Η γνώση μου της Αγγλικής γλώσσας ήταν απαράμιλλη και μου άρεσε να την επιδεικνύω, αντλώντας ουκ ολίγη ευχαρίστηση, ειδικά όταν απευθυνόμουν σε μορφωμένους Άγγλους με έξοχη κλασική παιδεία. Ωστόσο, και αναπόφευκτα, είχε κάποια κενά. Σε ένα απ’ αυτά, που λεγόταν haha, έπεσα και μάλιστα αρκετά άσχημα, αλλά ευτυχώς δεν χτύπησα σοβαρά.
Ήταν ενα Σαββατοκύριακο που είχαμε πάει με τον Milo (προφερεται Μάϊλο) στο αγαπημένο του εξοχικό, το Dairy House, στο Sutton Veny στο Wiltshire. Πιο Αγγλική εξοχή πεθαίνεις. Περπατούσαμε στο χτήμα και μου εξηγούσε διάφορα βαρετά για το ιστορικό πάθος των Αγγλων με τους κήπους τους. Κάποια στιγμή το αυτί μου έπιασε μια παράξενη λέξη. Δεν ήμουν σίγουρος. Του ζήτησα να την επαναλάβει. Η εν λόγω λέξη ήταν haha. Στα Ελληνικά ακούγεται σαν χάχα με τον τόνο στην παραλήγουσα. Να λοιπόν μια λέξη παράξενη που δεν είχα ξανακούσει στα Αγγλικά. Στα Ελληνικά βέβαια μου ήταν γνωστή. Καθώς περπατούσαμε, κι επειδή περπατάω γρήγορα και προπορευόμουν, κάθε λίγο γύριζα και περπατούσα ανάποδα για να βλέπω τον Μάϊλο και στο βάθος το σπίτι που απομακρυνόταν. Κατά διαβολική σύμπτωση η στιχομυθία για το haha έλαβε μέρος καθώς εγώ περπατούσα ανάποδα κι έτσι έπεσα στο haha που δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα παράξενο βαθύ χαντάκι σκαμμένο με τέτοιο τρόπο για να μην αφήνει τα ζώα, πρόβατα, αγελάδες να φτάνουν μέχρι το σπίτι του γαιοκτήμονα. Η σχεδιαστική καινοτομία συνίσταται στο ότι δημιουργεί μια οπτική απάτη (tromp l’oeil) έτσι που όταν το βλέπεις από μακρυά δεν καταλαβαίνεις ότι το έδαφος χωρίζεται από ένα χαντάκι. Υπάρχει μια ολόκληρη φιλολογία για το αν το έφτιαξαν για πρώτη φορά οι Γάλλοι ή οι Άγγλοι. Το διεκδικούν και οι δύο, πάντως η καινοτόμος τεχνική παρουσιάστηκε και περιγράφθηκε γραπτώς για πρώτη φορά στο έργο του Dexallier d' Argenville La théorie et la pratique du jardinage το 1709.
Εκεί στο χτήμα του Μάϊλο εκείνο το Σαββατοκύριακο εκτός από το haha, έμαθα τι ήταν τα newts. Αυτό δεν ήταν, αυστηρά μιλώντας, γλωσσικό κενό μια και ήξερα την λέξη και είχα μια αδρή ιδέα ότι επρόκειτο για κάποιου είδους αμφίβιου σαυροειδούς, αλλά δεν τα είχα δει ποτέ δια ζώσης. Ήξερα ότι και ο Ken Livingstone, ή red Ken, που τον μισούσε η Θάτσερ (τα αισθήματα ήταν αμοιβαία) είχε κι αυτός κόλλημα με τα newts, ή κορδύλους, ή σαλαμάνδρες. Τέλος πάντων δεν με εντυπωσίασαν. Ο Μάϊλο μου τα έδειξε σε μια λιμνούλα στο κτήμα του. Ήταν πολύ περήφανος για τα newts του. Μ' αρέσουν οι σαυρίτσες, σχεδιάσα κιόλας πριν από πολλά χρόνια μία και πήγα το σχέδιο σε ένα τατουατζίδικο στο Camden και τους ζήτησα να μου την κάνουν κάτω από την δεξιά κλείδα, όπερ και έπραξαν. Αλλά αυτά τα newts μου φάνηκαν κάπως μίζερα και άχρωμα.
Γνώρισα τον Μάϊλο τέλη της δεκαετίας 80, ή μάλλον θα 'ταν αρχές του 90, δεν θυμάμαι ακριβώς. Πάντως ήταν σίγουρα μετά το 1988 γιατί μου διηγήθηκε με παιδική περηφάνεια πώς το 1988 είχε καταφέρει να βρεί και να διαπραγματευτεί την αγορά του χειρόγραφου του Τουργκένιεφ «Πατέρες και Υιοί». Έγραψε τότε ενθουσιασμένος στην γυναίκα του Γκορμπατσόφ την Ράϊσα η οποία ήταν πρόεδρος του Σοβιετικού Ιδρύματος Κουλτούρας (Soviet Cultural Foundation) και μετά από μια σύντομη ανταλλαγή και διαπραγμάτευση συμφωνήθηκε η πώληση του πολύτιμου χειρόγραφου στο Ίδρυμα όπου το παρέδωσε ο ίδιος το 1989. Το χειρόγραφο βρίσκεται από τότε στο Pushkin House στην Αγία Πετρούπολη. Δεν μου είπε ποτέ πόσο πουλήθηκε. Πάντως ήταν πολύ περήφανος για το κατόρθωμα του.
Ο Μάϊλο μιλούσε Ρώσικα, τα οποία είχε μάθει στο Παρίσι όπου τον είχαν στείλει οι γονείς του σε ηλικία 16 ετών μην ξέροντας τι να τον κάνουν εκείνη την εποχή, για να μάθει Γαλλικά. Αν και τον είχαν δεχτεί στο κολλέγιο Corpus Christi στην Οξφόρδη ήταν ακόμα πολύ μικρός κι έτσι τον έστειλαν στο Παρίσι. Έμεινε σε μια Ρώσικη οικογένεια κι έτσι έμαθε και Ρώσικα και Γαλλικά. Αργότερα έμαθε και Γερμανικά και Ισπανικά και Ελληνικά. Φυσικά διάβαζε Λατινικά με ευκολία. Στα Ελληνικά βοήθησα κι εγώ αν και όταν τον είχα μαθητή για μερικούς μήνες, ήδη τα Ελληνικά του ήταν ανεκτά, διάβαζε καλά, αλλά μιλούσε με την κλασική κάπως αστεία για το Ελληνικό αυτί Αγγλική προφορά. Διαβάζαμε μαζί αποσπάσματα από το Συμπόσιο του Πλάτωνα στην μετάφραση του αείμνηστου Συκουτρή, μέχρι που δεν άντεξε και μου είπε ότι δεν του άρεσε ο Πλάτωνας. Αν μου το 'χε πει από την αρχή δεν θα τον ταλαιπωρούσα και μάλιστα ανακουφίστηκα κι εγώ γιατί πάντα με εκνεύριζε ο Πλάτωνας. Από κει και πέρα κάναμε κάποια ποιήματα του Σεφέρη, του Ελύτη, του Καρυωτάκη, του Εγγονόπουλου και μιλούσαμε για ό,τι μας κατέβαινε. Λάτρευε την Ελλάδα, ακολουθώντας την φιλελληνική παράδοση της Αγγλικής αριστοκρατίας από τον 19ο αιώνα, και πιο πριν. Ήταν συχνός επισκέπτης στην Κέρκυρα στον φίλο του τον 4ο βαρώνο Rothscild.
Είχε μια αφοπλιστική παιδικότητα όταν διηγόταν περιστατικά από την ζωή του και αν και ήθελε να εντυπωσιάσει τον συνομιλητή του με τα κατορθώματα του, το έκανε με έναν παιδικό ενθουσιασμό και αφέλεια, όπως ένα παιδάκι που αραδιάζει με χαρά και περηφάνεια τα στρατιωτάκια του στο πάτωμα να τα δούν οι φίλοι του και να παίξουν μαζί του. Ήταν ένας ευγενέστατος άνθρωπος με απέραντη γλυκύτητα και μια συγκινητική ανασφάλεια που αποζητούσε συνεχώς την επιβεβαίωση. Επιβεβαίωση που δεν είχε πάρει ποτέ ούτε από την μητέρα του ούτε από τον πατέρα του.
Όμως δεν ήταν τόσο αφελής ώστε να μην έχει επίγνωση της κοινωνικής του τάξης. Σημειωτέον ότι το 1983 ο πιο ισχυρός τραπεζίτης της Ευρώπης, ο Hermann Abs επικεφαλής μιας Γερμανικής κοινοπραξίας (Consortium) είχε αναθέσει στην εταιρεία του Μάϊλο, Quaritch Antiquarian Booksellers, να αγοράσει το αριστούργημα της ρομανικής εικονογράφησης, τα Ευαγγέλια του Henry the Lion, που φιλοτεχνήθηκαν/γράφτηκαν γύρω στο 1180. Ο Μάϊλο ήταν αυτός που σχεδίασε μια εξόχως πολύπλοκη στρατηγική καταφέρνοντας να εξασφαλίσει την αγορά του πολύτιμου χειρογράφου στον πλειστηριασμό που έγινε στο Sotheby’s στο Λονδίνο. Τότε ήταν το πιο ακριβό βιβλίο που είχε ποτέ πουληθεί. Η τιμή ήταν 8 εκατομύρια λίρες και κάτι ψιλά. Ο Μάϊλο όμως δεν μιλούσε πολύ για αυτό, ή τουλάχιστον δεν μιλούσε σε μένα. Ισως γιατί το παρελθόν του Abs δεν ήταν ακριβώς άσπιλο. Είχε συλληφθεί μετά τον πόλεμο από τους συμμάχους ως ύποπτος εγκληματίας πολέμου, έχοντας υπάρξει ο ισχυρότερος τραπεζίτης του Τρίτου Ράϊχ, ωστόσο αυτό δεν τον εμπόδισε να γίνει ο αρχιτέκτονας της οικονομικής αναγέννησης της Γερμανίας.
Ο Μάϊλο δεν ήταν αφελής. Ήξερε πολύ καλά τις καταβολές της κοινωνικής του θέσης. Προερχόταν από τον σκληρό πυρήνα της αγγλικής αριστοκρατίας, από το στενό περιβάλλον της βασιλικής οικογένειας. Όσον αφορά τον Abs, φυσικά δεν ήταν καθόλου τυχαίο ότι διάλεξε τον Μάϊλο να ενορχηστρώσει την απόκτηση του πολυπόθητου χειρογράφου και την επιστροφή του στην Γερμανία. Οι διασυνδέσεις του Μάϊλο ήταν άριστες. Ηταν φίλος με τον George, τον γιό του Siegmund Warburg ιδρυτή της σημαντικής επενδυτικής τράπεζας S.G. Warburg στο Λονδίνο, στην οποία ο Μάϊλο είχε γίνει διευθυντής το 1964. Η μητέρα του Μάϊλο είχε μεσολαβήσει για να μπεί στην τράπεζα ο γιός της. Αχ αυτές οι μητέρες.
Ας τα πάρουμε από την αρχή. Η μητέρα του Μάϊλο, Violet Mary Nelson (1891 -1983) μια γυναίκα με επιβλητική παρουσία που κατά γενική ομολογία όσων την ήξεραν, προκαλούσε δέος, ήταν κόρη του Sir William Nelson, 1st Baronet. Ήταν δεινή ιππεύτρια ακολουθώντας μια παράδοση για τις κόρες αριστοκρατικών οικογενειών που συνεχίζει μέχρι και σήμερα βέβαια To 1920 με τον δεύτερο γάμο της με τον Hugh Grosvenor, 2nd Duke of Westminster (και γι αυτόν ήταν o δευτερος γάμος του), έγινε Δούκισσα του Γουεστμίνστερ (Duchess of Westminster). Χώρισε απο τον Δούκα το 1926 και δεν έφταιγε η Coco Channel γι αυτό. Ο Δούκας ήταν γνωστός για τις ερωτικές του περιπέτειες και τα τεράστια ποσά που σπαταλούσε στις ερωμένες του. Το «τεράστια» είναι σχετικό βέβαια, γιατί ο Δουκας λέγεται ότι ήταν ένας από τους πλουσιότερους άνθρωπους όχι μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά στον κόσμο. Τέλος πάντων τον χώρισε και το 1927 παντρεύτηκε τον Συνταγματάρχη Hon. Frederick Heyworth Cripps που αργότερα έγινε ο τρίτος Lord Parmoor κληρονομώντας τον τίτλο απο τον πατέρα του, και εκείνη Lady Parmoor. Ο Frederick Aldred Milo Cripps, ο δικός μας Μάϊλο, γεννήθηκε το 1929 και διαδέχθηκε με την σειρά του τον κληρονομικό τίτλο με τον θάνατο του πατέρα του το 1977, οπότε μέχρι το τέλος της ζωής του ήταν ο τέταρτος Lord Parmoor. Oι φίλοι του τον φώναζαν Milo. Οι γονείς του χώρισαν το 1951. Η επιρροή της στον Milo ήταν καθοριστική όχι όμως όπως θα ήθελε εκείνη. Δεν ήταν οι διάφορες τρέλες, οι εξτραβαγκάντζες, τα μνημειώδη πάρτυ που έκανε στα νιάτα του. Αυτό ήταν αναμενόμενο για έναν γόνο της ανώτατης αριστοκρατίας. Ούτε ακόμα κι ο αλκοολισμός του, εξάλλου σταμάτησε να πίνει γύρω στο 1960. Οι σεξουαλικές του προτιμήσεις όμως, τις οποίες δεν άλλαξε σε όλη του την ζωή, και φυσικά πολύ καλά έκανε ο άνθρωπος, δεν ήταν ακριβώς αυτό που περίμενε η Lady Parmoor. Για να είμαστε πιο ακριβείς. Η ομοφυλοφιλία στην αριστοκρατική τάξη ήταν κάτι καθόλου σπάνιο, αλλά η ετικέτα επέβαλε να παντρευτείς, να κάνεις οικογένεια κι από κει και πέρα κάνε ό,τι θες, αρκεί να μην μαθευτεί. Ο Μάϊλο αρνήθηκε πεισματικά να ακολουθήσει την προβλεπόμενη ετικέτα.
Απέφευγε να μιλάει για τις σχέσεις του, αλλά είχε την λαχτάρα να μπορεί να έχει μια κοινωνική ζωή χωρίς να χρειάζεται να κρύβει τους εκάστοτε ερωτικούς συντρόφους του. Φαίνεται όμως ότι οι επιλογές του δεν ήταν ακριβώς επιτυχημένες.
Γνώρισα έναν σύντροφο του που συζούσε τότε με τον Μάϊλο στο διαμέρισμα του στο Marylebone, 2 Mansfield Street. Με είχε καλέσει με μια φίλη μου για φαί. Είχε μαγειρέψει ο ίδιος. Ήθελε να περάσει ένα απλό βράδυ με τον σύντροφο του και φίλους. Τα πράγματα όμως δεν πήγαν και τόσο καλά. Ο σύντροφος του ήταν ένα μπάνικο παληκάρι, Ιταλός, γύρω στα 27, βία 30, ανάγωγος, κατσούφης, με σκληρή φάτσα, ο οποίος δυστυχώς φαινόταν ότι ήταν το στερεοτυπικό rough trade. Η αμηχανία του Μάϊλο ήταν έκδηλη. Το παληκάρι δεν έκρυβε την δυσαρέσεκια του και την βαρεμάρα του, μιλούσε απότομα στον Μάϊλο και κάποια στιγμή σηκώθηκε χωρίς να πεί τίποτα και πήγε μέσα στο υπνοδωμάτιο. Στενοχωρέθηκα πολύ που είδα τον Μάϊλο θλιμένο. Προσπάθησε να πεί κάτι για να τον δικαιολογήσει, αλλά δεν έπειθε ούτε τον εαυτό του. Δεν ξέρω που τον είχε περιμαζέψει. Ηταν άνεργος και ο Μάϊλο τον συντηρούσε και του πλήρωνε τα δίδακτρα να σπουδάσει κομμωτική. Μου εκμυστηρεύθηκε κάποια άλλη φορά ότι ο Ιταλός του, του φερόταν άσχημα, τον βασάνιζε. Η σχέση τελικά δεν κράτησε πολύ.
Στις επικήδειες στήλες που γράφτηκαν στους Times, την Independent, και την Telegraph, τέλη Αυγούστου 2008, φυσικά δεν υπήρχε καμία αναφορά ή νύξη σε κανέναν από τους ερωτικούς συντρόφους του Μάϊλο, ούτε στην σεξουαλικότητά του.
Όχι πως θα έπρεπε κανείς να θυμάται αυτό τον πανέξυπνο, ευαίσθητο και γλυκύτατο άνθρωπο για την σεξουαλικότητα του. Ο Μάϊλο ήταν ένα κεφάλαιο, μικρό βέβαια, στην ιστορία της Αγγλικής αριστοκρατίας. Αλλά η επίσημη ιστορία ποτέ δεν γράφεται για ιστορικούς λόγους.
4°
