Το Κολέγιο των Εκλεκτόρων «βγάζει» Πρόεδρο

Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών δεν εκλέγεται απευθείας από τον αμερικανικό λαό, αλλά από ένα σώμα αξιωματούχων, γνωστό ως το Κολέγιο των Εκλεκτόρων, με τον τρόπο που υποδεικνύει το Σύνταγμα της χώρας και ένα σετ περίπλοκων πολιτειακών και ομοσπονδιακών νόμων. Στη θεωρία, το Κολέγιο των Εκλεκτόρων επιλέγει τον υποψήφιο που συγκέντρωσε τις περισσότερες ψήφους αν και αυτό δεν είναι πάντα δεδομένο.

Τι είναι το Κολέγιο των Εκλεκτόρων και πώς λειτουργεί;

Το Σώμα των Εκλεκτόρων αποτελείται από 538 άτομα. Κάθε πολιτεία εκπροσωπείται από ένα προκαθορισμένο αριθμό εκλεκτόρων στο Κολέγιο των Εκλεκτόρων ανάλογα με τον πληθυσμό της και το σύνολο των γερουσιαστών (πάντα δύο για κάθε πολιτεία) και των αντιπροσώπων στη Βουλή των Αντιπροσώπων).

Επί της ουσίας, οι Αμερικανοί πολίτες την ημέρα των εκλογών δεν ψηφίζουν τους ίδιους τους προεδρικούς υποψήφιους, αλλά τους εκλέκτορες. Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις το όνομα του εκλέκτορα δεν υπάρχει στο ψηφοδέλτιο.

Η Καλιφόρνια, ως μία από τις πλέον πολυπληθείς πολιτείες των ΗΠΑ, εκλέγει 55 εκλέκτορες. Εν αντιθέσει μικρότερες πολιτείες αλλά και μόνο η Περιφέρεια της Κολούμπια εκλέγουν μόνο τρεις.

Σε όλες τις πολιτείες, πλην του Μέιν και της Νεμπράσκα, όποιος υποψήφιος αποσπάσει την πλειοψηφία των ψήφων κερδίζει και το σύνολο των εκλεκτόρων της. Στη Νεμπράσκα και στο Μέιν ισχύει ένα πιο αναλογικό σύστημα επιλογής των εκλεκτόρων.

Ένας υποψήφιος χρειάζεται τουλάχιστον 270 ψήφους εκλεκτόρων για να κερδίσει τις εκλογές και να βρεθεί στον Λευκό Οίκο. Σε περίπτωση ισοψηφίας το βάρος της ευθύνης για την ανάδειξη του Αμερικανού προέδρου περνάει στη Βουλή των Αντιπροσώπων και η Γερουσία αναλαμβάνει την εκλογή του αντιπροέδρου.  

Γιατί επελέγη αυτό το σύστημα;

Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες ιδρύθηκαν κάπου στα τέλη του 18ου αιώνα, η διενέργεια μιας παναμερικανικής εκλογικής εκστρατείας ήταν αδύνατη, τόσο λόγω του μεγέθους της χώρας όσο και λόγων των φτωχών μέσων επικοινωνίας και μεταφοράς.

Επιπλέον, η έννοια της εθνικής ταυτότητας δεν υπήρχε εκείνη την εποχή, ενώ κάθε πολιτεία εποφθαλμιούσε τα δικαιώματα της άλλης, τα πολιτικά κόμματα ήταν αμφιλεγόμενα, ενώ οι πολιτικοί δεν εμπιστεύονταν τη λαϊκή ψήφο και ετυμηγορία.  

Οι νομοθέτες του Συντάγματος του 1787 απέρριψαν την επιλογή της εκλογής του Προέδρου από το Κογκρέσο αλλά και την επιλογή της απευθείας ανάδειξης από το εκλογικό σώμα. Έκριναν ότι ο αμερικανικός λαός θα ψήφιζε κάθε φορά το δικό του τοπικό υποψήφιο και ότι πάντα θα επικρατούσαν οι μεγάλες σε έκταση και πληθυσμό πολιτείες.

Το σύστημα του Κολεγίου των Εκλεκτόρων εμπνεύστηκαν και στήριξαν οι πολιτείες του αμερικανικού νότου. Παρόλο που οι σκλάβοι δεν είχαν δικαίωμα ψήφοι μέτραγαν σαν τα 3/5 ενός προσώπου για να υπολογιστεί το μέγεθος της πολιτείας.

Οι εμπνευστές του συστήματος προέβλεπαν ότι το Σώμα των Εκλεκτόρων θα απαρτιζόταν μόνο από τους επιφανείς πολίτες του κάθε συστατικού κράτους της ομοσπονδίας. Σταδιακά η σύνθεση του εκλεκτορικού σώματος άλλαξε ώστε να αντιπροσωπεύει περισσότερο τη λαϊκή βούληση, όπως αυτή εκφράζεται το Νοέμβριο, κάθε 4 χρόνια.

Αμφίρροπες Εκλογές στις ΗΠΑ

2000: Ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος Τζορτζ Μπους κερδίζει τις εκλογές με 271 ψήφους εκλεκτόρων παρόλο που ο υποψήφιος των Δημοκρατικών, Αλ Γκορ, είχε αποσπάσει 540.520 περισσότερες ψήφους από το εκλογικό σώμα.

1888: Ο Ρεπουμπλικανός Μπέντζαμιν Χάρισον εκλέγεται πρόεδρος με 233 ψήφους εκλεκτόρων ενώ ο Δημοκρατικός Γκρόβερ Κλίβελαντ απέσπασε 100.456 περισσότερες ψήφους.

1876: Ο Ρεπουμπλικανός Ράδερφορντ Χέιζ εκλέγεται πρόεδρος με 264.292 λιγότερες λαϊκές ψήφους από τον αντίπαλό του Σάμιουελ Τζέι Τίλντεν.

1824: Τέσσερις υποψήφιοι διχάζουν το Σώμα των Εκλεκτόρων και η Βουλή των Αντιπροσώπων εκλέγει τον Τζον Κουίνσι Άνταμς παρόλο που ο λαός είχε επιλέξει τον Άντριου Τζάκσον.  

Δεν είναι άδικο το σύστημα ο νικητής των ψήφων να μην γίνεται πρόεδρος;

Πράγματι αυτό θεωρείται το μεγαλύτερο μειονέκτημα του εκλογικού συστήματος των ΗΠΑ. Από το 1804 έως σήμερα τέσσερις Αμερικανοί πρόεδροι δεν είναι οι απευθείας «εκλεκτοί» του αμερικανικού εκλογικού σώματος. Το πιο πρόσφατο στην ιστορία των αμερικανικών εκλογών παράδειγμα είναι αυτό του Αλ Γκορ το 2000 με αντίπαλο τον Τζορτζ Μπους το νεώτερο. Το 2000 ο υποψήφιος των Δημοκρατικών έλαβε ποσοστό 48,38% των συνολικών ψήφων έναντι 47,87% του Ρεπουμπλικανού. Ωστόσο, ο Μπους εξελέγη πρόεδρος καθώς συγκέντρωσε 271 ψήφους μέσα στο εκλεκτορικό σώμα, έναντι 266 του αντιπάλου του. Η Φλόριντα ήταν η πολιτεία που έκανε τη διαφορά καθώς και οι 25 ψήφοι των εκλεκτόρων πήγαν στον Τζορτζ Μπους.

Ένα άλλο μειονέκτημα του συστήματος είναι ότι σε ορισμένες πολιτείες το αποτέλεσμα είναι προκαθορισμένο πριν ακόμη οι πολίτες ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα μεγάλα ποσοστά αποχής σε αυτές τις πολιτείες καθώς οι ψηφοφόροι θεωρούν ότι δεν έχει νόημα η συμμετοχή τους στη διαδικασία. Για παράδειγμα, πρέπει να γυρίσει ο κόσμος ανάποδα για να μην κερδίσουν οι Δημοκρατικοί πολιτείες όπως η Καλιφόρνια, το Ιλινόις και η Νέα Υόρκη. Εν αντιθέσει το Τέξας «σταλινικά» ανήκει στους Ρεπουμπλικανούς.

Τα πλεονεκτήματα του συστήματος

Πρόκειται για ένα σύστημα που επιβιώνει και χαίρει σεβασμού χάρη στις ιστορικές του ρίζες, αλλά και επειδή συνήθως αντικατοπτρίζει τη λαϊκή βούληση. Οι υποστηρικτές του λένε ότι παρέχει μεγαλύτερο ειδικό βάρος στις μικρότερες πολιτείες, κάτι που αποτελεί βασική αξία για το αμερικανικό Σύνταγμα.

Για παράδειγμα η Καλιφόρνια, διαθέτει το 12,03% του πληθυσμού των ΗΠΑ ενώ στο Σώμα των Εκλεκτόρων οι 55 ψήφοι της αντιπροσωπεύουν το 10,22% του συνόλου. Από την άλλη μεριά στο αραιοκατοικημένο Γουαϊόμινγκ ζει το 0,18% του αμερικανικού λαού αλλά οι τρεις ψήφοι της μέσα στους εκλέκτορες αντιπροσωπεύουν ποσοστό 0,56%. Τέλος, το σύστημα θέτει ως προϋπόθεση ότι για να εκλεγεί ένας υποψήφιος πρόεδρος θα πρέπει να αποσπάσει εκλεκτορικές ψήφους απ’ όλη τη χώρα.