Η Ιταλία ψηφίζει: Από την Dolce Vita στην αβεβαιότητα

Η Ιταλία ψηφίζει. Η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης προσέρχεται στις κάλπες την Κυριακή 4 Μαρτίου. Η ιταλική κοινωνία καλείται να ρίξει την ψήφο της και να αναδείξει την επόμενη ηγεσία της χώρας με έναν ολοκαίνουργιο και μη δοκιμασμένο εκλογικό νόμο, για τον οποίο οι διεθνείς παρατηρητές και αναλυτές θεωρούν σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα καταφέρει να βγάλει νικητή με αυτοδυναμία.

Με ένα δημόσιο χρέος που αγγίζει τα 2,3 τρισ. ευρώ και αντιστοιχεί στο 135% του ΑΕΠ, με ελλείμματα ανυποχώρητα, με μια οικονομία σε τέλμα, με τις τράπεζες σε αβεβαιότητα και με ραγδαία άνοδο του λαϊκισμού στην πολιτική σκηνή, η Ιταλία διανύει την πιο αυτοκαταστροφική περίοδο της σύγχρονης ιστορίας της και η Ευρωπαϊκή Ένωση παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα τις εξελίξεις και φοβάται.

Δεν είναι τυχαία η δήλωση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, μία μόλις εβδομάδα πριν από τις κρίσιμες εκλογές: «Θα επιθυμούσα μετά τις 4 Μαρτίου η Ιταλία να είναι σε θέση να διαθέτει μία κυβέρνηση που θα μπορεί να κυβερνά». Και την ίδια στιγμή να συμπληρώνει και να προετοιμάζει τις Βρυξέλλες λέγοντας ότι «θα πρέπει να προετοιμασθούμε και για το χειρότερο σενάριο».

Το «Κίνημα των 5 Αστέρων» με επικεφαλής τον 31χρονο Λουίτζι Ντι Μάιο προηγείται στις δημοσκοπήσεις και ακολουθεί η δεξιά/ακροδεξιά συμμαχία με εμπνευστή τον 81χρονο Σίλβιο Μπερλουσκόνι του «Φόρτσα Ιτάλια» μαζί με την ξενοφοβική «Λέγκα του Βορρά» και το νεοφασιστικό κόμμα «Αδέλφια της Ιταλίας».

Το ποσοστό, όμως, των αναποφάσιστων εκτιμάται στο 30 με 40% του εκλογικού σώματος και ως εκ τούτου η μόνη βέβαια πρόβλεψη για την Ιταλία μετά την 4η του Μάρτη είναι η πολιτική αστάθεια.

Πώς έφτασαν οι Ιταλοί στις κάλπες;

Ο κεντροαριστερός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι υπέβαλε την παραίτησή του στα τέλη του 2016. Το κατάφερε οδηγώντας τη χώρα σε ένα δημοψήφισμα με ζητούμενο τη συνταγματική αναθεώρηση και έχασε. Ο Ρέντσι ζήτησε από τους πολίτες να πουν «ναι» στην αναθεώρηση άρθρων που αφορούσαν αρμοδιότητες της γερουσίας και τον αριθμό των μελών της.

Ο Πάολο Τζεντιλόνι ανέλαβε χρέη υπηρεσιακού πρωθυπουργού με κύρια αποστολή να οδηγήσει την Ιταλία στις κάλπες με έναν νέο εκλογικό νόμο. Το κατάφερε τον Οκτώβριο του 2017. Σήμερα ο Ματέο Ρέντσι ζητά την ψήφο του ιταλικού λαού ως επικεφαλής του κεντροαριστερού «Δημοκρατικού Κόμματος» (PD).

Ο νέος εκλογικός νόμος

Για πρώτη φορά οι Ιταλοί ψηφοφόροι δεν θα ψηφίσουν μόνο το κόμμα που επιθυμούν για τη διακυβέρνηση της χώρας, αλλά και τον συγκεκριμένο υποψήφιο βουλευτή που θα εκλεγεί σε επίπεδο τοπικής περιφέρειας.

Ο νέος νόμος Τζεντιλόνι εισάγει ένα μεικτό εκλογικό σύστημα. Ειδικότερα, το 37% του ιταλικού κοινοβουλίου, δηλαδή 232 έδρες από τις 630 της Βουλής των Αντιπροσώπων, και 109 έδρες από τις 315 της Γερουσίας, θα εκλεγεί σε τοπικό επίπεδο. Το εκλογικό σύστημα που θα ακολουθηθεί για τον συγκεκριμένο αριθμό εδρών θα είναι το αμιγώς πλειοψηφικό. Για την εκλογή του υπολειπόμενου 63% του κοινοβουλίου, οι έδρες θα κατανεμηθούν στα κόμματα με κλειστή λίστα βάσει αναλογικού συστήματος.

Για πρώτη φορά οι τοπικοί υποψήφιοι θα έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν τη δυναμική των κομμάτων, το κύριο βάρος αναμένεται να δοθεί στην προσωπικότητα των ατόμων που θα τεθούν στην ψήφο του λαού.

Ποιος διαμαρτύρεται περισσότερο; Το «Κίνημα των 5 Αστέρων» κάνει λόγο για «συνταγματικό πραξικόπημα». Ο εκλογικός νόμος ευνοεί τις συνεργασίες και το κίνημα που εμπνεύστηκε ο λαϊκιστής κωμικός Μπέπε Γκρίλο έχει δεσμευτεί πως δεν θα συνεργαστεί με κανένα κόμμα του υπάρχοντος πολιτικού φάσματος.

Οι αναλυτές χαρακτηρίζουν το νέο εκλογικό σύστημα δικαιότερο. Μαζί τους σίγουρα συμφωνεί ο Μπερλουσκόνι, ο οποίος είναι ανοιχτός σε συνεργασίες και ενδέχεται να μετατρέψει τις εκλογές σε ένα ακόμη δικό του «μπούνγκα-μπούνγκα» πάρτι. Όπως δήλωσε προσφάτως: «Είμαι σαν τον παλιό κρασί. Βελτιώνομαι συνέχεια και είμαι τέλειος».

Τα «καυτά» ζητήματα των εκλογών

Το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα αναρριχήθηκε στην πολιτική ατζέντα της Ιταλίας μετά τον πυροβολισμό και τραυματισμό έξι Αφρικανών από έναν ακροδεξιό Ιταλό. Ο Μπερλουσκόνι άδραξε την ευκαιρία κάνοντας λόγο για μια «κοινωνική βόμβα έτοιμη να εκραγεί». Δεσμεύτηκε να απελάσει 600.000 μετανάστες χωρίς νόμιμα έγγραφα αν ο συνασπισμός του μπει στην κυβέρνηση. Σύμφωνα με τον Μπερλουσκόνι, «μόνο 30.000 άνθρωποι έχουν δικαίωμα να παραμείνουν στην Ιταλία, λόγω του ότι είναι πρόσφυγες που άφησαν πίσω τους πολέμους».

Από τον Ιανουάριο του 2015 έως σήμερα έχουν εισέλθει στην Ιταλία πάνω από 450.000 πρόσφυγες και μετανάστες κυρίως από την Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή.

Η πορεία της οικονομίας «καίει» τους Ιταλούς παρά τα τελευταία ψήγματα ελπίδας στους ρυθμούς ανάπτυξης. Την ίδια ώρα τα ποσοστά της ανεργίας παραμένουν αμετάβλητα (το ένα τρίτο των Ιταλών κάτω των 25 ετών είναι άνεργοι) και η διαφθορά στον ιταλικό νότο παραμένει βασιλιάς. Ο ευρωσκεπτικισμός δεν έχει υποχωρήσει και κάποιοι κύκλοι, κυρίως στο «Κίνημα των 5 Αστέρων» εμμένουν να θέτουν θέμα παραμονής ή όχι στη ζώνη του ευρώ.

Αλλά στην dolce vita της Ιταλίας, όπως και στην διπλανή της ηλιόλουστη Ελλάδα, η τάση είναι το βάρος να μην δίδεται στα «καυτά» ζητήματα μιας εκλογικής αντιπαράθεσης, αλλά στις ζυμώσεις.

Καθημερινά τόσο το πολιτικό κατεστημένο όσο και τα μέσα ενημέρωσης αναλώνονται στις εκλογικές – κομματικές συμμαχίες παρά στα προγράμματα και τις προτάσεις που θεωρητικά θα έβγαζαν τη χώρα από το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει.

Ποιος υπόσχεται τι;

Το πολιτικό θερμόμετρο στην Ιταλία έχει χτυπήσει κόκκινο. Ο πρόεδρος της χώρας, Σέρτζιο Ματαρέλα, αναγκάστηκε να απευθύνει έκκληση προς όλα τα κομματικά και τους συνασπισμούς να κρατούν «μικρό καλάθι» και τους παρότρυνε να κάνουν στον κόσμο ρεαλιστικές, πρακτικές και υπεύθυνες υποσχέσεις. Αλλά ποιος ακούει; Οι οικονομολόγοι κρίνουν ότι η πλειονότητα των προεκλογικών υποσχέσεων των κομμάτων είναι ουτοπικές.

«Φόρτσα Ιταλία»: Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ο οποίος έχει καταδικαστεί για φοροδιαφυγή, υπόσχεται την εισαγωγή «παράλληλου νομίσματος» για εσωτερική εθνική χρήση και το ευρώ για το διεθνές εμπόριο. Υπόσχεται κατάργηση του ΕΝΦΙΑ και του φόρου κληρονομιάς, διπλασιασμό της κατώτατης σύνταξης και του κατώτατου μισθού στα 1.000 ευρώ. Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Δημοσίων Λογαριασμών της Ιταλίας οι προεκλογικές υποσχέσεις του Σίλβιο κοστίζουν περίπου 136,2 δισ. ευρώ.

«Λέγκα του Βορρά»: Και ο Ματέο Σαλβίνι υπόσχεται «παράλληλο νόμισμα» και εγγύηση των συμφερόντων των Ιταλών έναντι των «εισβολέων της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Υπόσχεται να πατάξει την μετανάστευση και να επαναπατρίζει έως και 100.000 μετανάστες χωρίς νόμιμα έγγραφα το χρόνο. Δεσμεύεται να πατάξει την εγκληματικότητα με αυστηρότερες ποινές και να βελτιώσεις τις σχέσεις της Ιταλίας με την Ρωσία. Αλλά και να ανοίξει εκ νέου τους οίκους ανοχής της χώρας…

«Αδέλφια της Ιταλίας»: Το νότιο «αδελφάκι» της «Λέγκας του Βορρά» έχει γυναίκα αρχηγό την Τζόρτζια Μελόνι. Είναι ο πιο μικρός εταίρος στον τρικομματικό συνασπισμό του Μπερλουσκόνι και έχει ποσοστό αποδοχή από 5 έως 6% του εκλογικού σώματος.

Η ρητορική της με το μότο «Πρώτα οι Ιταλοί» παραπέμπει σε εκείνο του Ντόναλντ Τραμπ. Τάσσεται κατά της ΕΕ και δεσμεύται να εργαστεί για τη διατήρηση της παραδοσιακής οικογένειας και τη βελτίωση της καθημερινότητας των απλών Ιταλών, αντί του «φλερτ» με τις μεγάλες επιχειρήσεις. Η Μελόνι φαντασιώνεται ότι μπορεί να είναι η επόμενη πρωθυπουργός. Όλα είναι ανοικτά. Εξάλλου έχει εξασφαλίσει ακόμη και τη στήριξη των απογοητευμένων από την αριστερά.

«Κίνημα των Πέντε Αστέρων»: Ο Ντι Μάιο θεωρείται η «μαριονέτα» του Μπέπε Γκρίλο. Υπόσχεται κατώτατο μισθό στα 780 ευρώ, κατάργηση όλων των μεταρρυθμίσεων που αφορούν τις συντάξεις και τις σχέσεις εργασίας. Υπόσχεται πρόωρες συνταξιοδοτήσεις και αυστηρότερους κανόνες για τις μαζικές απολύσεις. Ευελπιστεί σε καλύτερες σχέσεις με την Ρωσία και υψηλή φορολόγηση στον ενεργειακό τομέα. Οι υποσχέσεις του Κινήματος Πέντε Αστέρια (M5S, λαϊκιστικό) κοστίζουν 78,5 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του κόμματος, 103,4 δισεκ. σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Δημοσίων Λογαριασμών της Ιταλίας.

«Δημοκρατικό Κόμμα»: Ο Ματέο Ρέντσι είναι φειδωλός στις προεκλογικές του δεσμεύσεις. Λέει «ναι» στην αύξηση του κατώτατου μισθού, ζητά αναπροσαρμογή του ευρωπαϊκού συμφώνου σταθερότητας για να προχωρήσει φοροελαφρύνσεις και να προσελκύσει επενδύσεις.

«Αριστερά Ελεύθερη και Ίση»: ένα νέο κόμμα με επικεφαλής τον Πιέτρο Γράσο, το οποίο έχει καταφέρει να ενώσει όλους τους δυσαρεστημένους με τον Ρέντσι αριστερούς. Προτείνει κατάργηση όλων των μεταρρυθμίσεων στα εργασιακά και στο συνταξιοδοτικό και προτείνει να βάλει το κράτος το χέρι στην τσέπη.

Η Ιταλία, λοιπόν, ψηφίζει την πρώτη Κυριακή του πρώτου μήνα της Άνοιξης και ελπίζει σε καλύτερες μέρες. Η μάχη είναι αμφίρροπη και όπως είχε πει και ο δικός τους Ιούλιος Καίσαρας: «Καλύτερα πρώτος στο χωριό παρά δεύτερος στην Ρώμη».