Η δημοκρατία «κόβει» την λιτότητα, αλλά το ευρώ θα αντέξει;

Από την βρετανική εφημερίδα The Guardian

«Το εκλογικό αποτέλεσμα σε Ελλάδα και Γαλλία φαίνεται να αλλάζει την όψη της Ευρώπης. Δεν αποκλείεται, όμως, να την βυθίσει σε μια νέα επικίνδυνη φάση.

Ένα πιθανό σενάριο έχει ως εξής. Το εκλογικό αποτέλεσμα στην Ελλάδα κατέδειξε ότι τα φίλα προσκείμενα προς τα μέτρα λιτότητας κόμματα δεν έχουν την κοινοβουλευτική στήριξη και το ηθικό κύρος για να κυβερνήσουν. Το αίτημα της Αθήνας για χαλάρωση των σκληρών μέτρων διάσωσης απορρίπτονται από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Το πολιτικό αδιέξοδο στην Ελλάδα οδηγεί σε επανάληψη της εκλογικής διαδικασίας τον επόμενο μήνα. Η καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ ξεκαθαρίζει ότι η επόμενη δόση για τη επιβίωση των ελληνικού κράτους και των τραπεζών δε θα δοθεί, εάν η Αθήνα δεν τηρήσει τις υποχρεώσεις της απέναντι στη δανειακή σύμβαση. Το ευρώ περνάει δύσκολες ώρες και η ευρωζώνη γίνεται ανυπόφορη. Η Ελλάδα βγαίνει από το ευρώ, χρεοκοπεί και αρχίζει να ξετυλίγεται το κουβάρι της διάλυσης της νομισματικής ένωσης.

Τον Μάιο του 2010, όταν ο αρχηγός των Συντηρητικών, Ντέιβιντ Κάμερον και ο επικεφαλής των Φιλελευθέρων Δημοκρατών, Νικ Κλεγκ, διαπραγματεύονταν τον κυβερνητικό συνασπισμό της Βρετανίας και η Ελλάδα έπαιρνε το πρώτο πακέτο σωτηρίας, οι περισσότεροι χλεύαζαν την άποψη ότι η Ευρώπη έμπαινε στη δίνη μιας κρίσης με επικίνδυνες εξελίξεις για το μέλλον της ευρωζώνης. Την Δευτέρα, το ευρώ κατέγραψε σημαντικές απώλειες στις διεθνείς αγορές, το ελληνικό χρηματιστήριο έκλεισε με σημαντική πτώση και οι επενδυτές βρήκαν ασφαλές καταφύγιο στα γερμανικά ομόλογα. Με λίγα λόγια η άποψη της αδιέξοδης ευρωπαϊκής κρίσης δεν είναι πλέον παρατραβηγμένη.

Η νευρικότητα στις αγορές φανερώνει ότι η αναταραχή των τελευταίων πέντε ετών – η κρίση με τα στεγαστικά δάνεια, η παρά τρίχα ολοκληρωτική κατάρρευση των τραπεζών, η ύφεση, η κρίση χρέους – πρόκειται να φτάσει στο αποκορύφωμά της τους επόμενους μήνες με βασικό στοίχημα την ίδια την επιβίωση του ευρώ.

Εδώ και δύο χρόνια, η Ευρώπη έχει συρθεί σε μια αναγκαστική δίαιτα αυστηρής λιτότητας. Η κρίση έπληξε αρχικά τον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, οι επιπτώσεις στις καταναλωτικές δαπάνες, στις επενδύσεις και στο εμπόριο ήταν τόσο επώδυνες μ’ αποτέλεσμα να βρεθούν στο ‘κόκκινο’ τα δημοσιονομικά ταμεία πολλών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Περικοπές δαπανών επιβλήθηκαν, οι συντάξεις έπαψαν να είναι γενναιόδωρες και οι φόροι εκτινάχθηκαν. Αυτή η οικονομική πολιτική απεδείχθη καταστροφική. Η ανάπτυξη κατέρρευσε, η ανεργία αυξήθηκε και όπως ήταν αναμενόμενο τα ελλείμματα των προϋπολογισμών αμβλύνθηκαν. Το εκλογικό αποτέλεσμα σε Γαλλία και Ελλάδα κατέδειξε επίσης την πολιτική αποτυχία αυτής της τακτικής: οι ψηφοφόροι απέρριψαν αποφασιστικά των ‘ευρώ-σαδισμό’ και απαίτησαν από τους πολιτικούς τους αλλαγή πορείας. Η δημοκρατία ‘έκοψε’ την λιτότητα.

Στον φανταστικό κόσμο των Βρυξελλών, η ευρωζώνη θα ανακάμψει τάχιστα και θα φέρει την πλήρη οικονομική ένωση. Ωστόσο, το σενάριο αυτό δεν φαίνεται ρεαλιστικό για το εγγύς μέλλον. Αλλά ούτε και η προοπτική βελτίωσης της λιτότητας με μια στρατηγική ανάπτυξης θα δώσει στις αδύναμες χώρες την πιθανότητα να ισοσκελίσουν τους ελλειμματικούς προϋπολογισμούς τους.

Ο Ολάντ μιλάει για ‘μια καινούργια’ αρχή, αλλά το σύνθημά του δεν φαίνεται να φθάνει στα αυτιά του Βερολίνου. Εκεί η καγκελαρία επιμένει ότι οι εκλογές σε Γαλλία και Ελλάδα δεν άλλαξαν κάτι ουσιαστικό στον ευρωπαϊκό χάρτη. Η Μέρκελ υπογράμμισε την ανάγκη για ανάπτυξη στο συγχαρητήριο μήνυμά της προς τον Ολάντ, αλλά η φρασεολογία ήταν σαφής: δε θέλει δημοσιονομικές αλλαγές.

Σύμφωνα με την Γερμανίδα καγκελάριο, η Ελλάδα πρέπει να προχωρήσει με τις διαρθρωτικές αλλαγές και η Γαλλία πρέπει να συνεχίσει με την ίδια δημοσιονομική πολιτική. Ούτε λόγος να γίνει για ευρώ-ομόλογο, το οποίο θα μπορούσε να ελαφρύνει την τρέχουσα κρίση χρέους της ευρωζώνης. Ούτε λόγος για αλλαγή των αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ώστε να κόβει χρήμα στο στιλ της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τράπεζας της Αγγλίας.

Τα βαθύτερα προβλήματα της νομισματικής ένωσης συνοψίζονται στην εξής διάσταση. Η ευρωζώνη είναι νομισματική ένωση και όχι ομόσπονδο πανευρωπαϊκό κράτος μ’ έναν κεντρικό υπουργό Οικονομίας και προϋπολογισμό, όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η Γερμανία είναι με διαφορά το μεγαλύτερο και ισχυρότερο κράτος μέλος της ευρωζώνης. Παρόλο που είναι μια χώρα απόλυτα δεσμευμένη στην επιβίωση του κοινού νομίσματος, έχει επιλέξει μια συντηρητική νομισματική και οικονομική πολιτική. Τα τελευταία δύο χρόνια έχει καταφέρει να επιβάλει αυτήν την πολιτική στις ηγεσίες των κρατών μελών της ευρωζώνης αλλά όχι στους ψηφοφόρους. Οι τελευταίοι έχουν αποδείξει ότι μπορούν να ρίξουν κυβερνήσεις, όταν θα τους δοθεί η ευκαιρία.

Το να προβλέψει κανείς τι μέλλει γενέσθαι τις επόμενες ημέρες στις αγορές είναι ριψοκίνδυνο, αλλά σίγουρα οι εξελίξεις δεν θα είναι ευχάριστες. Μία πρώτη ανησυχία είναι η συνάντηση Ολάντ – Μέρκελ. Πάντως οι προγραμματικές δηλώσεις Ολάντ για την μείωση του ελλείμματος δεν διαφέρουν σημαντικά από αυτές του Νικολά Σαρκοζί. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι ο Ολάντ μόλις μετακομίσει στα Ηλύσια Πεδία θα απαλύνει λίγο τον ‘επαναστατικό’ του λόγο. Αν και ακόμα είναι νωρίς οι ειδικοί εκτιμούν ότι ο γαλλογερμανικός άξονας θα παραμείνει δυνατός.

Η μεγαλύτερη και πιο άμεση απειλή έρχεται από την Ελλάδα με την πιθανότητα εξόδου της από το ευρώ. Ο όμιλος Citigroup δίνει 50-75% πιθανότητες για αποχώρηση της Ελλάδας από το ευρώ. Αν γίνει αυτό, τότε είναι βέβαιο ότι θα ακολουθήσουν η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία.

Ο διευθυντής του χρηματιστηριακού ομίλου Cambridge Mercantile, Τζέισον Κόνιμπερ υποστηρίζει ότι το ευρώ είναι τόσο ελκυστικό στους επενδυτές όσο ένα τοξικό ομόλογο την περίοδο της κρίσης των στεγαστικών δανείων. ‘Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το ευρώ να βρεθεί σε ελεύθερη πτώση τις επόμενες εβδομάδες έναντι όλων των σημαντικών νομισμάτων. Οι επενδυτές αρχίζουν να συνηθίζουν στην ιδέα ότι το απίθανο σενάριο της κατάρρευσης του ευρώ είναι σήμερα η πιο πιθανή έκβαση.

Στο παρελθόν η αντίδραση των ευρωκρατών θα ήταν η κλασική: ροκανίζουν το χρόνο χωρίς να παίρνουν αποφάσεις. Αυτή η πολυτέλεια δεν υπάρχει πια.

Η Ευρώπη οδηγείται σε μια διπλή κρίση: οι τράπεζες κρατιούνται στην ζωή με μηχανική υποστήριξη και δεν υπάρχει ένα εναλλακτικό σχέδιο παρόλο που η εναντίωση στην λιτότητα μεγαλώνει. Ο αναλυτής χρέους κράτους της Fidelity Worldwide Investments σημείωσε: ‘Η ακατανίκητη δύναμη της γερμανικής λιτότητας συγκρούστηκε με την αμετακίνητη ελληνική λαϊκή αντίσταση’. Σήμερα εάν οι όροι διάσωσης της Ελλάδος δεν γίνουν λιγότερο επαχθείς, η χώρα οδεύει προς την έξοδο από το ευρώ. Τα προειδοποιητικά σημάδια για την ΕΚΤ, το ΔΝΤ και την Κομισιόν είναι εμφανή και όπως λέει η παροιμία: ‘ό,τι σπείρεις θα θερίσεις’».