κάποιοι πέθαναν εκεί φυλακισμένοι, άλλοι ελευθερώθηκαν και επέστρεψαν με την αμνηστία (κυρίως πολιτικοί κρατούμενοι) ενώ λιγότεροι έμειναν εκεί, έκαναν οικογένεια και έγιναν, τελικά, νόμιμα μέλη της αποικίας.
Η πιο κρίσιμη ίσως ημερομηνία στην ιστορία της χώρας ήταν το 1864 όπου ανακαλύφθηκε νικέλιο σε κάποια περιοχή. Γρήγορα ιδρύθηκε μία γαλλική εταιρία, η Société Le Nickel και ξεκίνησαν οι εξορύξεις. Ο ντόπιος πληθυσμός που ονομάζεται Κανάκ, δεν είχε δικαίωμα ούτε να εργάζεται, ούτε φυσικά να λαμβάνει οποιοδήποτε κέρδος από τις εξορύξεις και τις πωλήσεις νικελίου –οι οποίες μέσω του εμπορίου ήταν την εποχή ιδιαίτερα προσοδοφόρες– και αυτό προκάλεσε και τις πρώτες μεγάλες αντιδράσεις και συγκρούσεις. Οι Κανάκ οργανώθηκαν και εξεγέρθηκαν και αυτός ο ανταρτοπόλεμος κόστισε τη ζωή και σε γάλλους και σε γηγενείς.
Την δεκαετία του ’70 οργανώθηκε μαζικά και επίσημα το πρώτο αυτονομιστικό κίνημα, επηρεασμένο και από τον γαλλικό Μάη του ’68. Οι εντάσεις κορυφώθηκαν με τα χρόνια μέχρι την δεκαετία του ’80 όπου ξέσπασε ένας μικρός εμφύλιος ανάμεσα σε υποστηρικτές της ανεξαρτησίας και τις γαλλικές δυνάμεις.
Η πιο μαύρη σελίδα στην ιστορία της Νέας Καληδονίας ήταν η αιματηρή κατάληξη μίας ομηρίας γάλλων στρατιωτικών από τους αυτονομιστές το 1988 στην πόλη Ουβέα. Χρειάστηκε να παρέμβει ο στρατός για την απελευθέρωση των ομήρων μετά από αρκετές μέρες με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους πάνω από 20 άτομα και από τις δύο πλευρές.
Το 1988 και μετά από διαπραγματεύσεις, ήρθε η Συμφωνία του Ματινιόν, που πήρε το όνομά της από την πρωθυπουργική κατοικία όπου έγιναν οι συζητήσεις. Δύο αντιπροσωπείες – η μία με επικεφαλής τον ηγέτη των Κανάκ και μεγάλη πολιτική προσωπικότητα της εποχής Ζαν Μαρί Τχιμπάου - κλείστηκαν εκεί και κατάφεραν στις 26 Ιουνίου να έρθουν σε συμφωνία. Το κείμενο προέβλεπε αμνηστία για την υπόθεση της σφαγής στην Ουβέα και απαγόρευε κάθε δίωξη για τους δολοφόνους και εγκρίθηκε και με δημοψήφισμα, μετά από πρωτοβουλία του τότε προέδρου Φρανσουά Μιτεράν. Το δημοψήφισμα είχε μεν μικρή συμμετοχή (37%) αλλά η μεγάλη πλειοψηφία της τάξης του 80% ενέκρινε την συμφωνία η οποία εκτός των άλλων έδινε ένα περιθώριο δέκα ετών μέχρι να ανοίξει ξανά το ζήτημα της ανεξαρτησίας.
Πράγματι σε δέκα χρόνια, στις 5 Μαΐου 1998 και με πρωτεργάτη τον τότε Γάλλο πρόεδρο Lionel Jospin, υπογράφηκε άλλη μία συμφωνία, αυτή της Νουμέας. Εκεί γινόταν λόγος για «ισχυρή αυτονομία της Νέας Καληδονίας» και δινόταν ουσιαστικά άλλες δύο δεκαετίες περιθώριο μέχρι τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, μεταφέροντας τη συζήτηση για την περίοδο 2014-2018. Λίγους μήνες αργότερα, οι πολίτες της Νέας Καληδονίας ενέκριναν με ένα ακόμα δημοψήφισμα την Συμφωνία της Νουμέας με 72%. Αυτή τη φορά, το ποσοστό της συμμετοχής στο δημοψήφισμα κάθε άλλο παρά χαμηλό ήταν, αφού έφτασε στο 74% και τα λευκά δεν ξεπέρασαν το 3%.
VIDEO: The French Pacific islands of New Caledonia begin voting on whether to become an independent nation, in a closely-watched test of support for France in one of its many territories scattered around the globe pic.twitter.com/pONoxg1Cwl
15°
