Αμερικανική έρευνα: Γιατί πιστεύουμε (ή δεν πιστεύουμε) στον Θεό;

«Γιατί οι θρησκευόμενοι άνθρωποι παραμένουν προσκολλημένοι σε πεποιθήσεις, ακόμη και όταν αυτές καταρρίπτονται με αποδείξεις;» είναι ο τίτλος άρθρου στην εφημερίδα Independent. Η απάντηση φαίνεται να συνδέεται με τη λεγόμενη ενσυναίσθηση, η οποία υπερτερεί της λογικής, σύμφωνα με ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Οχάιο.

Οι επιστήμονες κάνουν λόγο για «ηθικές πυξίδες», οι οποίες δημιουργούν έναν «συναισθηματικό συντονισμό», οδηγώντας τον δογματικό σε μια κατάσταση ηρεμίας. Ένας... μπούσουλας που ακολουθείται τυφλά ακόμα και όταν επιστήμονες παρουσιάζουν στοιχεία που κανονικά θα έπρεπε να κλυδωνίζουν τα θεμέλια της πίστης τους. Αντίθετα, οι άθεοι παλεύουν διαρκώς να φωτίζουν τα «θολά» σημεία των ιερών βιβλίων, καθώς το μυαλό τους είναι δέσμιο της αναλυτικής σκέψης.

Συνολικά 900 άνθρωποι (θρησκευόμενοι και μη) συμμετείχαν σε δύο μελέτες για τα στοιχεία της προσωπικότητας που οδηγούν στον δογματισμό. Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Και στις δύο διαπιστώθηκε ότι άνθρωποι με μεγαλύτερη κριτική σκέψη ήταν λιγότερο προσκολλημένοι στα θρησκευτικά πιστεύω τους. Αυτό που διέφερε ήταν το κατά πόσο οι λεγόμενες «ηθικές ανησυχίες» επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης τους.

Η ενσυναίσθηση βοηθάει τους ανθρώπους να αισθάνονται περισσότεροι σίγουροι. Όσο μεγαλύτερη ηθική διόρθωση βλέπουν σ' ένα πράγμα, τόσο περισσότερο επιβεβαιώνει τον τρόπο που έχουν επιλέξει να συμπεριφέρονται» ανέφερε ο Άντονι Τζακ , αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας και ένας από τους συγγραφείς της έρευνας. Αντίθετα, οι ηθικές ανησυχίες κάνουν τους λιγότερο πιστούς να αισθάνονται ακόμα πιο αβέβαιοι για την ύπαρξη μιας ανώτερης δύναμης.

Τι πιστεύουν οι τρομοκράτες

Ο Τζάρεντ Φρίντμαν, διδακτορικός φοιτητής και επίσης ένας από τους συγγραφείς της έρευνας, πρόσθεσε: «Οι θρησκευόμενοι προσκολλούνται σε συγκεκριμένα πιστεύω, ειδικά όταν αυτά έρχονται σε σύγκρουση με την αναλυτική σκέψη, επειδή αυτές οι πεποιθήσεις αντηχούν με τα ηθικά συναισθήματά τους». Ωστόσο, αυτή η κατάσταση μπορεί να αποβεί επικίνδυνη.

«Οι τρομοκράτες, μέσα στο μπερδεμένο τους μυαλό, πιστεύουν ότι αυτό που κάνουν,  συνοδεύεται από έναν μεγάλο ηθικό σκοπό. Θεωρούν ότι διορθώνουν τα λάθη και προστατεύουν κάτι ιερό» πρόσθεσε ο Άντονι Τζακ.

Το φαινόμενο Τραμπ

Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας σύνδεσης αναφέρουν την περίπτωση του Ντόναλτ Τραμπ. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου συνέβησαν αρκετά περιστατικά με αμφιλεγόμενες δηλώσεις και συμπεριφορές του επιχειρηματία, ωστόσο οι ψηφοφόροι τα αγνόησαν και τον ψήφισαν. Υπήρξε συναισθηματική ταύτιση ανάμεσα στις ψυχικές καταστάσεις των δύο πλευρών, με παράλληλη κατανόηση της συμπεριφοράς και των κινήτρων. Ερώτημα, βέβαια, παραμένει τι είδαν οι ψηφοφόροι στον Τραμπ και τον ψήφισαν; Ενδεχομένως, να θεώρησαν ότι όλα αυτά που είπε και έκανε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής αναμέτρησης να έγιναν για «το καλό της Αμερικής».

Σύμφωνα με το άρθρο του Independent, στον αντίποδα, οι άθεοι και όσοι λειτουργούν περισσότερο με την κριτική σκέψη, αδυνατούν να δουν κάτι θετικό στη θρησκεία και το μόνο που καταλαβαίνουν είναι ότι αυτή συγκρούεται με την επιστήμη.

Τα συμπεράσματα της έρευνας δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Journal of Religion and Health», ενισχύοντας τη θεωρία ότι οι άνθρωποι λειτουργούν με δύο εγκεφαλικά συστήματα: την ενσυναίσθηση και την κριτική σκέψη. Έτσι, δημιουργείται το εξής παράδοξο: Οι σκεπτόμενοι γίνονται δογματικοί και οι θρησκευόμενοι χρησιμοποιούν την κριτική σκέψη για να ενισχύσουν τις πεποιθήσεις τους. Στην έρευνα συμμετείχαν πιστοί από 19 θρησκείες.