Η ανάπτυξη δεν εξαγοράζεται

Από την σουηδική  Dagens Nyheter

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μιλούν και επιδιώκουν την ανάπτυξη ως μέσο αντιστάθμισης των κοινωνικών επιπτώσεων των μέτρων λιτότητας. Αλλά είναι όνειρο απατηλό να πιστεύουν ότι θα φέρουν ανάπτυξη απλά με το να χρηματοδοτούν τις χώρες της νοτίου Ευρώπης, επισημαίνει ο Σουηδός αρθρογράφος Richard Swartz.

«Εάν είναι να πιστέψουμε τους πολιτικούς, τότε θα πρέπει να πιστέψουμε ότι το νέο πακέτο οικονομικής βοήθειας θα δημιουργήσει τις ιδανικές συνθήκες για την οικονομική ανάπτυξη των χωρών της νοτίου Ευρώπης. Κι όμως αυτό το όραμα αντιπροσωπεύει όλες τις χαμένες ευκαιρίες του περασμένου έτους. Αλήθεια υπάρχει κανείς που πραγματικά πιστεύει ότι έχουμε αφήσει πίσω μας την ευρωπαϊκή κρίση χρέους;

Μέχρι τώρα ικανοποιούμασταν με το να πατάμε δυνατά το φρένο και με το να ασχολούμαστε με τα συμπτώματα της κρίσης. Όλοι σφίξαμε το ζωνάρι, κάποιοι πρόθυμα και κάποιοι απρόθυμα.

Για άλλη μια φορά, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έκαναν αυτό που ξέρουν να κάνουν καλύτερα από οτιδήποτε άλλο: να κερδίζουν χρόνο. Λένε ότι το έκαναν για το καλό της ανάπτυξης, χωρίς την οποία δε θα βγούμε από την κρίση. Λένε, τέλος, ότι η ανάπτυξη θα επιτευχθεί μόνο εάν όλα τα ευρωπαϊκά κράτη την αντιμετωπίσουν ως ένα κοινό στοίχημα.

Πόσο ρεαλιστικό είναι αυτό το όραμα; Είναι φορές που έχω την εντύπωση ότι η πολιτική τάξη έχει μια τελείως θολή εικόνα για το πώς λειτουργούν οι οικονομίες ορισμένων κρατών της ανατολικής και νοτίου Ευρώπης.

Συνθήματα τύπου ‘ανάπτυξη’ και ‘μεταρρύθμιση’ στα αυτιά των Ευρωπαίων ακούγονται ως ‘χαμένες ευκαιρίες’ και ‘ωραίες φαντασιώσεις’. Ειδικά στην περίπτωση των κρατών της ανατολικής Ευρώπης.

Με την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων οι οικονομίες της ανατολικής Ευρώπης διαλύθηκαν. Τα εργοστάσια χρεοκόπησαν. Από την μια μέρα στην άλλη αντικαταστάθηκαν όλα τα καταναλωτικά αγαθά: από την οδοντόκρεμα μέχρι τα αυτοκίνητα.

Οι Ανατολικοευρωπαίοι καταναλωτές, βέβαια, αντιμετώπισαν την αλλαγή ως ευλογία. Πέρασαν από την ανεπάρκεια στην πληθώρα αγαθών. Το κόλλημα ήταν ότι οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης δεν είχαν τα χρήματα για να ‘ψωνίζουν’ συνέχεια τα προϊόντα των Δυτικοευρωπαίων. Οι εκεί πληθυσμοί ξαφνικά έγιναν αποδέκτες παχυλών δανείων από εμπορικές τράπεζες, και πάλι δυτικοευρωπαϊκής προέλευσης. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία νέων οικονομικών - ελάχιστα παραγωγικών και κυρίως υπερχρεωμένων.

Μεγάλο μέρος της νοτίου Ευρώπης βρίσκεται στην ίδια κατάσταση – η παραγωγή μαραζώνει, οι εξαγωγές είναι ασήμαντες και το χρέος υψηλό. Παραδόξως στη νότια Ευρώπη η ένταξη στην ευρωζώνη είχε παρόμοιες επιπτώσεις με την πτώση του Τείχους. Για πρώτη φορά αυτές οι χώρες απέκτησαν πρόσβαση σε ‘πραγματικά’ και φθηνά δάνεια – λες και η Πελοπόννησος ή η Εστρεμαδούρα γειτονεύουν με την Βαυαρία.

Για μια δεκαετία ένας κατακλυσμός δανείων πλημμύρισε τη νότια Ευρώπη. Όλο αυτό το χρήμα θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιηθεί για να μπουν τα θεμέλια μιας αυτοσυντηρούμενης ανάπτυξης. Αντί να γίνουν έργα υποδομής, μεταρρύθμισης του κράτους οι Νότιοι της Ευρώπης πέταξαν τα χρήματα από το παράθυρο.

Κι όλα αυτά περί δημιουργίας των κατάλληλων συνθηκών για οικονομική ανάπτυξη είναι ‘περσινά ξινά σταφύλια’. Οι ευκαιρίες χάθηκαν. Οι άνθρωποι δημιουργούν περισσότερα προβλήματα παρά λύσεις. Όπως έλεγε ο εκλιπών πρωθυπουργός της Σουηδίας, Όλαφ Πάλμε ‘η λύση σ’ ένα πρόβλημα είναι ζήτημα θέλησης’. Ακόμα κι ένας μέτριος οικονομολόγος θα μπορούσε να βρει το φάρμακο για τα προβλήματα της Ελλάδας. Το θέμα είναι ότι οι πιθανότητες εφαρμογής ή υιοθέτησης αυτής της λύσης από την Ελλάδα είναι ελάχιστες.