Αν έπρεπε να εγκαταλείψεις ξαφνικά το σπίτι σου, τι θα έπαιρνες μαζί σου;

Η ιδέα και η πρωτοβουλία ανήκει στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Δημιούργησαν μία διαδραστική και εκπαιδευτική έκθεση εξωτερικού χώρου που αυτή τη στιγμή ταξιδεύει σε πολιτείες των ΗΠΑ. Στόχος της οργάνωσης ήταν εξαρχής ο προφανής: να τραβήξει το ενδιαφέρον της κοινωνίας για το κύμα των 60 εκατομμυρίων προσφύγων και μεταναστών, ανθρώπων δηλαδή ξεριζωμένων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το σπίτι τους.

Όσοι την έστησαν και όσοι εργάζονται σε αυτήν είναι εθελοντές ή εργαζόμενοι στους ΓΧΣ με πλούσια εμπειρία. Δεν είναι κάποιοι που απλώς έμαθαν απ’έξω ένα βιβλίο και λένε μία ιστορία. Από τον ξεναγό μέχρι τον τύπο που κόβει τα εισιτήρια, όλοι έχουν να διηγηθούν ιστορίες για οικογένειες που χωρίστηκαν για πάντα και χάθηκαν στο ταξίδι ή για παιδιά που πνίγηκαν κάπου στη Μεσόγειο. Και βασικά έχουν να πουν ότι όλοι αυτοί οι πρόσφυγες δεν είναι κάτι πολύ διαφορετικό από εμάς. Είναι άνθρωποι που ζούσαν μία κανονική ζωή, σε ένα κανονικό σπίτι, είναι σαν και εμάς αλλά απλώς ένας εξωτερικός παράγοντας τους ανάγκασε κάποια στιγμή ξαφνικά να τα εγκαταλείψουν όλα και να αρχίσουν την περιπλάνηση.

Αυτή είναι και η όλη λογική της έκθεσης. Να μπει ο επισκέπτης μέσα στον ρόλο του ξεριζωμένου. Να δει ότι δεν είναι μακριά όλα αυτά, ούτε μακρινά. Ότι η ζωή μπορεί να ανατρέψει τη ζωή του καθενός μας, σχεδόν ισότιμα και το ίδιο άγρια, ανά πάσα στιγμή. Ο στόχος δεν είναι ο επισκέπτης να μπει σε έναν χώρο, να δει πέντε φωτογραφίες ή ένα βίντεο και να φύγει. Είναι να κάνει το ταξίδι της ξενιτιάς μαζί με τα εκατομμύρια των προσφύγων.

Πριν μπει ο επισκέπτης στην έκθεση παίρνει μία κάρτα, αν ταυτότητα / βεβαίωση αίτησης ασύλου που γράφει το όνομά του και την χώρα καταγωγής του. Πρέπει να την έχει μαζί του όλη την ώρα που βρίσκεται στους χώρους της έκθεσης, μέχρι το τέλος του ταξιδιού του.

Η εμπειρία της έκθεσης ξεκινάει μέσα σε ένα κλειστό δωμάτιο (dome) όπου τριγύρω (εντελώς τριγύρω όμως – σε 360 μοίρες) προβάλλεται ένα ας το πούμε εισαγωγικό βίντεο για τα όσα ωθούν έναν άνθρωπο να αφήσει σπίτι και πατρίδα και να αρχίσει το ταξίδι του. Σκηνές πολέμου, πείνας και ταλαιπωρίας. Και ο επισκέπτης δεν είναι μπροστά σε όλο αυτό αλλά μέσα του.

Παρακάτω υπάρχουν πολλά άλλα, όπως αληθινά αντικείμενα που έχουν συγκεντρωθεί από στρατόπεδα προσφύγων και μεταναστών κυρίως σε ευρωπαϊκές χώρες αλλά και εικόνες και βίντεο από πρόχειρους καταυλισμούς με αντίσκηνα στις λάσπες που τα ταρακουνάει ο αέρας.

Καθώς όλη η έκθεση είναι στημένη σαν ένα ταξίδι, κάθε επισκέπτης μπορεί να επιλέξει 5 αντικείμενα να πάρει μαζί του σε αυτό το ταξίδι από μία μεγάλη γκάμα χρήσιμων και άχρηστων εικόνων αντικειμένων.

Κάθε επισκέπτης λοιπόν είναι σαν να επιχειρεί αυτό το ταξίδι, αυτήν την απόδραση. Ξεκινώντας από το 360 μοιρών βίντεο, φορτώνεται τα λιγοστά του μπαγκάζια και ξεκινάει περπατώντας την πορεία του. Πραγματικά αντίσκηνα τον περιμένουν να ξαποστάσει, κάγκελα με συρματοπλέγματα τον εμποδίζουν να περάσει και πλαστικές βάρκες τον στριμώχνουν με τα πορτοκαλί σωσίβια για το επικίνδυνο ταξίδι στη θάλασσα.

Οι εθελοντές των ΓΧΣ σε ένα βίντεο που ετοίμασαν για να προβάλουν την έκθεση, λένε ίσως τις δύο πιο αντιπροσωπευτικές φράσεις: «Έλα να δεις ότι βλέπουμε και να ζήσεις ότι ζούνε».