150 εκατ. για τον Σκορπιό, 450 εκατ. για τον Χριστό

Το νέο ρεκόρ που σημειώθηκε στις 15 Νοεμβρίου είναι αφενός εντυπωσιακό, αφετέρου δεικτικό ενός παραλογισμού που διέπει την αγορά έργων τέχνης και άλλα ακριβά χόμπι που τέρπουν δισεκατομμυριούχους ανά την υφήλιο. Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά η βρετανική εφημερίδα «Evening Standard», όταν οι millennials υπολογίζουν πόσα σάντουιτς πρέπει να παραλείψουν προκειμένου να αγοράσουν ένα σπίτι, κάποιος –αγνώστου ακόμα ταυτότητας- αγόρασε τον διάσημο πίνακα «Σωτήρας του Κόσμου» (Salvator Mundi) που αποδίδεται στο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, έναντι του ασύλληπτου ποσού των 450 εκ. δολαρίων, ήτοι 380 εκ. ευρώ. Αστρονομικό ποσό για έναν πίνακα που όταν πωλήθηκε για πρώτη φορά σε δημοπρασία στο Λονδίνο το 1958, είχε πιάσει μόλις 45 λίρες.

Λίγες μέρες πριν, στη δημοπρασία του οίκου Christie’s στη Νέα Υόρκη, μέσα σε δεκαεννέα λεπτά είχε δοθεί η τελική μεγαλύτερη προσφορά, ενώ ταυτόχρονα καταγραφόταν νέο παγκόσμιο ρεκόρ για το μεγαλύτερο ποσό που διατέθηκε ποτέ για αγορά έργου τέχνης σε δημοπρασία. Το προηγούμενο ρεκόρ κατείχε ο πίνακας «Γυναίκες του Αλγερίου» του Πικάσο, ο οποίος είχε αγοραστεί σε δημοπρασία το 2015 έναντι σχεδόν 180 εκ. δολαρίων.

Τα χειροκροτήματα και επιφωνήματα θαυμασμού γρήγορα μετατράπηκαν σε περιέργεια για τον μυστηριώδη αγοραστή, αλλά και τον άγνωστο ιδιοκτήτη του έργου, που δεν άργησε να μαθευτεί ότι ήταν ο ρώσος μεγιστάνας και ιδιοκτήτης του «δικού μας» Σκορπιού, Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ. Η τελευταία πράξη του δράματος αφορούσε όμως τον ίδιο τον πίνακα, αφού πολλοί επιμένουν ότι δεν αποτελεί έργο του ίδιου του Ντα Βίντσι, παρόλο που αποδείχθηκε επιστημονικά η αυθεντικότητά του, αλλά κάποιου οπαδού του μεγάλου ζωγράφου. Ο οίκος Christie’s επικαλέστηκε πάντως το πόρισμα των μελετητών που συμφωνούν στην αυθεντικότητά του, τονίζοντας ότι η ανεύρεσή του το 2005 αποτελεί «τη μεγαλύτερη καλλιτεχνική ανακάλυψη του 20ού αιώνα». Όσον αφορά την ταυτότητα του αγοραστή οι υποψίες στρέφονται κατά κύριο λόγο στην Ασία, ακόμα και σε πιθανή έκθεσή του στις προθήκες του νέου Μουσείο του Λούβρου στο Άμπου Ντάμπι.

Σε κάθε περίπτωση, η εικόνα του Χριστού που ευλογεί με σηκωμένο το δεξί χέρι, ενώ στο αριστερό κρατά μια σφαίρα, για κάποιους αξίζει πολλά. Για όσους θαυμάζουν βαθιά τη διάνοια και το έργο του Ντα Βίντσι το αστρονομικό ποσό των 450 εκατ. δολαρίων που εισέπραξε ο Ριμπολόβλεφ δεν αποτελεί καν έκπληξη. Εκείνος όμως γιατί θέλησε να αποχωριστεί τον τίτλο του ιδιοκτήτη του τελευταίου έργου του Ντα Βίντσι που βρίσκεται ακόμα σε ιδιωτικά χέρια, μια άκρως δελεαστική προοπτική για κάθε συλλέκτη που θέλει να κατέχει ένα σοβαρό κομμάτι της ιστορίας της τέχνης; Ακούγεται ότι οδηγήθηκε στην απόφαση αυτή για λόγους ρευστότητας ή μάλλον ελλείψει αυτής. Αν ισχύει κάτι τέτοιο, ήταν μάλλον σοφή κίνηση από την πλευρά του, αφού το 2013 τον είχε προσθέσει στη συλλογή του έναντι 127.5 εκατομμυρίων δολαρίων. 

Οι κακοπροαίρετοι ισχυρίζονται ότι το ακριβότερο διαζύγιο όλων των εποχών, αυτό που έδωσε ο Ριμπολόβλεφ στην πρώην σύζυγό του, ήταν η αιτία που τον υποχρέωσε να πουλήσει τον πίνακα, αφού της οφείλει αποζημίωση περίπου 4,5 δισ. δολαρίων. Η αντιδικία τους έληξε συμβιβαστικά το 2015, ύστερα από επτά χρόνια, με εκείνη να λαμβάνει σύμφωνα με φήμες το ποσό των 500 εκατ. ευρώ. Βέβαια υπήρξε και μία άλλη δικαστική διαμάχη για τον Ριμπολόβλεφ, αυτή με έναν από τους μεγαλύτερους εμπόρους έργων τέχνης στον κόσμο, τον Ελβετό Ιβ Μπουβιέ, τον άνθρωπο που «έστησε» τη συλλογή του και χάρη στον οποίο είχε αποκτήσει τον περίφημο «Σωτήρα του κόσμου». Όμως επενδύοντας κάτι λιγότερο από 2 δισ. Ευρώ, με τη διαμεσολάβηση του Ελβετού, στην αγορά πινάκων ζωγραφικής κορυφαίων καλλιτεχνών όπως ο Πικάσο, ο Ελ Γκρέκο, ο Βαν Γκογκ κ.ά., ο Ριμπολόβλεφ σήμερα τον κατηγορεί για απάτη, φουσκωμένους λογαριασμούς και ξέπλυμα βρώμικου χρήματος.

Διαβάζω δε στο Protagon ότι αναλυτές της αγοράς τέχνης «αναφέρουν πως μετά το 2009 οι τράπεζες διοχέτευσαν τρισεκατομμύρια για επενδύσεις και επανεκκίνηση της οικονομίας, αλλά εκείνοι στους οποίους κατέληξαν τα χρήματα, αντί να τα επενδύσουν στην πραγματική οικονομία, τα επενδύουν είτε στην αγορά ακινήτων, είτε σε έργα τέχνης, γι’ αυτό και έχουν ξαφνικά εκτοξευτεί οι τιμές σε αυτούς τους τομείς. Επίσης, μέρος αυτών των κεφαλαίων έχουν διοχετευθεί, σύμφωνα με αυτή την θεωρία και στον χώρο του ποδοσφαίρου, γι’ αυτό και τα πρωτοφανή επίπεδα τιμών στα συμβόλαια των ποδοσφαιριστών. Οι θιασώτες αυτής της θεωρίας αναφέρουν πως όταν κάποια στιγμή η ίδια η αγορά ρυθμιστεί, ρίχνοντας τις τιμές σε ακίνητα και έργα τέχνης, όλα αυτά τα χρήματα θα έχουν αυτόματα χαθεί. Επιπλέον, πιστεύουν ότι κάποιες από αυτές τις επενδύσεις έχουν γίνει με τραπεζικά δάνεια που δεν θα μπορούν να αποπληρωθούν και έτσι σύντομα θα κάνει την εμφάνισή της μια νέα παγκόσμια κρίση».

Πάντως για όσους εμπλέκονται σε αγοραπωλησίες, έργων τέχνης εκατοντάδων εκατομμυρίων, το παρασκήνιο αυτών των εξωπραγματικών ποσών, το πού ξοδεύονται και το γιατί κανείς πουλά ή αγοράζει ένα έργο προκαλεί τεράστιο ενδιαφέρον, ενώ για τον Ριμπολόβλεβ συγκεκριμένα, αυτή είναι μια ιστορία που δεν έχει κλείσει.

«Εξόριστος» από το πριγκιπάτο του Μονακό εξαιτίας του σκανδάλου Monacogate, όπου κατηγορείται για δωροδοκία κρατικών αξιωματούχων, δεν απολαμβάνει πια το πολυτελές ρετιρέ των 1.600 τ.μ. στο μέγαρο Βelle Époque, εκεί όπου συνάντησε πριν κάποια χρόνια τον γνωστό γάλλο δημοσιογράφο Αρνό Ραμσέ, όταν ξεκινούσε την έρευνα για τη ζωή του ρώσου μεγιστάνα.

Πολλοί θεωρούν ότι η «θολή» σχέση του με τον Τραμπ ίσως σχετίζεται με την υπόθεση που ερευνάται αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ για τη σχέση στελεχών της αμερικανικής κυβέρνησης με τη Ρωσία. Μάλιστα, σε ρεπορτάζ της Evening Standard αναφέρεται ότι ο Ριμπολόβλεφ αγόρασε την παραθαλάσσια έπαυλη του Τραμπ «Maison de l’Amitie», στη Φόριντα για 95 εκατ. δολάρια.

Ο «Δημήτρη Ριμπολόβλεφ - Ο ρώσος "Ωνάσης" του Σκορπιού», όπως είναι ο τίτλος του βιβλίου για τη ζωή του από τον Αρνό Ραμσέ, δηλώνει το ελληνικό ενδιαφέρον που απέκτησε ο Ριμπολόβλεφ το 2013, όταν αγόρασε τον Σκορπιό, το ιδιωτικό νησί του Αριστοτέλη Ωνάση. Ήταν το δώρο του στην κόρη του Εκατερίνα, που στοίχισε περίπου 100 εκατ. ευρώ. Προβλέπεται επίσης άμεσα η ανέγερση μιας πολυτελούς ξενοδοχειακής μονάδας στο ιδιωτικό θέρετρο.

Με τα 450 εκατ. που εισέπραξε από την πώληση του πίνακα και παρά τις φήμες για οικονομική στενότητα, μια επένδυση στο νησί που κόστισε στον Ριμπολόβλεφ μόλις 150 εκατ., γίνεται μάλλον ελαφρά τη καρδία.