Δρ. Σταμάτης Κριμιζής: Ο μόνος άνθρωπος που έχει «φτάσει» σε όλους τους πλανήτες

Σταμάτης Κριμιζής, διαστημικός επιστήμονας. Δεν έχει νόημα να απαριθμήσουμε τις κατακτήσεις και τις βραβεύσεις του. Απλώς συγκρατήστε ότι... είναι ο μόνος άνθρωπος που έχει «φτάσει» σε όλους τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος έχοντας κατασκευάσει διάφορες συσκευές για όλες αυτές τις διαστημικές αποστολές. Με το Voyager έγινε και από τους ελάχιστους επιστήμονες που έχουν φύγει έξω από το Ηλιακό μας Σύστημα... Στο γραφείο του έχει φωτογραφίες όπου μέσα στα χρόνια ενημερώνει πέντε αμερικανούς προέδρους, στο Οβάλ γραφείο του Λευκού Οίκου, για τα προγράμματα της ΝΑΣΑ…
Το Σάββατο 3 Μαρτίου στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης (διαβάστε περισσότερα εδώ) θα προβληθεί «Το απώτατο σημείο της ανθρωπότητας» της Έμερ Ρέινολντς. Ένα ντοκιμαντέρ για το διάσημο διαπλανητικό διαστημόπλοιο Voyager. Ο Σταμάτης Κριμιζής έχει κεντρικό ρόλο σε αυτό.

Με αφορμή τη συνέντευξή μας, είδα πάλι το video με το Cassini να «αυτοκτονεί» στον Κρόνο και τις τελευταίες του στιγμές. Είναι πολύ συγκινητικό…
Βέβαια, ειδικά για τη δική μου ομάδα. Αλλά και πριν ακόμη γίνει η ομάδα έχω ξοδέψει συνολικά τριάντα χρόνια σε αυτό το πρόγραμμα, από την αρχική συζήτηση μέχρι την προκήρυξη ως επίσημο πρόγραμμα το 1990, στην εκτόξευση το 1997 και, βέβαια, την εισαγωγή του Cassini σε τροχιά το 2004. Και μετά, στην τελική «βουτιά» στην ατμόσφαιρα του Κρόνου, στις 15 Σεπτεμβρίου φέτος. Η ομάδα της οποίας είχα ηγηθεί τότε ήταν κυρίως από την Αμερική, τη Γερμανία και τη Γαλλία, ενώ τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια και από την Ελλάδα. Συνεργάτες από την Ακαδημία Αθηνών, στο Γραφείο Διαστημικής Έρευνας και Τεχνολογίας, οι οποίοι έκαναν πολύ επιτυχημένη ανάλυση των δεδομένων αλλά και δημοσιεύσεις. Τώρα εργαζόμαστε για να τελειώσουμε μία δημοσίευση που θα βγει στο περιοδικό «Science», το οποίο είναι το πιο έγκυρο και με τη μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα στον επιστημονικό κόσμο.    
 
Στην «οικογένεια» επιστημόνων του Cassini υπάρχουν πολλοί Έλληνες. Προφανώς το σημαντικότερο είναι η ικανότητά τους, αλλά έχει τεράστια σημασία ότι βοηθάτε Έλληνες να αναδείξουν το ταλέντο τους.
Όταν υπάρχουν ταλαντούχα παιδιά τα οποία έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν και να διαπρέψουν, χρειάζεται κάποιος να ανοίξει την πόρτα. Να τους βοηθήσουμε να κάνουν αυτό που τους ανήκει και κυρίως όλοι μαζί να προωθήσουμε την Επιστήμη. Όλα αυτά τα παιδιά έχουν σημαντικές προσφορές στην επιστημονική ανάλυση των δεδομένων του Cassini. Ο κύριος Πασχαλίδης έκανε τη διδακτορική του πραγματεία στον σχεδιασμό των microchips, τα οποία ενσωματώσαμε στο πείραμα του Cassini. Μετά εξελίχθηκε σε πολύ σημαντικό ερευνητή στα εξειδικευμένα για το Διάστημα ηλεκτρονικά. Φέραμε από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης αρκετούς μεταπτυχιακούς φοιτητές, οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν στον σχεδιασμό των microchips, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια έχουν ιδρύσει μια μικρή εταιρεία που τα κατασκευάζει και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) τους έχει επιλέξει σαν μία από τις πιο εξειδικευμένες εταιρείες της Ευρώπης όπου προωθούν και κατασκευάζουν microchips για διαστημικές αποστολές.
 
Είστε από αυτούς που μπορούν να μας πουν αν πραγματικά οι έλληνες επιστήμονες έχουν καλό όνομα εκτός Ελλάδας.
Έχουμε ένα δέκα τοις εκατό των φοιτητών στην Ελλάδα που είναι άνθρωποι με ταλέντο και, παρά τις δυσκολίες στα ΑΕΙ, δεν έχουν καταστρέψει το ταλέντο τους. Αυτοί οι άνθρωποι κοιτάζουν προς τα έξω και όταν βρουν την ευκαιρία και μέντορες προωθούνται και κάνουν εξαιρετική δουλειά. Έχουν βγάλει «καλό» όνομα. Για παράδειγμα, στα Γερμανικά Ιδρύματα, ειδικά στο Ινστιτούτο Max Plank που συνεργάζομαι τα τελευταία τριάντα χρόνια, όταν τους συστήσουμε κάποιο νέο παιδί από την Ελλάδα, επειδή έχουν διαπρέψει οι προηγούμενοι, τους δέχονται κατευθείαν.  
 
Ποια υποθέτετε ότι θα ήταν η αντίδραση κάποιων σημαντικών αρχαίων προγόνων μας, αν έβλεπαν αυτά που έχουν κατακτηθεί σήμερα;
Οι πρόγονοί μας ήταν οι πρώτοι που ξεπέρασαν τη θρησκευτική ερμηνεία των φυσικών φαινομένων και είπαν ότι αυτά είναι φαινόμενα που πρέπει να εξηγηθούν επιστημονικά. Όλοι αυτοί, από τον Δημόκριτο μέχρι τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα, οπωσδήποτε θα έμεναν με ανοιχτό το στόμα και θα έλεγαν ότι δικαιώθηκαν για τα επιτεύγματα του τεχνολογικού μας πολιτισμού.
 
Όταν κάτι το επιθυμείς πραγματικά πολύ, και έχεις προσπαθήσει για αυτό, μόλις το κατακτήσεις σε πιάνουν τα «blues της κατάκτησης». Σας συμβαίνει αυτό με τις διάφορες κατακτήσεις των αποστολών σας;
Όχι. Θεωρώ τρομερό προνόμιο να έχω λάβει μέρος σε αυτά τα εγχειρήματα της ανθρωπότητας για καινούργια γνώση στο Διάστημα. Όμως οτιδήποτε βγαίνει από αυτά τα προγράμματα, απλά προσθέτει στην αποθήκη των γνώσεων της ανθρωπότητας που συνεχίζεται, και ως εκ τούτου δεν με πιάνουν τα «blues της κατάκτησης».
 
Ανήκετε σε μια κατηγορία ανθρώπων που έχετε κάνει πράγματα που θα μείνουν στην αιωνιότητα. Κοιτώντας τη ζωή σας προς τα πίσω, τι σκέψεις και τι συναισθήματα γεννιούνται;
Δεν το βλέπω ακριβώς έτσι, γιατί οτιδήποτε έχω πετύχει, βασίζεται στη δουλειά και στη γνώση εκατοντάδων χιλιάδων που έζησαν πριν από εμάς. Το γεγονός ότι μπόρεσα κι εγώ να βάλω ένα μικρό λιθαράκι στην αποθήκη γνώσεων της ανθρωπότητας το θεωρώ προνόμιο, όπως θεωρώ ότι ήταν μεγάλη μου τύχη να μεγαλώσω στην αρχή της εποχής του Διαστήματος. Η εκτόξευση του Σπούτνικ το 1957 ήταν ένα μεγάλο βήμα για την ανθρωπότητα, ήταν η πρώτη φορά που από τα λίγα χιλιόμετρα ύψος φτάσαμε πέρα από την ατμόσφαιρα. Αυτό ήταν τεράστιο βήμα. Και το γεγονός ότι έτυχε, βέβαια, να είμαι στην ελάχιστη ομάδα ανθρώπων που συμμετείχα στο «Voyager», που ήταν το πρώτο ανθρώπινο αντικείμενο που βγήκε από την ηλιακή μας ατμόσφαιρα στον γαλαξία, το θεωρώ μεγάλο προνόμιο και μεγάλη τύχη. Αλλά υποθέτω ότι μπορούσε να ήταν κάποιος άλλος στη θέση μου.
 
Αν ήταν να είναι κάποιος άλλος, θα ήταν. Δεν είμαστε όλοι οι άνθρωποι ίδιοι, ούτε σε επίπεδο δυνατοτήτων, διασυνδέσεων του εγκεφάλου μας, ούτε σε επίπεδο στόχων που βάζουμε. Κάποιοι είστε που παίρνετε την ανθρωπότητα και την πάτε ένα βήμα μπροστά, όπως δεν μπορούμε να την πάμε εμείς οι υπόλοιποι…
Προφανώς έχετε απόλυτο δίκιο ότι όλοι οι άνθρωποι δεν είμαστε ίδιοι, διαφορετικά δεν θα υπήρχε ο Αϊνστάιν. Και δυστυχώς βλέπω ότι στην πατρίδα μας υπάρχει αυτή η κίνηση της ισοπέδωσης, την οποία δεν θεωρώ απλά λανθασμένη αλλά καταστροφική. Ως εκ τούτου βλέπουμε και την έξοδο των φωτισμένων παιδιών της χώρας στο εξωτερικό κατά εκατοντάδες χιλιάδες και αυτό είναι μεγάλη ζημιά. Μια χώρα η οποία έχει πάρα πολλά προβλήματα χρειάζεται να έχει μυαλά για να τη βοηθήσουν.

Οι μέτριοι είναι και πιο πολλοί αλλά και πιο επίμονοι. Θέλουν να τραβήξουν και τους άλλους προς τα κάτω.
Αυτό το θεωρώ μεγάλη καταστροφή για την ελληνική κοινωνία, όχι μόνο έχει αποδειχτεί ότι αυτού του είδους η νοοτροπία δεν λειτουργεί και δεν λειτούργησε ποτέ στον κόσμο, αλλά ότι εμείς, είμαστε κατά κάποιον τρόπο το έθνος που προώθησε την αριστεία. Από τον Όμηρο μέχρι τον Περικλή, μέχρι τη σημερινή εποχή που ζήσαμε και ευδοκιμήσαμε με την αριστεία. Και τώρα προσπαθούμε να την υποτιμήσουμε και να πούμε ότι δεν είναι τίποτα. Όταν ο υπόλοιπος κόσμος την έχει ενστερνιστεί και έχει κάνει τεράστιες προόδους, λόγω της αριστείας. Είναι τρέλα, είναι ανοησία μεγίστου βεληνεκούς.  

Υπήρξε κάποια στιγμή που να δακρύσατε, από μια εικόνα που στάλθηκε από κάποιο διαστημόπλοιο;
Πρέπει να ομολογήσω πως όχι. Το συναίσθημα ήταν θαυμασμός και, κατά κάποιον τρόπο, απορία «πώς δεν το σκέφτηκα εγώ αυτό;». Πάντα η φύση είναι πιο ευφυής και συνεχώς μας εκπλήσσει. Ξεπερνάει τη φαντασία μας. Σκέφτηκα πολλές φορές, «γιατί να μην έχω κι εγώ μια ευφάνταστη όψη της φύσης για να πλησιάσω αυτό που μας έδειξαν οι μετρήσεις μας;». Δυστυχώς αυτό συμβαίνει συχνά, να απορώ για το επίπεδο της άγνοιάς μου. 
 
Βλέπετε καθόλου ταινίες σχετικές με το διάστημα; Είδατε το «Star Wars»;
Έχω δει το «Martian» στο οποίο δεν έγινε καμία κατάλυση των νόμων της Φυσικής και κατά βάση ήταν πιστευτό. Οι παραγωγές στο Χόλιγουντ τα τελευταία χρόνια είναι μεν επιστημονική φαντασία αλλά προσλαμβάνουν επιστημονικούς συμβούλους οι οποίοι περιορίζουν τα σενάρια στους νόμους της Φυσικής, όπως τους ξέρουμε σήμερα. Οπότε βλέπω κι εγώ τέτοιες ταινίες.
 
Έχετε σκεφτεί για κάτι που είδατε, ότι μπορεί να βοηθήσει στο επόμενό σας project;
Όχι. Κυρίως είναι ψυχαγωγία. Παίρνω τον εγγονό μου και πηγαίνω.
 
Αντιλαμβάνεται τι δουλειά κάνει ο παππούς του;
Έχει δει αρκετές αναφορές στον Τύπο και στα Media και ξέρει τι κάνει ο παππούς του και ενδιαφέρεται. Αλλά αποφεύγω να του λέω πολλά πράγματα. Το μόνο που του ζητάω είναι να είναι άριστος. Και μέχρι τώρα είναι. 

Σε μία τάξη με ελληνόπουλα, τι θα λέγατε για την αριστεία και το πώς πρέπει να πορευτούν;
Βρίσκομαι συχνά σε Λύκεια και Γυμνάσια  και τους λέω ότι ο μόνος τρόπος να πραγματοποιηθούν τα όνειρά τους είναι μέσω της αριστείας και της προσήλωσης. Σκληρή δουλειά, αξιοκρατία, ήθος και αξιολόγηση. Μόνο έτσι θα μπορέσουν να επιτύχουν κάτι πολύ περισσότερο από ό,τι φαντάζονται με τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα. 
 
Η ελληνική πραγματικότητα αυτή τη στιγμή λειτουργεί σαν χειρόφρενο για τα ταλαντούχα παιδιά. Τι θα τους προτείνατε να κάνουν; 
Το πρώτο που πρέπει να κάνουν είναι να εργαστούν σκληρά και να αριστεύσουν στην Ελλάδα. Μετά να κοιτάξουν προς τα έξω, γιατί εκεί θα μάθουν τι εστί αξιοκρατία, και βάθος γνώσης, για την αγάπη της γνώσης και όχι για το χαρτί. Και, αν διαπρέψουν –που τα περισσότερα παιδιά μας που έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν στο εξωτερικό θα διαπρέψουν– τότε να προσπαθήσουν να επιστρέψουν. Έτσι θα αποτελέσουν μια κρίσιμη μάζα για αλλαγή της πολύ κακής νοοτροπίας που έχει επιβληθεί στη χώρα μας.

Info: ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - Πού βρίσκεται το Voyager; Μάθετε τα πάντα για το διάσημο διαπλανητικό διαστημόπλοιο στην ειδική προβολή του ντοκιμαντέρ «Το απώτατο σημείο της ανθρωπότητας» της Έμερ Ρέινολντς. Μετά την προβολή θα ακολουθήσει συζήτηση με τον πολυβραβευμένο διαστημικό επιστήμονα και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών Δρ. Σταμάτη Κριμιζή, σημαντικό στέλεχος της NASA, ο οποίος έχει συμμετάσχει σε αποστολές προς όλους τους πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος. Τη συζήτηση θα συντονίσει ο δημοσιογράφος Μάκης Προβατάς. Η ταινία θα βγει στις ελληνικές αίθουσες στις 26 Απριλίου 2018 από την εταιρεία διανομής Filmtrade. 3/3/2018 Ολύμπιον, Πλατεία Αριστοτέλους, Σάββατο 3/3, 20.00