Ξεχάστε τον Μάη του ’68

Αντιγράφεις το σχέδιο (πρωτότυπο ή από φωτoγραφία) σε χαρτί μεγέθους αφίσας, με τις επιφάνειες σε έντονο ασπρόμαυρο κοντράστ. Βάζεις από πάνω ένα τελάρο αντίστοιχου μεγέθους όπου είναι τεντωμένη μια οθόνη από λεπτό μετάξι. Ξεπατικώνεις το σχέδιο πάνω στην οθόνη με κόλλα που φράζει τους πόρους του υφάσματος στα τμήματα που αντιστοιχούν με τις άσπρες επιφάνειες της εικόνας. Βάζεις κάτω από το τελάρο ένα πάκο χαρτιά. Ρίχνεις τη μπογιά -κατά προτίμηση κόκκινη, μαύρη, αλλά και μωβ ή πορτοκαλί- και την περνάς με ένα ξύλο στο τελάρο, οπότε βάφονται μόνο τα μέρη που δεν έχουν κόλλα. Βγάζεις το πρώτο χαρτί και το επαναλαμβάνεις όσες φορές θέλεις. Έτσι γεννιέται μια αφίσα του Μάη ’68. Στο περίφημο Atelier Populaire.

Ε, λοιπόν, όση σχέση έχει αυτή η πρόχειρη μεταξοτυπία με τη σημερινή ψηφιακή εικόνα, όση σχέση έχει ένα σύνθημα γραμμένο στον τοίχο με ένα tweet, άλλη τόση σχέση είχαν τα προβλήματα και οι καταστάσεις της άνοιξης του 1968 με τα σημερινά. Στην παιδεία, στην κοινωνία στον πολιτισμό, στην πολιτική.

Ένας από τους πρωταγωνιστές του Μάη, ο μόνος ίσως από τους γνωστούς που ούτε  αποσύρθηκε, ούτε έμεινε κολλημένος αλλά προχώρησε πολιτικά, ο Ντανύ Κον-Μπεντίτ, πριν από μερικά χρόνια έγραψε FORGET '68*. Με την έννοια ότι δεν έχει νόημα να μένουμε καθηλωμένοι και να μηρυκάζουμε παλιές δόξες ή παλιά σφάλματα, αλλά να πηγαίνουμε μπροστά. Και ήταν φυσική εξέλιξη η πολιτική πορεία του Ντανύ επί χρόνια στο Ευρωκοινοβούλιο με το Ευρωπαϊκό Πράσινο Κόμμα, το οποίο πρώτο υποστήριξε «δεν είμαστε ούτε αριστερά, ούτε δεξιά. Είμαστε μπροστά». Πολύ πριν πει το ίδιο ο Μακρόν. Και ούτε είναι τυχαίο ότι ο Κον-Μπεντίτ σήμερα υποστηρίζει τον Μακρόν.

Ας δούμε ένα επίκαιρο, όσο και σημαντικό παράδειγμα: Πρόσφατα έγιναν διαδηλώσεις και καταλήψεις κάποιων πανεπιστημίων από φοιτητές και «αλληλέγγυες» πολιτικές ομάδες που αντιδρούν στο μεταρρυθμιστικό σχέδιο του Μακρόν για επιλογή στα πανεπιστήμια. Πολλοί νοσταλγοί στη χώρα μας νόμισαν ότι οι σημερινές καταλήψεις πανεπιστημίων και οι απεργίες ορισμένων κλάδων μοιάζουν με τους αγώνες του Μάη. Καμιά σχέση. Η πραγματικότητα είναι ότι στα γαλλικά πανεπιστήμια εισάγονται όλοι οι κάτοχοι μπακαλορεά, οι οποίοι με την πάροδο των χρόνων αυξάνονται κατά γεωμετρική πρόοδο και η επιλογή έχει γίνει συγκριτικά ευκολότερη. Έτσι η λειτουργία των σχολών δυσχεραίνεται, λόγω του μεγάλου αριθμού, και επιπλέον στο τέλος του πρώτου έτους τουλάχιστον οι μισοί εισαχθέντες εγκαταλείπουν. Με αποτέλεσμα αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή των ίδιων, αλλά και στρέβλωση της αγοράς εργασίας. Πολλά πανεπιστήμια για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα δέχονται φοιτητές με κλήρο. Σε αυτό το σημείο επεμβαίνει το ξεδιάλεγμα της μεταρρύθμισης Μακρόν με βαθμολογικά κριτήρια, θεραπεύοντας την παραπλανητική «ισότητα» της κλήρωσης. Φυσικά πολλές σχολές με κύρος πάντα έκαναν επιλογή με διάφορους τρόπους και κυρίως οι Μεγάλες Σχολές (Grandes Ecoles) έτσι κι αλλιώς συνεχίζουν να είναι όπως πάντα η ελίτ των ελίτ μετά από αυστηρότατη επιλογή. Γι’ αυτό και όταν καταλήφθηκε για λίγες μέρες και η περίφημη Ecole Normale Superière, ο πρωθυπουργός Εντουάρ Φιλίπ δεν παρέλειψε να επισημάνει με χιούμορ το οξύμωρο του πράγματος.

Η μεταρρύθμιση εντάσσεται σε ευρύτερη στρατηγική για ν' ανταποκριθούν τα γαλλικά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα στον ανταγωνισμό με τα αντίστοιχα άλλων χωρών, κυρίως εκτός Ευρώπης. Και θα ήταν ενδιαφέρον να έβαζε κανείς το ερώτημα σε αυτούς που δεν θέλουν τις μεταρρυθμίσεις, αν προτιμούν την πρωτοκαθεδρία της έρευνας, της τεχνολογίας, της επιστήμης να την έχει το αυταρχικό, αντιδημοκρατικό κράτος της Κίνας.

Η διαμάχη για τη μεταρρύθμιση στα πανεπιστήμια είναι ένα μόνο από τα πολλά παραδείγματα που αγγίζουν τον πυρήνα του θέματος. Ο κόσμος που ζούμε σήμερα είναι ένας πολύ διαφορετικός κόσμος από τα sixties του 20ού. Η παγκοσμιοποίηση, αναπόφευκτη για τον μικρό μας πλανήτη, που γίνεται ολοένα μικρότερος χάρις στις νέες τεχνολογίες, έκανε μια μερική αναδιανομή του πλούτου από τον Πρώτο Κόσμο προς τον Τρίτο Κόσμο. Στην Ευρώπη, αν και εξακολουθούμε να έχουμε την μεγαλύτερη ευημερία, την καλύτερη κοινωνική προστασία, την καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος και την περισσότερη πολιτιστική καλλιέργεια, μετράμε απώλειες. Αυτή είναι και μια σημαντική αιτία για την κρίση της σοσιαλδημοκρατίας, που τον 20ό αιώνα είχε οικοδομήσει την πολιτική της πάνω στο κράτος προνοίας και τις εργασιακές κατακτήσεις. Σήμερα ζητούμενο είναι η δημιουργία πλούτου δηλαδή η οικονομική μεγέθυνση (growth) αλλά και ο χαρακτήρας της ανάπτυξης που είναι άρρηκτα δεμένη  με την κλιματική αλλαγή, το δημογραφικό, το μεταναστευτικό/προσφυγικό, το κράτος προνοίας και την επελαύνουσα επανάσταση των εργασιακών σχέσεων λόγω της ρομποτικής. Οι πολιτικές που αφορούν αυτά τα ζητήματα πρέπει να επαναπροσδιοριστούν.

Η εξέγερση του Μάη -και όχι μόνο του γαλλικού- βρήκε μιαν Ευρώπη που ανθούσε οικονομικά και πολιτιστικά αλλά είχε πολιτικές ηγεσίες που κουβαλούσαν ακόμα αναντίστοιχους αυταρχισμούς και αναχρονισμούς. Τα προτάγματα του Μάη, παρά τις υπερβολές και τις ανοησίες, ήταν οι ψηφίδες μιας μεγάλης πολιτιστικής επανάστασης που νίκησε. Τίποτα δεν θα ήταν πια όπως πριν. Η κοινωνία έγινε μια καλύτερη κοινωνία σε πολλά ζητήματα που σήμερα τα θεωρούμε αυτονόητα. Ωστόσο πιθανόν σήμερα να είμαστε στο κατώφλι μιας νέας πολιτιστικής επανάστασης, όπου δεν χωράνε οι ταμπέλες του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Μπροστά μας -και κυρίως μπροστά στα παιδιά και στα εγγόνια μας- ανοίγονται προκλήσεις που ίσως δεν μπορούμε ακόμα να τις φανταστούμε. Οι αλλαγές είναι ιλιγγιώδεις. Προλαβαίνουμε;

* τίτλος βιβλίου των D.Cohn-Bendit, Stephane Paoli & Jean Viard, ed. l'aube, 2009