Η Ρωσία ψηφίζει: Ένας ακόμη μεγάλος περίπατος του Πούτιν στη ρωσική εστία

Κυριακή 18 Μαρτίου και οι περίπου 110 εκατομμύρια εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους Ρώσοι πολίτες, χωρίς την Κριμαία και τη Σεβαστούπολη, θα φορέσουν τα καλά τους, θα προσέλθουν στις κάλπες και θα περάσουν από την τυπική, αλλά δημοκρατική διαδικασία των προεδρικών εκλογών. Κανείς δεν έχει αγωνία για το αποτέλεσμα. Όλοι γνωρίζουν ποιος θα είναι ο νικητής.

Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ήδη με το ένα πόδι στο Κρεμλίνο για τη δεύτερη συνεχόμενη προεδρική θητεία και τέταρτη συνολικά στη σταδιοδρομία του. «Στη Ρωσία υπάρχει ένα μονοπρόσωπο, ούτε καν μονοκομματικό σύστημα και όλα περιστρέφονται γύρω από τον πρόεδρο Πούτιν», μας εξηγεί ο διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, δρ. Κωνσταντίνος Φίλης.

Ο ένας και μοναδικός υπολογίσιμος πολιτικός αντίπαλος, ο Αλεξέι Ναβάλνι, αποκλείστηκε νωρίς από την προεδρική κούρσα και όλοι οι υπόλοιποι υποψήφιοι έχουν ελεγχθεί και εγκριθεί από τον «τσάρο».

Η 18η του Μάρτη δεν επελέγη τυχαία για τη διενέργεια των εκλογών. Αυτή η ημερομηνία έχει συμβολική σημασία για τους Ρώσους, καθώς είναι η τέταρτη επέτειος της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014. Στην περίπτωση που δεν αναδειχθεί νικητής από τον πρώτο γύρο των εκλογών, οι Ρώσοι θα προσέλθουν εκ νέου στις κάλπες στις 8 Απριλίου. Ένα σενάριο που μάλλον θυμίζει ταινία επιστημονικής φαντασίας. Εξάλλου, η μοναδική άλλη φορά που η Ρωσία χρειάστηκε δύο γύρους εκλογών για να αναδείξει τον πρόεδρό της ήταν το 1996, όταν ο Μπορίς Γέλτσιν επικράτησε του Γενάντι Ζουγκάνοφ.

Σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες ή την Ευρώπη η προεκλογική περίοδος στη Ρωσία δεν έχει πολλές φανφάρες, περνάει συνήθως απαρατήρητη. Η προεκλογική περίοδος αρχίζει λίγους μήνες πριν από το άνοιγμα των καλπών και ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει φροντίσει να «κόψει» τις τηλεοπτικές αναμετρήσεις.

Είναι ενδεικτικό ότι το 2012 οι κάλπες στη Ρωσία έκλεισαν στις οκτώ η ώρα το βράδυ και δύο ώρες αργότερα ο Πούτιν πανηγύριζε. Το 2018 ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι προετοιμασμένος για έναν ακόμη μεγάλο περίπατο στη ρωσική εστία.  

Ποιοι είναι οι αντίπαλοι του Πούτιν;

Πάβελ Γκρουντίνιν: ο γνωστός ως «κόκκινος ολιγάρχης» στηρίζεται από το Κ.Κ. της Ρωσίας. Ο Γκρουντίνιν είναι ένας κομμουνιστής - καπιταλιστής, ένας πετυχημένος επιχειρηματίας, ιδιοκτήτης του πάλαι ποτέ γνωστότερου κρατικού αγροκτήματος, ονόματι Λένιν, που στη Σοβιετική Ένωση διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων. Ο Γκρουντίνιν λέει ότι το αγρόκτημά του εξασφαλίζει δίκαιους μισθούς στους εργαζομένους, παρέχει εστία και πάρκα αναψυχής για τα παιδιά τους. Ο Γκρουντίνιν δηλώνει ότι η επιχείρησή του θα έπρεπε να είναι το μοντέλο διακυβέρνησης της μετασοβιετικής εποχής.

Αν και προέρχεται από την ίδια πολιτική μήτρα με τον Πούτιν ο Πάβελ Γκρουντίνιν καταγγέλλει τη διάχυτη διαφθορά στα ανώτερα κλιμάκια της ρωσικής κοινωνίας. Είναι ο σημαντικότερος αντίπαλος του Ρώσου προέδρου, αλλά οι δημοσκοπήσεις δεν του δίνουν ποσοστό μεγαλύτερο του 8% των ψήφων.

Βλαντιμίρ Ζιρινόφκσι: ο βετεράνος όλων των προεδρικών αναμετρήσεων από το 1993. Είναι 71 ετών, ένας λαϊκιστής της Δεξιάς, ο οποίος είναι διαβόητος για τα ξενοφοβικά ξεσπάσματά του. Το 2012 απέσπασε το 6% των ψήφων και το 2018 αναμένεται να πέσει πιο κάτω. Ο Ζιρινόφκσι είναι ένα σκυλί που γαβγίζει αλλά δεν δαγκώνει. Σχεδόν σε όλα ακολουθεί την ίδια γραμμή με το Κρεμλίνο.

Γκριγκόρι Γιαβλίνσκι: ο φιλελεύθερος οικονομολόγος, το «παιδί» της εποχής της Περεστρόικα και του τότε προγράμματος αναδιάρθρωσης της σοβιετικής οικονομίας μέσα σε 500 μέρες.

Ξένια Σομπτσάκ: η δημοσιογράφος και πρώην τηλεπερσόνα του ρωσικού «Big Brother», το νέο αίμα και γυναικείο άρωμα στις εκλογές της Ρωσίας. Η Ξένια γνωρίζει ότι η εκλογική διαδικασία δεν θα είναι ούτε ελεύθερη, ούτε δίκαιη. Υπερασπίζεται τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας της χώρας της και πιστεύει ότι η Κριμαία ανήκει στην Ουκρανία. Ζήτησε συγγνώμη για τη φερόμενη εμπλοκή της Ρωσίας στις προεδρικές εκλογές των μεγάλων και ιστορικών αντιπάλων τους, των Ηνωμένων Πολιτειών.

Είναι κόρη του πρώην δημάρχου της Αγίας Πετρούπολης και στενού συνεργάτη του Πούτιν. Οι πολιτικοί της αντίπαλοι την χαρακτηρίζουν «μαριονέτα» του Κρεμλίνου που έχει αναλάβει το ρόλο να δώσει μια επίφαση νομιμότητας και δημοκρατίας στις εκλογές. Η ίδια λέει ότι με αυτόν τον τρόπο το Κρεμλίνο επιδιώκει να αμφισβητήσει την αξιοπιστία της. Και μάλλον τα καταφέρνει. Η Ξένια Σόμπτσάκ δεν προβλέπεται να ξεπεράσει το 2% των ψήφων.

Δύο ακόμα υποψήφιοι από το χώρο της σοβιετικής αριστεράς είναι ο Μαξίμ Σουράικιν της πατριωτικής μεγαλοϊδεατικής πλευράς και ο Σεργκέι Μπαμπούρι. Τέλος, φιλελεύθερος πρόεδρος του επιχειρηματικού επιμελητηρίου, Μπορίς Τιτόφ, συμπληρώνει την ομάδα των επτά υποψηφίων.

Τι απέγινε ο Αλεξέι;

Ο Αλεξέι Ναβάνλι είναι ο πιο ένθερμος επικριτής του Πούτιν. Τον Δεκέμβριο του 2016 ανακοίνωσε την πρόθεσή του να κατέλθει ως υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του 2018 και διάλεξε μια εκστρατεία αμερικανικού τύπου. Ο Ναβάνλι είναι ένας μόνιμος πονοκέφαλος για τον Βλαντιμίρ. Μπαινοβγαίνει από τις φυλακές για τις αντικυβερνητικές του διαδηλώσεις και το 2016 κινδύνεψε να χάσει την όρασή του από επίθεση με χημική ουσία που δέχθηκε από ακτιβιστή φίλα προσκείμενο στο Κρεμλίνο.

Η προεκλογική του κούρσα κόπηκε πριν καλά καλά αρχίσει. Τον Δεκέμβριο του 2017 αποκλείστηκε και επισήμως από τον εκλογικό αγώνα κατηγορούμενος για κατάχρηση δημοσίου χρήματος με τον ίδιο να υποστηρίζει ότι πρόκειται για μια στημένη πολιτική σκευωρία από το Κρεμλίνο. Έκτοτε έχει στραφεί στη δυναμική πλατφόρμα του YouTube μέσα από την οποία καλεί τους ψηφοφόρους να μποϊκοτάρουν τις εκλογές του Πούτιν.

Βλαντιμίρ Πούτιν, ο αιώνιος πρόεδρος

Εξελέγη στον προεδρικό θώκο της Ρωσίας για πρώτη φορά το 2000 μετά την παραίτηση του Μπορίς Γέλτσιν. Από τότε παραμένει στην κεφαλή του ρωσικού κράτους με εξαίρεση την τετραετία 2008-2012, που διετέλεσε πρωθυπουργός. Το 2012 ο πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ τροποποίησε το Σύνταγμα, επιμήκυνε την προεδρική θητεία στα έξι από τα τέσσερα χρόνια και έδωσε στον Πούτιν τη δυνατότητα να γαντζωθεί στην εξουσία μέχρι το 2024.

Ωστόσο, ο πρώην κατάσκοπος Βλαντιμίρ πέρασε και από κάποια πέτρινα χρόνια. Σε συνέντευξή του στους «Moscow Times» δήλωσε ότι το 1996 βρέθηκε χωρίς δουλειά και είχε σκεφθεί να γίνει ακόμη και ταξιτζής. Έμεινε άνεργος όταν ο τότε δήμαρχος της Αγίας Πετρούπολης, Ανατόλι Σόμπτσακ και μπαμπάς της Ξένιας, έχασε την επανεκλογή του 1996. Ο Πούτιν είχε διατελέσει επικεφαλής της εκστρατείας του Σόμπτσακ. «Σκέφτηκα, τι θα μπορούσα να κάνω; Δεν μπορούσα να βρω δουλειά πουθενά... Ειλικρινά, σκέφτηκα να δουλέψω οδηγός ταξί μερικής απασχόλησης ή κάτι τέτοιο, δεν αστειεύομαι. Τι άλλη επιλογή είχα; Είχα δύο μικρά παιδιά».

Οι σχέσεις με τη Δύση και οι κατάκοποι κατάσκοποι

Ένα σχεδόν μήνα πριν από τις εκλογές και τα σκάνδαλα πνίγουν το Κρεμλίνο. Η δηλητηρίαση του Ρώσου πρώην διπλού πράκτορα Σεργκέι Σκριπάλ και της κόρης του Γιούλα έχει κάνει τοξικές τις σχέσεις Ρωσίας-Βρετανίας. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, οι Αμερικανοί ακόμα κατηγορούν τη Μόσχα για εμπλοκή και προώθηση του στρατοπέδου Τραμπ στις εκλογές του 2016. Η Ευρώπη που ενεργειακά εξαρτάται από τη Ρωσία ακολουθεί τη γραμμή των συμμάχων της. Καμία από αυτές τις κατηγορίες, όμως, δεν αγγίζει τον δημοφιλή, γυμνασμένο και αγαπημένο «πατερούλη» της Ρωσίας.

«Η υπόθεση Σκριπάλ έρχεται να κουμπώσει με το κυρίαρχο αφήγημα του Πούτιν στη χώρα του», σημειώνει ο κ. Φίλης και εξηγεί: «Ότι δηλαδή η Ρωσία ενδυναμώνεται και έχει πλέον υποχρεώσει τη Δύση να κινείται απροκάλυπτα εχθρικά απέναντι της, να δημιουργεί κρίσεις, να τις χρεώνει τα πάντα και να την κατηγορεί για όλα με απώτερο στόχο να την αποδυναμώσει. Παγιώνεται μια κατάσταση που θέλει την μία πλευρά να κατηγορεί τη Ρωσία για παράβαση των κανόνων και από την άλλη η Ρωσία να λέει ότι όλα αυτά είναι αποκυήματα φαντασίας που αποσκοπούν στην προπαγάνδα των δυτικών χωρών που εμφανίζουν τη Μόσχα να ευθύνεται για ό,τι αρνητικό συμβαίνει στον κόσμο».

Και στο βάθος Μουντιάλ: «Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη γιορτή του αθλητισμού μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες και η Ρωσία πρέπει να δώσει μάχη για να καταφέρει να εξασφαλίσει την παρουσία κάποιων δυτικών ηγετών στη διοργάνωση. Το αν θα τα καταφέρει είναι άγνωστο. Ίσως να εξαρτηθεί από την πορεία των ομάδων της Δύσης. Αν για παράδειγμα, η εθνική Γερμανίας φτάσει μέχρι τον τελικό η Άνγκελα Μέρκελ θα κάνει την καρδιά της πέτρα και ίσως πάει στα γήπεδα της Ρωσίας. Στην τελετή έναρξης, πάντως, είναι πιθανό το ενδεχόμενο μιας σειράς απουσιών», μας λέει ο Κωνσταντίνος Φίλης.

Σύμφωνα με τον διευθυντή του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων η Ρωσία, όπως και η Τουρκία, είναι δύο χώρες με ιδιαίτερη σημασία για τη Δύση. «Δεν είναι εύκολο η Δύση να βάλει απέναντί της ολόκληρη τη Ρωσία και πολύ περισσότερο τον ρωσικό λαό», υπογραμμίζει ο κ. Φίλης. «Και μάλιστα για μία Δύση που περιγράφεται τα τελευταία χρόνια μέσα από την κυρίαρχη ρωσική προπαγάνδα ως μία δύναμη που παρεμβαίνει στα εσωτερικά τρίτων χωρών, που προκαλεί πολέμους και κινείται με μια συγκρουσιακή λογική. Η Δύση πρέπει να είναι προσεκτική. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την Τουρκία. Η Δύση πρέπει να δείχνει, μεν, την ενόχλησή της για την παρέμβαση του Πούτιν σε εκλογικές αναμετρήσεις όπως των ΗΠΑ, αλλά από την άλλη να μην αποξενώνει εκείνη τη μερίδα του ρωσικού λαού που επιθυμεί κάτι διαφορετικό.

»Οι Ρώσοι δεν έχουν παραστάσεις δημοκρατίας. Ήταν μια μετάβαση από το σοβιετικό σύστημα στο ρωσικό και δεν ήταν εύκολη. Μία μετάβαση που δεν έφερε τη χώρα πιο κοντά στη δημοκρατία. Μπορεί να υπάρχει η δημοκρατική επίφαση των εκλογών, αλλά σε όλες τις άλλες εκφάνσεις και λειτουργίες της η Ρωσία παραμένει μια χώρα που έχει χαρακτηριστικά απολυταρχικής εξουσίας. Σήμερα η πλειοψηφία των Ρώσων δεν επιθυμεί κάτι διαφορετικό. Προτεραιότητά τους είναι η οικονομία, η ασφάλεια και αίσθηση του μεγαλείου, του πρεστίζ ότι είναι η φυσική διάδοχος της Σοβιετικής Ένωσης».

Τα «καυτά» ζητήματα των εκλογών

Βιοτικό επίπεδο και οικονομία: Η εκτίναξη του πληθωρισμού και οι κυρώσεις της Δύσης έχουν πληγώσει τη Ρωσία. Η οικονομική ύφεση έχει οδηγήσει σε δυναμικό κούρεμα των μισθών και απολαβών τα τελευταία τρία χρόνια. Ωστόσο, ως διά μαγείας, η οικονομία άρχισε να δείχνει σημάδια ανάκαμψης και ο πληθωρισμός να σταθεροποιείται πάνω στις εκλογές. Η ρωσική Βουλή, στην οποία έχει την πλειοψηφία των εδρών η «Ενωμένη Ρωσία» του Πούτιν, πέρασε νόμο για μια μικρή, αλλά αύξηση του κατώτατου μισθού στα 11,163 ρούβλια (περίπου 170 ευρώ) τον μήνα.

«Οι στρεβλώσεις στην οικονομία παραμένουν και μέσω των δυτικών κυρώσεων η Ρωσία παλεύει για να παραμείνει ή να γίνει ανταγωνιστική σε διεθνές οικονομικό επίπεδο. Η Ρωσία συντηρεί την εικόνα της ισχυρής δύναμης για να κρύβει και να φτιασιδώνει τις αδυναμίες της. Είναι ένας ισχυρός παίκτης χωρίς τα χαρακτηριστικά μιας παγκόσμιας δύναμης, όπως η Κίνα».

Το δημογραφικό πρόβλημα είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για τον Πούτιν, όπως υπογραμμίζει ο δρ. Κωνσταντίνος Φίλης. «Η Ρωσία συρρικνώνεται και πρέπει να αλλάξει πολλά για να συγκρατήσει αυτή τη δυναμική. Το δημογραφικό είναι ένα πρόβλημα  που συν τω χρόνω θα μεγαλώνει».   

Προσέλευση στις κάλπες: Με το αποτέλεσμα προκαθορισμένο, οι Ρώσοι ψηφοφόροι δεν έχουν και πολλά κίνητρα για να προσέλθουν στις κάλπες. Κι αυτό ανησυχεί το Κρεμλίνο. Η έλλειψη μιας ηχηρής λαϊκής εντολής αποδυναμώνει τον Βλαντιμίρ στα μάτια της Δύσης και της δίνει τροφή για να ασκήσει ακόμη πιο επιθετική πολιτική για το δημοκρατικό έλλειμμα στη χώρα. «Ο Πούτιν θέλει ένα ποσοστό κοντά στο 64% του 2012. Αλλά ταυτόχρονα θέλει να είναι το ποσοστό της αποχής χαμηλό. Αυτό είναι το μήνυμα που ελπίζει να στείλει ο Πούτιν στη Δύση», επισημαίνει ο κ. Φίλης.

Ρωσία - ΗΠΑ: Ο «πόλεμος των Άστρων» επιστρέφει; Στις αρχές του μήνα ο πρόεδρος της Ρωσίας «άστραψε και βρόντηξε» στην ομιλία του προς το ρωσικό έθνος. Παρουσίασε τα νέα υπερόπλα της άμυνάς του, ενώ την ίδια ώρα ανακοίνωνε ότι οι ένοπλες δυνάμεις πραγματοποίησαν δοκιμές νέων πυρηνικών όπλων, τα οποία αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο για τους αντιπάλους τους. Ο Πούτιν έστειλε και μια σαφή προειδοποίηση στις δυνάμεις της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας πως η «αρκούδα» βρυχάται ξανά και πλέον, σε επίπεδο στρατιωτικών εξοπλισμών, δεν είναι να παίζεις μαζί της. «Η Ρωσία ακολουθεί την τεχνολογική πρόοδο άλλων κρατών συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και υστερεί στα θέματα τεχνολογιών αιχμής. Εκεί που δίνει μεγάλη έμφαση και δείχνει ότι θα είναι αρκετά ισχυρή τις επόμενες δεκαετίες είναι η αμυντική βιομηχανία και η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών μέσα από την αμυντική βιομηχανία. Θεωρεί ότι έτσι καλύπτει το χαμένο έδαφος στην καινοτομία και τις νέες τεχνολογίες. Η αμοιβαία καχυποψία στις σχέσεις Δύσης-Ρωσίας είναι το πρόσφορο έδαφος για μια νέα κούρσα εξοπλισμών, όχι με ψυχροπολεμικά στοιχεία, αλλά αδιαμφισβήτητα κάτι ενοχλητικό για την ανθρωπότητα».

Μετά τον Πούτιν τι; «Δύσκολο κανείς να φανταστεί την μετά-Πούτιν εποχή. Είναι ο απόλυτος κυρίαρχος τα τελευταία 18 χρόνια και θα συνεχίσει για τα τουλάχιστον επόμενα έξι. Έξι χρόνια είναι παρά πολύς χρόνος ειδικά σε μια συγκυρία που έχουν πυκνώσει οι εξελίξεις διεθνώς, σε μια εποχή που οι αβεβαιότητες υπερκερούν τις βεβαιότητες. Σε έξι χρόνια ο Πούτιν θα είναι 71 ετών, άρα αρκετά νέος πολιτικά για να αποχωρήσει από την πολιτική ζωή της χώρας του».

Ίσως ο Άντον Τσέχοφ να είναι πιο επίκαιρος από ποτέ. Οι «Τρεις Αδελφές» του ακόμα εκφράζουν την προσδοκία της ρωσικής ψυχής και την ανάγκη για μια καινούργια αρχή έπειτα από κάθε τέλος. Για αυτό: «Στη Μόσχα, αδερφές μου, στη Μόσχα!»