«Η συμφωνία Ευρώπης-Τουρκίας βλάπτει σοβαρά την υγεία και την αξιοπρέπεια των προσφύγων»

Έναν χρόνο μετά τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, κι ενώ οι χώρες της Ένωσης επαίρονται για τη σημαντική μείωση του αριθμού των διελεύσεων των προσφύγων, η έκθεση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, «Ένας χρόνος από τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας: αμφισβητώντας τα "εναλλακτικά στοιχεία" της ΕΕ», αποκαλύπτει τη ζοφερή πραγματικότητα.  

Οι δηλώσεις για την υποτιθέμενη επιτυχία της συμφωνίας αποκρύπτουν τις θανάσιμες συνέπειες αυτής της περιοριστικής πολιτικής. Δεν μιλάνε για το τι πραγματικά συμβαίνει στους ανθρώπους που εξακολουθούν να έχουν λόγο να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους, για να σώσουν τη ζωή τους. Άντρες, γυναίκες και παιδιά έχουν παγιδευτεί σε μη ασφαλείς ζώνες έξω από την Ευρώπη, χωρίς δυνατότητα διαφυγής, αναγκάζονται να χρησιμοποιούν ακόμη πιο επικίνδυνες οδούς, μέσω των διακινητών, για να φτάσουν στην Ευρώπη, ενώ αρκετές χιλιάδες έχουν εγκλωβιστεί σε υπερπλήρη hotspot στα ελληνικά νησιά.

Ακρογωνιαίο λίθο άλλωστε της συμφωνίας αποτελεί η παραμονή των αιτούντων άσυλο στα ελληνικά νησιά για το διάστημα που απαιτείται μέχρι την καταγραφή τους και την ολοκλήρωση της «διαδικασίας της κρίσης επί του παραδεκτού» της αίτησής τους. Οι άνθρωποι αυτοί θα πρέπει να περιμένουν στα «hotspots» μέχρις ότου ληφθεί η απόφαση είτε για τη μεταφορά τους στην ηπειρωτική Ελλάδα είτε για την επιστροφή τους στην Τουρκία (αν οι αιτήσεις τους κριθούν ως απαράδεκτες ή αυτοί μη επιλέξιμοι για άσυλο). 

Ωστόσο, η πολιτική αυτή είναι στην πράξη ανεπίτρεπτη, υπογραμμίζουν στην έκθεσή τους οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, καθώς άνθρωποι αναγκάζονται να ζουν σε εντελώς ακατάλληλες συνθήκες για διαστήματα μέχρι και ένα χρόνο, θέτοντας την υγεία και τη ζωή τους σε κίνδυνο.

Επιπλέον απευθύνουν έκκληση στους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών-μελών να αλλάξουν δραστικά την πολιτική τους σχετικά με τους πρόσφυγες και να δώσουν τέλος στη δυστυχία χιλιάδων ανθρώπων, που υφίστανται τις επιπτώσεις της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας

 «Η ζωή εδώ στον καταυλισμό μοιάζει με φυλακή»

«Η ζωή εδώ στον καταυλισμό μοιάζει με φυλακή. Είναι σαν μια μορφή αυτοκτονίας. Φοβάμαι συνέχεια. Τις νύχτες όταν έχει κακοκαιρία, φοβάμαι ότι η σκηνή μου θα πετάξει μακριά με τον δυνατό άνεμο. Δεν έχω κοιμηθεί καθόλου τις τελευταίες τρεις μέρες. Για να πλύνουμε κάτι θα πρέπει να περπατήσουμε μέχρι την άλλη άκρη του καταυλισμού και να περιμένουμε μέχρι και μία ώρα.

Υπάρχει πάντα μια μεγάλη ουρά κόσμου που περιμένει − για να μην αναφέρω τις ελλείψεις στις εγκαταστάσεις υγιεινής. Είναι αδύνατο να περιμένουμε μια ώρα μέσα στο κρύο και τη λάσπη. Δεν έχω κάνει ντους τις τελευταίες πέντε μέρες. Για να ζεσταθούμε τις κρύες μέρες, μοιράστηκα τον υπνόσακό μου με έναν άλλο πρόσφυγα. Κανείς δεν μας έδωσε κουβέρτες ή ζεστά ρούχα, κανείς δεν μας προειδοποίησε για την αλλαγή του καιρού.

Ήμουν εντελώς απροετοίμαστος. Δεν αισθάνομαι ασφαλής εδώ. Ανησυχώ, είμαι κουρασμένος και χάνω τις ελπίδες μου» εξομολογείται άνδρας από τη Συρία, ο οποίος πέρασε το βαρύ φετινό χειμώνα στη Σάμο.Τουλάχιστον ήταν τυχερός, επιβίωσε. Κάποιοι άλλοι δεν τα κατάφεραν. 

Στις αρχές Ιανουαρίου 2017, σφοδρές χιονοπτώσεις και χαλάζι έπληξαν τα ελληνικά νησιά. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης άρχισαν να διαδίδονται φωτογραφίες με ετοιμόρροπα καλοκαιρινά αντίσκηνα θαμμένα στο χιόνι. Τότε ξαφνικά όλος ο κόσμος αντιλήφθηκε τις σοβαρές ανεπάρκειες στις συνθήκες διαβίωσης για χιλιάδες αιτούντες άσυλο στους καταυλισμούς της Λέσβου και της Σάμου.

Αργότερα τον ίδιο μήνα, τρεις νεαροί άνδρες έχασαν τη ζωή τους στον καταυλισμό της Μόριας και ένας τέταρτος μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο σε κρίσιμη κατάσταση. Σύμφωνα με μαρτυρίες επιζώντων και φίλων, τα θύματα δεν είχαν προηγούμενο ιατρικό ιστορικό (τα αποτελέσματα των αυτοψιών τους δεν έχουν ακόμη δοθεί στη δημοσιότητα).

Οι άνθρωποι αυτοί, στην προσπάθειά τους να ζεσταθούν, είχαν ανάψει φωτιές με χαρτόνια, πλαστικά και κομμάτια ξύλου στις σκηνές που μοιράζονταν, ενώ ένας φίλος του τρίτου θύματος πήρε εξιτήριο με υποψία δηλητηρίασης από μονοξείδιο του άνθρακα. Και δεν ήταν τα μόνα θύματα. Είχε προηγηθεί η σπαρακτική ιστορία στις 25 Νοεμβρίου 2016 στον καταυλισμό της Μόριας στη Λέσβο.

Μια γυναίκα και ένα παιδί έχασαν τη ζωή τους σε πυρκαγιά μέσα στη μικρή πλαστική σκηνή τους μετά από έκρηξη φιάλης αερίου, στην οποία ήταν συνδεδεμένη μία εστία μαγειρέματος. Η γυναίκα και το παιδί χρησιμοποιούσαν την εστία για να ζεσταθούν. Ως αποτέλεσμα του ατυχήματος, αυτοί οι δυο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και πολλοί άλλοι τραυματίστηκαν.

Στη Λέσβο, οι θάνατοι στους καταυλισμούς και η δημοσιότητα που ακολούθησε ώθησαν τις ελληνικές και ευρωπαϊκές αρχές στην ανάληψη δράσης, με αποτέλεσμα να έχει καταγραφεί σαφής βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στη Μόρια, ενώ εκατοντάδες άνθρωποι έχουν μεταφερθεί σε διαμερίσματα και ξενοδοχεία. 

Παρά το γεγονός ότι τα μέτρα αυτά λαμβάνονται πολύ καθυστερημένα, είναι ευπρόσδεκτα αν και εξακολουθούν να είναι ανεπαρκή για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των ευάλωτων ατόμων, και σε κάθε περίπτωση δεν απαλύνουν την ψυχολογική ταλαιπωρία των ανθρώπων που αναγκάζονται να ζουν σε κατάσταση αβεβαιότητας.

Ψυχικά, οι άνθρωποι έχουν συνθλιβεί

«Ψυχικά, οι άνθρωποι έχουν συνθλιβεί. Αισθάνονται ότι με αυτή τη συμφωνία (ΕΕ-Τουρκίας) ξεπουλιέται η ζωή τους» λέει μέλος του προσωπικού ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, που βρισκόταν στη Λέσβο τον Ιανουάριο 2017. «Η συμφωνία έχει άμεσο αντίκτυπο στην υγεία των ασθενών μας και πολλοί γίνονται ακόμη πιο ευάλωτοι» λέει η Τζέιν Γκριμς (Jayne Grimes), ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Σάμο.

«Οι άνθρωποι αυτοί έφυγαν από τη χώρα τους για να γλιτώσουν από την ακραία βία, τα βασανιστήρια και τον πόλεμο, κι έχουν κάνει ένα εξαιρετικά επικίνδυνο ταξίδι. Σήμερα, το άγχος και η κατάθλιψή τους επιδεινώνονται από την έλλειψη πληροφοριών για το νομικό καθεστώς τους και από τις κακές συνθήκες διαβίωσης. Χάνουν κάθε ελπίδα ότι θα έχουν ένα καλύτερο και πιο ασφαλές μέλλον. Συχνά μάλιστα, βλέπουμε ανθρώπους που σκέφτονται την αυτοκτονία ή τον αυτοακρωτηριασμό».

Σύμφωνα με την έκθεση «Ένας χρόνος από τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας: αμφισβητώντας τα "εναλλακτικά στοιχεία" της ΕΕ», οι ψυχολόγοι των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Λέσβο είδαν τους ασθενείς με συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης να αυξάνονται κατά 150% και τους ασθενείς με διαταραχή μετατραυματικού στρες να τριπλασιάζονται, ενώ αυξήθηκαν και τα ψυχωτικά συμπτώματα. 

Οι συμφωνίες πάνω από τους ανθρώπους

Ωστόσο, παρ' όλα τα στοιχεία για τις βλαβερές συνέπειες αυτής της πολιτικής περιορισμού για τους ίδιους τους ανθρώπους και την υγεία τους, η ΕΕ αποφάσισε να θέσει την επιβίωση της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας πάνω από την ασφάλεια και την προστασία των ανθρώπων που αιτούνται άσυλο.

Η απότομη μείωση των αφίξεων στις ακτές της Ευρώπης μετά την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, γεγονός για το οποίο επαίρονται οι χώρες της Ενωσης, κρύβει μια ζοφερή πραγματικότητα. Όσοι θέλουν να αναζητήσουν ασφάλεια και προστασία βρίσκονται μπροστά σε δίλημμα: είτε να μείνουν εκεί που βρίσκονται, εκτεθειμένοι στον κίνδυνο, είτε να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους για να φτάσουν στην Ευρώπη. 

Είναι υποκριτικό και καιροσκοπικό η Ευρώπη να αυτό-συγχαίρεται για τη μείωση του αριθμού των θανάτων στο Αιγαίο, όταν δεν έχει κάνει τίποτα για να προσφέρει ασφαλείς εναλλακτικές λύσεις σε εκείνους που εγκαταλείπουν τις εστίες τους για να σώσουν τη ζωή τους.

Την αδράνεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως προς την προστασία αυτών των ανθρώπων, καταγγέλλουν οργανώσεις για τα νομικά και τα ανθρώπινα δικαιώματα που εργάζονται με μετανάστες και αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα, επισημαίνοντας «τις συστηματικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

«Οι Ευρωπαίοι ηγέτες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι με το να χτίζουν φράχτες και να τιμωρούν όσους προσπαθούν να ξεπεράσουν τα εμπόδια αυτά θα αποτρέψουν τους ανθρώπους να φεύγουν από τη χώρα τους για να σώσουν τη ζωή τους» λέει η Ορελί Ποντιέ (Aurélie Ponthieu), Σύμβουλος σε θέματα μετανάστευσης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Καθημερινά φροντίζουμε τα τραύματα, σωματικά και ψυχολογικά, που προκαλούν αυτές οι πολιτικές αποτροπής. Τα μέτρα αυτά έχουν αποδειχθεί όχι μόνο απάνθρωπα και απαράδεκτα, αλλά και εντελώς αναποτελεσματικά» καταλήγει η Ποντιέ.

Τέλος, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα επαναλαμβάνουν ότι η μόνη ανθρωπιστική λύση που θα δώσει τέλος στους θανάτους και τη δυστυχία στα σύνορα της Ευρώπης, τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα, είναι ο πλήρης σεβασμός του δικαιώματος για αίτηση ασύλου και η δημιουργία ασφαλών και νόμιμων εναλλακτικών για τη μετακίνηση των ανθρώπων, όπως η μετεγκατάσταση, η επανεγκατάσταση, η οικογενειακή επανένωση καθώς και η χορήγηση βίζας για ανθρωπιστικούς λόγους, εργασία και σπουδές.

Διαβάστε την έκθεση «Ένας χρόνος από τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας: αμφισβητώντας τα "εναλλακτικά στοιχεία" της ΕΕ»