Το Σάββατο συμπληρώνονται 200 χρόνια από τη γέννηση του Γερμανού κοινωνιολόγου, ιστορικού και φιλοσόφου Καρλ Μαρξ. Ο επονομαζόμενος πατέρας του κομμουνισμού κείτεται στο κοιμητήριο του Highgate στο βόρειο Λονδίνο μαζί με άλλους αριστερούς, μαρξιστές και σοσιαλιστές συντρόφους. Για παράδειγμα στα αριστερά του Μαρξ βρίσκεται ο τάφος της Γκλόντια Τζόουνς, η οποία απελάθηκε από τις ΗΠΑ στο Ηνωμένο Βασίλειο για τις κομμουνιστικές ιδέες και τον ακτιβισμό της.
Στο Λονδίνο ήταν η συνιδρύτρια του δημοφιλούς καρναβαλιού του Νότινγκ Χιλ. Απέναντι από τον Γερμανό φιλόσοφο κείτεται ο Ραλφ Μίλιμπαντ, πατέρας των στελεχών του Εργατικού Κόμματος Εντ και Ντέιβιντ Μίλιμπαντ. Η Daily Mail μισούσε τον μαρξιστή Ραλφ Μίλιμπαντ. Στο Highgate τάφηκε και ο Τζορτζ Μάικλ, ο οποίος στα νιάτα του πέρασε από την βρετανική κομμουνιστική νεολαία. Εδώ κείτεται και ο μάνατζερ του πανκ Μάλκομ ΜακΛάρεν, ο οποίος χλεύαζε τον καπιταλισμό σε κάθε ευκαιρία αν και έβγαλε χρήματα από αυτόν. Υπάρχει, όμως, κάτι που δεν κολλάει στο πιο κομμουνιστικό νεκροταφείο της Βρετανίας: για να μπεις πληρώνεις εισιτήριο…
Rosemary Matthews/BIPs/Getty-Ideal Images
Η μπρούτζινη προτομή του Karl Marx βασίζεται σε μια ορθογώνια μαρμάρινη επιφάνεια. Στο μπροστινό μέρος είναι χαραγμένα τα διάσημα λόγια του Κομμουνιστικού Μανιφέστου: «Προλετάριοι όλων των χωρών, ενωθείτε!» Η προτομή φιλοτεχνήθηκε από τον Λόρενς Μπράντσο το 1955. Ήθελε να χτίσει ένα μνημείο που δεν αποφέρει μόνο φόρο τιμής σε έναν άνθρωπο, αλλά και σε ένα «μεγάλο πνεύμα».
Ο Μαρξ την εποχή του Brexit
Μόλις άρχισαν να δουλεύουν οι παλιές μηχανές ύφανσης και το βαμβάκι γίνει νήμα ο θόρυβος έγινε τόσο αφόρητος που οι επισκέπτες αναγκάσθηκαν να κλείσουν με τα χέρια τα αυτιά τους.
Σε μια επίδειξη στο Μουσείο Επιστημών και Βιομηχανίας στο Μάντσεστερ, το προσωπικό προσπαθεί να δείξει τη μακρά και πολύπλοκη διαδικασία που μετατρέπει το ακατέργαστο βαμβάκι σε ύφασμα με μηχανήματα - απομεινάρια της βιομηχανικής εποχής του 19ου αιώνα.
Η επίδειξη που πραγματοποιείται σε τακτική βάση στο Μουσείο, αναβιώνει την άθλια κατάσταση των παλιών βικτωριανών υφαντουργιών που έγιναν μάρτυρες ενός σκοτεινού κεφαλαίου της ζωής των τότε εργαζομένων. Αυτό που ώθησε τους Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς να ξεκινήσουν μία δια βίου μάχη για δικαιοσύνη εξακολουθεί να αντηχεί σήμερα, μία ημέρα πριν από την επέτειο γέννησης του Καρλ Μαρξ στις 5 Μαΐου.
«Η εικόνα αυτή μού έφερε στο μυαλό πολλές αναμνήσεις», λέει η 54χρονη Κέιτ Τέρνμπολ, επισκέπτρια του Μουσείου. Όπως και άλλοι κάτοικοι του Μάντσεστερ, η γιαγιά της Κέιτ δούλευε υφάντρα στην πρώτη βιομηχανική πόλη στον κόσμο γνωστή ως «Cottonopolis» (Πόλη του βαμβακιού). «Η γιαγιά συχνά μού έλεγε ιστορίες όταν ήμουν μικρή. Ήταν αδύνατο να φανταστώ πόσο σκληρή μπορούσε να είναι η ζωή των εργατών», θυμάται η Κέιτ.
Μια τεράστια ασπρόμαυρη φωτογραφία ενός μικρού κοριτσιού κρέμεται μπροστά από τις μηχανές αποτίοντας φόρο τιμής στα δεκάδες παιδιά που δούλεψαν εκεί διορθώνοντας σπασμένα νήματα και σκουπίζοντας το πάτωμα, καθώς ήταν πιο εύκολο να χωθούν κάτω από τις μηχανές. Οι πιο μικροί σε ηλικία εργαζόμενοι ήταν από πέντε έως έξι χρόνων.
Είχε ζέστη, υγρασία, θόρυβο, σκόνη και θάνατο. Η πρώιμη εκβιομηχάνιση της Βρετανίας που ουσιαστικά ώθησε τη χώρα να γίνει η μεγαλύτερη για την εποχή καπιταλιστική δύναμη τον 19ο αιώνα, επιτεύχθηκε με την εργασία χιλιάδων εργαζόμενων. Στο βιβλίο-ορόσημο «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία» ο Ένγκελς χρησιμοποίησε τη φράση «κοινωνική δολοφονία» κατηγορώντας την αστική τάξη, την τάξη που διέθετε κοινωνικό και πολιτικό έλεγχο, που έβαλε «εκατοντάδες προλετάριους σε τέτοια θέση που αναπόφευκτα θα είχαν έναν πολύ πρόωρο ή αφύσικο θάνατο».
Προφανώς, η «κοινωνική δολοφονία» δεν είναι παρωχημένη έκφραση καθώς το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών συνεχίζει να διευρύνεται στη Βρετανία αλλά και διεθνώς. Μετά τον πύρινο όλεθρο στο συγκρότημα εργατικών κατοικιών του Πύργου Γκρένφελ, στο κεντρικό Λονδίνο το 2017 όπου τουλάχιστον 80 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ο αρθρογράφος Αντιτίγια Σακραμπορτί έγραψε στην εφημερίδα Guardian: «170 χρόνια μετά τον Ένγκελς η Βρετανία εξακολουθεί να είναι χώρα που δολοφονεί τους φτωχούς».
Οι εργασιακές συνθήκες στο Μάντσεστερ, όπου ο Ένγκελς έζησε για περισσότερα από 20 χρόνια, και το οποίο ο Μαρξ επισκεπτόταν σχεδόν κάθε χρόνο από το 1845, αποτέλεσαν ένα κομβικό σημείο όπου οι δύο φίλοι ανέπτυξαν τις θεωρίες τους για την τάξη, την υπεραξία και τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής.
Εκτός από το Μουσείο Επιστημών που στεγάζεται σε μια πρώην αποθήκη κοντά στον πρώτο διεθνή σιδηρόδρομο στον κόσμο, είναι δύσκολο να βρεθούν ίχνη των υφαντουργιών της εποχής εκείνης. Τα περισσότερα από αυτά που υπήρχαν την βικτωριανή εποχή κατεδαφίστηκαν καθώς ο κλάδος της υφαντουργίας στο Μάντσεστερ εξασθένισε γρήγορα μετά το 1945. Όσα έχουν απομείνει έχουν μετατραπεί πλέον σε πολυκατοικίες με διαμερίσματα ή κτίρια γραφείων. Η επιθυμία όμως για επίσκεψη στα ερείπια των υφαντουργιών ή οτιδήποτε σχετίζεται με τον Μαρξ ή τον Ένγκελς φουντώνει σταδιακά αυτές τις ημέρες.
Μπροστά από τον παλιό χώρο της Μικρής Ιρλανδίας, της περιβόητης πρώην παραγκούπολης ιρλανδών μεταναστών εργαζομένων, την οποία ο 'Ενγκελς περιγράφει στο βιβλίο του ως «τη χειρότερη παραγκούπολη του δήμου», ο ξεναγός Τζόναθαν Σκόφιλντ λέει ότι εδώ και δύο μήνες έχουν προπωληθεί όλα τα εισιτήρια για τις ξεναγήσεις που έχουν προγραμματισθεί για την 5η Μαΐου, ημέρα γέννησης του Μαρξ. Ο Σκόφιλντ, ο οποίος ξεναγεί εδώ και 21 χρόνια, επισημαίνει ότι οι ξεναγήσεις του στην περιοχή προσελκύουν όλο και περισσότερους νέους ανθρώπους. Μετά το Brexit οι νέοι που είχαν γυρίσει την πλάτη στην πολιτική φαίνεται ότι συνειδητοποιούν ότι η πολιτική βοηθά να συμβούν πράγματα και πλέον θέλουν να συμμετάσχουν περισσότερο, εκτιμά ο Σκόφιλντ.
Παράλληλα, όλο και περισσότερους επισκέπτες προσελκύει η βιβλιοθήκη Chetham, τόπος συνάντησης των Μαρξ και 'Ενγκελς όπου μελετούσαν το καλοκαίρι του 1845. Η βιβλιοθήκη που στεγάζεται σε ένα μεσαιωνικό πέτρινο κτίριο στην πόλη του Μάντσεστερ, είναι γνωστή για το δρύινο γραφείο δίπλα στο ξύλινο παράθυρο του αναγνωστήριου-το γραφείο του Καρλ Μαρξ.
18°
