Ίσοι άντρες - γυναίκες στη Βουλή: Μα πως το κατάφεραν οι Ισλανδές;

Στις εκλογές του Σαββάτου στην Ισλανδία η νίκη δεν ήταν μόνο του πρώτου κόμματος αλλά και των γυναικών. Για πρώτη φορά σε δημοκρατική χώρα έπαψε να υπάρχει οποιαδήποτε διάκριση στην αντιπροσώπευση των γυναικών. Όσοι άντρες βουλευτές υπάρχουν, τόσες (σχεδόν) και γυναίκες. Συγκεκριμένα από τις 63 συνολικά έδρες, οι 30 κερδήθηκαν από γυναίκες – σε ποσοστά μιλάμε για το 48% των μελών της Βουλής. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές το ποσοστό αυτό ήταν και πάλι αυξημένο αν και μικρότερο από σήμερα, ήταν δηλαδή 43%.

Η διαδρομή για να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα δεν ήταν τόσο απλή και εύκολη όπως ίσως μπορούμε να φανταστούμε. Εδώ και πολλά χρόνια οι Iσλανδές παλεύουν και διεκδικούν την μέγιστη εκπροσώπηση και αυτό δεν είναι περίεργο. Η Ισλανδία είναι ένα μεγάλο ψαρονήσι και παραδοσιακά οι άντρες έφευγαν για δουλειά και οι γυναίκες πρακτικά ήταν αυτές που ασχολούνταν με τα δημόσια πράγματα. Όμως παρόλο που το Althing  είναι η παλιότερη βουλή που λειτουργεί από τον 9ο αιώνα, ουσιαστικά μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα οι γυναίκες δεν είχαν κάποια καλύτερη θέση σε αυτό από ότι στις άλλες δυτικές χώρες.  Και μπορεί η Ισλανδία να αποτελεί μία από τις πρώτες χώρες όπου οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου αλλά και αυτό δεν έγινε ούτε απλά ούτε γρήγορα.

Το Althing, η Βουλή της Ισλανδίας

Σε τέσσερις βασικές φάσεις χωρίζεται η παροχή του δικαιώματος αυτού στις γυναίκες και πιο συγκεκριμένα:

Το 1882 άρχισαν να ψηφίσουν οι γυναίκες που πλήρωναν φόρους (δηλαδή οι ανύπαντρες) και μόνο στις τοπικές εκλογές

Το 1908 ξεκίνησαν και οι παντρεμένες γυναίκες να ψηφίζουν στις τοπικές εκλογές

Το 1915 μπόρεσαν να ψηφίσουν όλες οι γυναίκες άνω των 40 ετών στις εθνικές εκλογές

Το 1918 κατάφεραν να ψηφίζουν όλος οι γυναίκες σε όλες τις εκλογές αναμετρήσεις

Η μάχη για την δίκαιη εκπροσώπηση όμως δεν έμεινε μόνο σε επίπεδο δικαιωμάτων αλλά και υποχρεώσεων. Ήδη από το 1908, γυναίκες οργανώθηκαν και κατέβασαν τη δική τους λίστα στις δημοτικές εκλογές του Ρέικιαβικ με αποτέλεσμα να εκλέξουν τέσσερις συμβούλους. Και αργότερα, τέσσερα μόλις χρόνια μετά την καθολική συμμετοχή των γυναικών στις εκλογές, το 1922, εκλέχτηκε η πρώτη γυναίκα βουλευτής στη χώρα.

1975: 20.000 γυναίκες διαδηλώνουν για ισότητα

Το 1975 20.000 γυναίκες διαδήλωσαν στους δρόμους στη μεγαλύτερη διαδήλωση της χώρας, ζητώντας ισότητα. Και επειδή ο αριθμός μπορεί να μην ακούγεται τόσο εντυπωσιακός, να πούμε ότι την εποχή εκείνη ήταν το 12% του συνολικού πληθυσμού της Ισλανδίας! Τα αποτελέσματα ωστόσο όλων αυτών των αγώνων δεν ήταν το ίδιο εντυπωσιακά. Το 1978 μόλις 3 μέλη της Βουλής (δηλαδή το 5%) ήταν γυναίκες. Η ανατροπή όμως δεν άργησε να έρθει και το 1980 μία γυναίκα εκλέγεται πρόεδρος. Η Vigdís Finnbogadóttir είναι η πρώτη γυναίκα δημοκρατικά εκλεγμένη αρχηγός κράτους στον δυτικό κόσμο.

Η Vigdís Finnbogadóttir, πρόεδρος της χώρας από το 1980 μέχρι το 1996

Και πάλι όμως οι γυναίκες δεν ένιωθαν ότι είχαν κατακτήσει αυτό που ήθελαν. Έτσι σκέφτηκαν να επαναλάβουν το πείραμα του 1908 φτιάχνοντας δικούς τους – καθαρά γυναικείους – συνδυασμούς σε διάφορες περιοχές ενόψει τοπικών εκλογών. Η επιτυχία ήταν τόσο μεγάλη που την επόμενη χρονιά αποφάσισαν να δημιουργήσουν και το δικό τους κόμμα, το Samtök um kvennalista που σημαίνει «Οργάνωση για μία λίστα γυναικών». Έτσι εννέα γυναίκες εκλέγονται στη Βουλή. Για λίγα χρόνια το κόμμα αυτό έβλεπε τα ποσοστά του να ανεβαίνουν αλλά από το 1991 οι εκλεγμένες γυναίκες άρχισαν να μειώνονται. Έτσι, το 1999, οι επικεφαλής του Samtök um kvennalista αποφάσισαν να συνεργαστούν με τρία άλλα κόμματα της αριστεράς και έτσι δημιουργήθηκε η Σοσιαλδημοκρατική Συμμαχία. Ένα μικρό ποσοστό των παλιών μελών που διαφώνησε με την συνεργασία αυτή, επέλεξαν τελικά να ενταχθούν στο οικολογικό κίνημα Πράσινη Αριστερά.   

Γυναίκες υποψήφιες την δεκαετία του ‘90

Στο μεταξύ, το 1994 είχε εκλεγεί γυναίκα δήμαρχος στην πρωτεύουσα Ρέικιαβικ και αυτή ήταν η Ingibjorg Solrun Gisladottir, μία εκ των ιδρυτών του Samtök um kvennalista και μετέπειτα υπουργός Εξωτερικών το 2007 με τους Σοσιαλδημοκράτες.

Ingibjorg Solrun Gisladottir

Έτσι κάπως κυλούσαν τα πράγματα μέχρι την μεγάλη οικονομική κρίση το 2008 που επανέφερε πολύ πιο δυναμικά τις γυναίκες στο προσκήνιο. Καθώς οι μεγάλοι υπεύθυνοι της κρίσης ήταν στην πλειοψηφία τους άντρες, επιλέχτηκε, ενδεχομένως και ως όπλο στρατηγικής, η ενίσχυση των γυναικών και αυτό που οι δημοσιογράφοι τότε περιέγραφαν ως «μείωση της τεστοστερόνης στην πολιτική ζωή της χώρας». Για αρχή, αντικαθιστούνται οι διευθυντές των δύο εκ των τριών μεγάλων τραπεζών από γυναίκες. Αμέσως μετά την λεγόμενη «επανάσταση με τις κατσαρόλες» που έριξε τελικά την κυβέρνηση, μία γυναίκα δηλωμένη ομοφυλόφιλη αναλαμβάνει να φτιάξει την πρώτη αριστερή κυβέρνηση στην ιστορία της Ισλανδίας.

Η επανάσταση με τις κατσαρόλες το 2008

Νέες γυναίκες επίσης εμφανίζονται στο πολιτικό σκηνικό και μπαίνουν μπροστά και σε άλλους χώρους. Η Birgitta Jonsdottir που πρωταγωνίστησε στην επανάσταση με τις κατσαρόλες και αυτοπροσδιορίζεται ως «πρακτική αναρχική» και ως «περισσότερο ποιήτρια από ότι πολιτικός», εκλέγεται το 2009 με το πρωτοεμφανιζόμενο κόμμα «Το Κίνημα». Είναι αυτή η ίδια που στη συνέχεια ίδρυσε το κόμμα των Πειρατών που συμμετείχε με μεγάλη επιτυχία στις εκλογές το 2013 αλλά και φέτος. Από το 2013, μία γυναίκα,  η Katrin Jakobsdottir, είναι και η επικεφαλής της Πράσινης Αριστεράς.

Birgitta Jonsdottir

Από την άλλη πλευρά, στο μέτωπο της δεξιάς, τα πράγματα δεν ήταν τόσο ρόδινα για τις γυναίκες. Το συντηρητικό κόμμα της Ανεξαρτησίας που κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της χώρας από το 1920 και που κέρδισε ξανά το Σάββατο, είναι καθαρά ανδροκρατούμενο και σε επίπεδο στελεχών αλλά και σε επίπεδο ψηφοφόρων. Υπολογίζεται ότι τα δύο τρίτα των υποστηρικτών του είναι άντρες, κάτι που όπως φαίνεται δεν διευκολύνει την ανάδειξη των γυναικών σε σημαντικές θέσεις. Οι γυναίκες της δεξιάς στη χώρα όμως δεν έχουν να αντιμετωπίσουν μόνο τους ψηφοφόρους αλλά – βασικά – την ηγεσία του κόμματος που όχι μόνο δεν τις προωθεί αλλά τις θάβει και δεν σταματά να τις βάζει τρικλοποδιές. Στις τελευταίες εκλογές οι γυναίκες χώθηκαν στα βάθη της κάθε λίστας σε κάθε ψηφοδέλτιο και χαντακώθηκαν εντελώς. Τρία είναι τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα που δείχνουν όμως και την εμμονή της συντηρητικής ηγεσίας: Η μέχρι πρόσφατα υπουργός Εμπορίου και Τουρισμού Ragnheidur Elin Arnadottir Ragnheidur Elin Arnadottir μπήκε στην τέταρτη θέση της λίστας και αποφάσισε να παραιτηθεί. Η Elin Hirst, εκλεγμένη βουλευτής από το 2013, έπεσε ξαφνικά και ανεξήγητα στην έκτη θέση της λίστας της ενώ η Unnur Bra Konradsdottir, μέλος της Βουλής από το 2009, βρέθηκε στην πέμπτη θέση. Η τελευταία ήταν και αυτή που έγινε διάσημη πριν λίγες εβδομάδες αφού εμφανίστηκε – ακριβώς για να διαμαρτυρηθεί για την καρατόμηση αυτή των γυναικών από τις λίστες του κόμματος – στο βήμα της Βουλής με την έξι εβδομάδων κόρη της στην αγκαλιά και εκφώνησε με απόλυτη φυσικότητα την ομιλία της.