Ελλάδα 1858 - Τόσο μακριά, τόσο κοντά

Από τη γερμανική Frankfurter Allgemeine

Το κείμενο που ακολουθεί, συντάχθηκε από το Γάλλο συγγραφέα Edmont About το 1858 για την κατάσταση στην Ελλάδα

«Η Ελλάδα είναι το μόνο γνωστό παράδειγμα χώρας που είναι πτωχευμένη από την ημέρα που γεννήθηκε. Αν η ίδια κατάσταση επικρατούσε στη Γαλλία ή την Αγγλία για ένα μόλις χρόνο, θα βλέπαμε φοβερές καταστροφές. Η Ελλάδα έχει ζήσει ειρηνικά με την πτώχευση για περισσότερα από 20 χρόνια. Όλοι οι προϋπολογισμοί της χώρας, από τον πρώτο κιόλας μέχρι τον πιο πρόσφατο, ήταν ελλειμματικοί.

Στις πολιτισμένες χώρες, όταν το άθροισμα των εσόδων δεν επαρκεί για να καλυφθεί ο προϋπολογισμός για τις δαπάνες, η διαφορά καλύπτεται από ένα εσωτερικό δάνειο. Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση δεν προσπάθησε ποτέ να εξασφαλίσει ένα τέτοιο δάνειο και οποιαδήποτε προσπάθεια να το πράξει θα ήταν μάταια.

Οι δυνάμεις που προστατεύουν την Ελλάδα έχουν την υποχρέωση να εγγυηθούν τη ρευστότητα του ελληνικού κράτους, έτσι ώστε να μπορεί να διαπραγματευτεί με τους εξωτερικούς δανειστές. Αλλά τα δάνεια που λαμβάνονται έχουν σπαταληθεί από την κυβέρνηση, χωρίς κανένα όφελος για τη χώρα: και τώρα που αυτά τα χρήματα δαπανήθηκαν, οι εγγυητές δεν έχουν άλλη επιλογή από το να πληρώσουν ευγενικά τους τόκους, τους οποίους η Ελλάδα δεν μπορεί να επιστρέψει.

Σήμερα, η χώρα έχει εγκαταλείψει κάθε ελπίδα να πληρώσει τα χρέη της. Και ακόμα κι αν οι τρεις δυνάμεις συνεχίζουν να τα πληρώνουν αντί γι’αυτή επ 'αόριστον, η Ελλάδα δεν θα είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση επειδή τα έξοδά της θα είναι πάντα μεγαλύτερα από τα έσοδά της.

Η Ελλάδα είναι η μόνη πολιτισμένη χώρα όπου ο φόρος εισοδήματος καταβάλλεται σε είδος. Το χρήμα είναι τόσο σπάνιο στην ύπαιθρο που δεν υπήρχε άλλη επιλογή, παρά να υιοθετήθεί αυτή η μέθοδος συλλογής. Η κυβέρνηση διόρισε αρχικά φοροεισπράκτορες που με θάρρος προσπάθησαν να επιτελέσουν το έργο τους, αλλά στη συνέχεια δεν εκπλήρωσαν τις υποχρεώσεις τους προς το κράτος, το οποίο ήταν ανίκανο να τους ελέγξει. Τώρα που το ίδιο το κράτος έχει αναλάβει την είσπραξη του φόρου, οι δαπάνες έχουν αποδειχθεί πολύ μεγαλύτερες ενώ τα παραγόμενα έσοδα αυξήθηκαν ελάχιστα.

Οι φορολογούμενοι έχουν ακολουθήσει το παράδειγμα των φοροεισπρακτόρων: δεν πληρώνουν. Πλούσιοι ιδιοκτήτες ακινήτων, οι οποίοι έχουν σημαντική επιρροή, κατορθώνουν να εξαπατήσουν το κράτος δωροδοκώντας ή εκφοβίζοντας τους υπαλλήλους του. Οι υπάλληλοι, οι οποίοι δεν αμείβονται ικανοποιητικά και αλλάζουν με κάθε αλλαγή του υπουργού, δεν υπερασπίζονται τα συμφέροντα του κράτους όπως κάνουν στη χώρα μας.

Μοναδικός σκοπός τους είναι να φέρονται καλά στους πλούσιους και ισχυρούς και στην πορεία να γεμίζουν τις τσέπες τους. Όσο για τους μικρούς ιδιοκτήτες ακινήτων, οι οποίοι καλούνται να πληρώσουν για τους πλούσιους γείτονές τους, όταν δεν προστατεύονται από ίδια τους τη φτώχεια, έχουν ισχυρούς φίλους που εξασφαλίζουν ότι οι περιουσίες τους δεν μπορούν να κατασχεθούν.

Στην Ελλάδα, ο νόμος δεν είναι η αυστηρή έννοια που ξέρουμε. Οι φοροεισπράκτορες είναι πρόθυμοι να ακούσουν τους φορολογούμενους, γνωρίζοντας ότι όταν η επισημότητα δώσει τη θέση της σε φιλικά αισθήματα, θα είναι εύκολο να επιτευχθεί συμφωνία. Οι Έλληνες γνωρίζουν ο ένας τον άλλον πολύ καλά και συμπαθούν ο ένας τον άλλο λίγο. Αλλά δεν έχουν σχεδόν καμία εξοικείωση με την αφηρημένη έννοια που εμείς αποκαλούμε κράτος, και δεν τους αρέσει καθόλου. Τέλος, οι φοροεισπράκτορες είναι συνετοί: ξέρουν ότι πρέπει να αποφεύγουν να εξοργίζουν τους συμπατριώτες τους, ότι υπάρχουν απότομες στροφές στο δρόμο προς το σπίτι τους και ότι ατυχήματα μπορούν να συμβούν.

Οι νομάδες φορολογούμενοι (βοσκοί, ξυλοκόποι, ανθρακωρύχοι και ψαράδες), θεωρούν θέμα τιμής το να αποφεύγουν την πληρωμή οποιουδήποτε φόρου. Πιστεύουν, όπως έκαναν στα χρόνια των Τούρκων, ότι οι αφέντες τους είναι οι εχθροί τους και ότι το πιο ευγενές δικαίωμα ενός ανθρώπου είναι το δικαίωμα να κρατήσει τα χρήματά του. Για αυτό μέχρι το 1846, οι Έλληνες υπουργοί Οικονομικών ετοίμαζαν δύο προϋπολογισμούς εσόδων. Τον προυπολογισμό του τρέχοντος οικονομικού έτους με τα ποσά που η κυβέρνηση έπρεπε να εισπράξει και τον διοικητικό προϋπολογισμό, με τα ποσά που ήλπιζε να εισπράξει.

Και καθώς οι υπουργοί Οικονομικών είναι επιρρεπής σε λάθη υπέρ του κράτους κατά τον υπολογισμό των πιθανών εσοδων, θα έπρεπε επίσης να ετοιμάσουν ένα τρίτο προϋπολογισμό αναφέροντας λεπτομερώς τα ποσά που η κυβέρνηση ήταν βέβαιο ότι θα εισπράξει. Για παράδειγμα, το 1845 για τους φόρους της παραγωγής των ελαιόδεντρων που συλλέγονταν από ιδιώτες φορολογούμενους, ο υπουργός σημείωσε το ποσό των 441.800 δραχμών στον προϋπολογισμό για το τρέχον οικονομικό έτος. Είχε την ελπίδα (στον διοικητικό προϋπολογισμό) ότι το κράτος θα λάβει στην πραγματικότητα 61.500 δραχμές.

Ωστόσο, αυτή η ελπίδα ήταν υπερβολική, διότι κατά το προηγούμενο έτος, τα έσοδα για το κράτος που προέκυψαν από το ίδιο αντικείμενο δεν ισοδυναμούσαν με 441.800 δραχμές, ή ακόμα και με 61.500 δραχμές, αλλά μόνο 4.457 δραχμές και 31 λεπτά, δηλαδή περίπου ένα τοις εκατό του οφειλόμενου ποσού στο κράτος. Το 1846, ο υπουργός Οικονομικών αποφάσισε να μην συντάξει το διοικητικό προϋπολογισμό και η συνήθεια αυτή έπαψε.

Τα έξοδα της Ελλάδας έχουν ως εξής: εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους (εσωτερικού και εξωτερικού), μισθοδοσία δημοσίου, χρηματοδότηση για το κοινοβούλιο και τα υπουργεία της κυβέρνησης, κόστος συλλογής και διαχείρισης, καθώς και διάφορα έξοδα.

Αν έπρεπε να συμβουλέψω μια κυβέρνηση που είχε αμφιβολίες για τη δύναμή της, την πιστοληπτική της ικανότητα, την αγάπη των υποστηρικτών της και την ευημερία της χώρας, θα έλεγα: "Πάρτε ένα δάνειο."

Τα δάνεια χορηγούνται μόνο σε σταθερές κυβερνήσεις. Τα δάνεια χορηγούνται μόνο στις κυβερνήσεις που πιστεύεται ότι είναι αρκετά ειλικρινείς για να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους και τα δάνεια χορηγούνται μόνο στις κυβερνήσεις που οι δανειστές θέλουν να διατηρήσουν στην εξουσία. Πουθενά στον κόσμο δεν δανείζει η αντιπολίτευση την κυβέρνηση. Τέλος, οι δανειστές μπορούν να χορηγούν δάνεια μόνο όταν οι ίδιοι έχουν τα απαραίτητα κονδύλια.»