Μία λειτουργία για τους ξεχασμένους νεκρούς του Λονδίνου

Στο νότιο Λονδίνο, λίγα λεπτά απόσταση από το Shakespeare's Globe Theatre μία φορά κάθε μήνα ο στενός, σκοτεινός δρόμος κλείνει και πολλοί άγνωστοι μεταξύ τους βρετανοί και όχι μόνο συγκεντρώνονται κρατώντας στα χέρια λουλούδια, φωτογραφίες, κορδέλες, κεριά, ποιήματα και πολλά άλλα αναμνηστικά. Έτσι τιμούν τους νεκρούς τους, συγγενείς, φίλους αλλά και άγνωστους. Νεκρούς που θεωρούν ότι δεν τιμήθηκαν αρκετά ή όπως τους έπρεπε, νεκρούς που αδυνατούν να ξεχάσουν, νεκρούς που ξεχάστηκαν γρήγορα, νεκρούς που δεν βρέθηκαν και δεν κηδεύτηκαν ποτέ. Εκείνο το βράδυ, οργανώνεται μία ειδική λειτουργία που λέγεται The Crossbones Vigil και που δεν συνδέεται με καμία συγκεκριμένη θρησκεία ή δόγμα – θα λέγαμε ότι έχει έναν απλό, πανανθρώπινο χαρακτήρα – και γίνεται απλώς για να τιμήσει τους ανώνυμους, αδικημένους ή ξεχασμένους νεκρούς.

Το σημείο δεν είναι τυχαίο. Εκεί βρίσκονταν για χρόνια ένα νεκροταφείο, το ομώνυμο Crossbones Graveyard όπου ο κάθε κατατρεγμένος έβρισκε χώρο να ταφεί, ένα νεκροταφείο ανοιχτό για όλους ανεξαιρέτως. Μία μεγάλη κατηγορία ήταν οι πόρνες που σύχναζαν και στην ίδια ιδιαίτερα κακόφημη κάποτε περιοχή και που δεν επιτρέπονταν να θαφτούν οπουδήποτε αλλού την εποχή του Μεσαίωνα, σε κανένα δηλαδή ιερό χώρο, όπως ήταν τα επίσημα νεκροταφεία. Θεωρείται ότι εκατοντάδες πόρνες βρίσκονται θαμμένες εκεί, έχοντας φύγει μόνες και συχνά ανώνυμες, χωρίς συγγενείς ή φίλους. Μία άλλη κατηγορία ήταν οι κακοποιοί παντός φύσεως που πέθαναν παράνομοι, απόκληροι και μόνοι. Τέλος, ανάμεσα σε όλους αυτούς, λέγεται ότι έχουν θαφτεί εκεί και εκατοντάδες παιδιά, φτωχά, ορφανά της πόλης που δεν κατάφεραν να επιβιώσουν στις δύσκολες συνθήκες της εποχής μόνα τους στον δρόμο.

Πίσω από την ιδέα της λειτουργίας αυτής για τους ξεχασμένους νεκρούς, βρίσκεται ο 60χρονος John Constable που ζει τα τελευταία 26 χρόνια στη συγκεκριμένη γειτονιά, δηλαδή στο Southwark. Ξεκίνησε πρώτη φορά το 2004 και από τότε, τελεί την ίδια λειτουργία κάθε μήνα ασταμάτητα. Είναι άλλωστε και από τα ιδρυτικά μέλη της οργάνωσης Φίλοι του Crossbones που έχουν στήσει όλη αυτήν την ιστορία και που συγχρόνως αγωνίζονται για την διατήρηση και την διάσωση του παλιού νεκροταφείου. «Η ιδέα είναι ότι μπορεί ο καθένας να έρχεται εδώ και όλοι μαζί να τιμούμε και να γιορτάζουμε όσους έφυγαν μέσα από το τραγούδι, την ποίηση και την δημιουργική μας δουλειά», σημειώνει σε συνέντευξή του στο BBC, ενώ προσθέτει ότι σκοπός είναι «να νιώσουμε ότι συνδεόμαστε με το κέντρο της πόλης και ότι μπορούμε, με κάποιον τρόπο, με ένα μικρό λιθαράκι, να επηρεάσουμε το μέλλον». Τις πρώτες μέρες που αποπειράθηκε να διοργανώσει τη λειτουργία στο Crossbones, 13 χρόνια πριν θυμάται ότι μαζευόντουσαν λίγοι άνθρωποι, κυρίως γνωστοί και φίλοι. «Σήμερα πια κατά μέσο όρο έχουμε 30 ή 40 άτομα και σε κάποιες περιπτώσεις φτάνουμε μέχρι τα 150». Για τον Constable, το σημείο είναι σαν μία μικρή καταραμένη πόλη μέσα στην πόλη αφού κρύβεται κάτω από την σκιά της γέφυρας του Λονδίνου και αποτελούσε πάντα την ιδανική εξορία για όσα η πόλη δεν ήθελε να έχει στα πόδια της, όπως οι φυλακές, τα σφαγεία ή οι οίκοι ανοχής.

Το παλιό νεκροταφείο έκλεισε την Βικτωριανή εποχή όταν αποφασίστηκε ότι το έδαφος είχε γεμίσει σε βάθος και δεν χωρούσε να φιλοξενήσει άλλα πτώματα. Ωστόσο ποτέ κανείς δεν το άδειασε επίσημα. Τα οστά των νεκρών βρίσκονται ακόμα εκεί, ξεχασμένα από όλους, βυθισμένα στο χώρα και στην ανωνυμία τους. Πιστεύεται ότι πάνω από 150.000 πτώματα από πόρνες, παιδιά και κακοποιούς έχουν θαφτεί στο σημείο.

Η σύγχρονη αυτή λειτουργία πραγματοποιείται πια ακριβώς έξω από την πύλη του παλιού νεκροταφείου των ξεχασμένων νεκρών. Όταν, κάπου στη δεκαετία του ’90 οι εργάτες ξεκίνησαν να χαράσσουν τα τούνελ για την επέκταση της γραμμής Jubilee του μετρό, αντίκρισαν τρομακτικές εικόνες μόλις λίγα μέτρα κάτω από τη γη. «Έχω δει φωτογραφίες από την ανασκαφή που δείχνουν τα κρανία και τα οστά στοιβαγμένα σε μία γωνία, ήταν πολύ ανατριχιαστικό». Λέει ο Contable.

Η λειτουργία ξεκινά στις 7 το απόγευμα με τον John Constable να χτυπάει μία καμπάνα και να καλωσορίζει τον κόσμο λέγοντας «Πνεύματα των ζωντανών, πνεύματα των νεκρών, καλωσήλθατε!». Όλοι συγκεντρώνονται γύρω του, κρατώντας στα χέρια κορδέλες που η κάθε μία έχει επάνω γραμμένο και ένα όνομα. Κάποια ονόματα είναι ανθρώπων που χάθηκαν πρόσφατα, φίλων ή συγγενών των παρευρισκομένων και κάποια απλώς έχουν επιλεχτεί τυχαία από τα αρχεία των φτωχών, άπορων ή άστεγων του Λονδίνου των τελευταίων αιώνων. Σιγά σιγά, ο καθένας περπατά προς τα κάγκελα του κήπου, φωνάζει δυνατά το όνομα και την ημερομηνία θανάτου και στη συνέχεια δένουν την κορδέλα στο κάγκελο. Μερικές φορές λένε και δύο κουβέντες, όπως τι σχέση είχαν με τον νεκρό, πώς σκοτώθηκε, πόσο χρονών ήταν ή κάτι άλλο σχετικό.

Ο επικεφαλής της λειτουργίας και εμπνευστής της ιδέας, ζητάει στη συνέχεια να κρατήσουν όλοι ενός λεπτού σιγή και να αφουγκραστούν τους ήχους της πόλης καθώς δέχεται στους νεκρούς μέσα της. Όλοι σιωπούν και σκύβουν το κεφάλι και το μόνο που ακούγεται είναι η κίνηση των αυτοκινήτων, ο ήχος των τρένων, ο αέρας και όποιος άλλος αστικός θόρυβος μπορεί να ξεχωρίσει εκείνη τη στιγμή. «Ενός λεπτού σιγή για να φωτίσουμε το ανοιχτό μονοπάτι για όλους τους ζωντανούς και τους νεκρούς», σημειώνει.

Στο τέλος της λειτουργίας και αφού τα κάγκελα της πύλης έχουν αποκτήσει νέα πολύχρωμα στολίδια όπως κορδέλες, φυλακτά, φτερά, φωτογραφίες, σημειώματα και προσωπικά αντικείμενα, ο Constable αποχαιρετά τους παρευρισκόμενους, τους θυμίζει το επόμενο ραντεβού τον μήνα που έρχεται και ο χώρος αδειάζει από τον κόσμο που έχει έρθει για να θυμίσει και να θυμηθεί, να τιμήσει και να θρηνήσει.