Χαμένοι στην Πιονγιάνγκ

Από την Αβάνα του Φιντέλ Κάστρο στη Μόσχα του Λεονίντ Μπρέζνιεφ. Από το Βουκουρέστι του Νικολάε Τσαουσέσκου στα Τίρανα του Ενβέρ Χότζα και το Πεκίνο του Μάο Τσε Τουνγκ. Ο γάλλος πανεπιστημιακός Μορίς Ντελμπός έχει ένα χόμπι: ταξιδεύει σε κράτη με ολοκληρωτικό καθεστώς. Αυτό είναι το οδοιπορικό του στη Βόρεια Κορέα, τη χώρα που όλες οι κάμερες του πλανήτη τη βλέπουν να οδύρεται για το θάνατο του μεγάλου τιμονιέρη της.

«Το πρώτο πράγμα που αισθάνθηκα ήταν το κρύο. Στην παγωμένη αίθουσα αφίξεων, στο αεροδρόμιο της Πιονγιάνγκ, δεν υπάρχει καθόλου θέρμανση. Είναι απόγευμα και ο έλεγχος των διαβατηρίων γίνεται στο ημίφως. Κάτω από το βλέμμα του πατέρα του έθνους, Κιμ Ιλ Σουνγκ, νεκρού εδώ και 14 χρόνια». Ο Μορίς πέταξε από το Παρίσι στο Πεκίνο με Air France και από εκεί στην Πιονγιάνγκ με ένα βορειοκορεατικό Ιλιούσιν γεμάτο Κορεάτες, βόρειους και νότιους, Κινέζους και δυο-τρεις λευκούς δυτικούς.

Έχει περάσει και από πολύ αυστηρότερους ελέγχους. Κατά την άφιξη, σου λένε τι επιτρέπεται: φωτογραφικές μηχανές, βιντεοκάμερες, cd, φορητοί υπολογιστές και εκτυπωτές. Απαγορεύονται: κινητά τηλέφωνα (τη συσκευή, που μέχρι τότε δεν είχες αποχωριστεί ποτέ, πρέπει να την αφήσεις στο αεροδρόμιο, για να σου επιστραφεί κατά την αναχώρηση) και πορνογραφικό υλικό.

Στη Βόρειο Κορέα δεν είσαι ποτέ μόνος. Τον Μορίς τον περίμεναν στο αεροδρόμιο τρεις. Ένας οδηγός, ένας ξεναγός κι ένας διερμηνέας. Μόνη (και υποχρεωτική) συνοδεία στα ταξίδια του στις ομορφιές και τα μυστήρια της Βόρειας Κορέας. «Εξαιρετικά γαλλικά, αψεγάδιαστα αγγλικά και πολύ καλά ενημερωμένοι. Γνώστες του γαλλικού συστήματος διακυβέρνησης, λάτρεις της γαλλικής λογοτεχνίας, του Μπαλζάκ, του Ρεμπό». Ο υπερήφανος Γάλλος Μορίς εντυπωσιάστηκε, σχεδόν συγκινήθηκε. «Αλλά η συζήτηση κατέληγε πάντα στον “Μεγάλο Ηγέτη”, Κιμ Ιλ Σουνγκ, και τον “Αγαπητό Ηγέτη”, Κιμ Γιονγκ Ιλ».

Έξω από το αεροδρόμιο τον Μορίς περιμένει ένα γιαπωνέζικο Nissan 4Χ4 με φιμέ τζάμια. Από το αεροδρόμιο η Πιονγιάνγκ απέχει περίπου 30 χιλιόμετρα. «Επιβλητική εθνική οδός. Έξι λωρίδες κυκλοφορίας και… μηδέν αυτοκίνητα. Είμαστε μόνοι μας, με εξαίρεση ορισμένα τεθωρακισμένα του στρατού. Θέλει τέχνη για να τρακάρεις στη Βόρειο Κορέα. Είναι απίστευτο, αλλά κατάφερα να δω ατύχημα». Αυτοκίνητα μεν δεν έχει, δεξιά και αριστερά του δρόμου όμως δεκάδες Βορειοκορεάτες ταξιδεύουν με τα πόδια, χωρίς ελπίδα για οτοστόπ. Τα ποδήλατα είναι κι αυτά σπάνια.

«Η Πιονγιάνγκ είναι μια πόλη ύμνος στη σταλινική αρχιτεκτονική και στον γάλλο αρχιτέκτονα Λε Κορμπυζιέ», λέει ο Μορίς και μου δείχνει φωτογραφίες. Η πόλη ισοπεδώθηκε από τους βομβαρδισμούς του ’53. Χτίστηκε από την αρχή με βάση το όραμα του «Μεγάλου Ηγέτη». Τεράστιοι δρόμοι, πολύ πράσινο και μεγάλα οικοδομικά τετράγωνα με επιβλητικά κτίρια από μπετόν αρμέ. Ακόμα και οι βουδιστικοί ναοί είναι οι μοναδικοί στον κόσμο που δεν είναι φτιαγμένοι από ξύλο, αλλά από μπετόν. «Όλη η πόλη είναι φτιαγμένη στα πρότυπα του παλατιού του Τσαουσέσκου. Δεν υπάρχει στον κόσμο άλλη σαν αυτή. Αν κάποτε αλλάξει η κατάσταση στη Βόρειο Κορέα, θα πρέπει να φροντίσουν να διατηρήσουν την πόλη. Θα ήταν κρίμα να χαθεί».

Το 40% του πληθυσμού της πόλης είναι ένστολοι, στρατιώτες. Όσο χρώμα λείπει από τα κτίρια, το αναπληρώνουν οι άνθρωποι. «Είναι ντυμένοι με διάφορα χρώματα και καλά ρούχα. Κυκλοφορούν και εργάζονται σε ομάδες. Κάποιες φορές περπατούν ανάποδα, έτσι για άσκηση. Τραγουδούν ή σφυρίζουν συνέχεια. Καπνίζουν αρειμανίως και, εκτός από το οινόπνευμα από ρύζι, τους αρέσει πολύ και η μπίρα».

Lost

Ξενοδοχείο «Yanggakdo». Το ένα από τα τρία ξενοδοχεία για αλλοδαπούς είναι ένας τσιμεντένιος πύργος 48 ορόφων. Το δωμάτιο του Μορίς είναι στον 38ο όροφο. Δεν υπάρχει κανείς άλλος επισκέπτης στο ξενοδοχείο. Μόνος στο δωμάτιο, στο εστιατόριο, στο μπαρ, στην αίθουσα πινγκ πονγκ, στη σάουνα. Όλα όμως λειτουργούν κανονικά, μόνο για τον Μορίς.

«Μια-δυο φορές είδα λίγους Νοτιοκορεάτες ή Κινέζους. Ήμουν μόνος σε ένα ξενοδοχείο με τουλάχιστον 1.000 δωμάτια. Για τις ημέρες της διαμονής μου στη χώρα ήταν υποχρεωμένοι να μένουν στο ξενοδοχείο μαζί μου ο ξεναγός, ο οδηγός και ο διερμηνέας, παρά το γεγονός ότι τα σπίτια τους ήταν στην Πιονγιάνγκ. Για δέκα ημέρες ήμουν τελείως αποκλεισμένος. Δεν μπόρεσα να μιλήσω με κανέναν άλλο άνθρωπο. Το ξενοδοχείο είναι χτισμένο σε νησάκι στο μέσο του ποταμού και το να βγω μόνος μου έξω ήταν αδύνατο».

Αυτό που είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το σκοτάδι, το βράδυ. «Με το που νυχτώνει, δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου φώτα, όλα καλύπτονται από το σκοτάδι. Η πόλη σχεδόν εξαφανίζεται. Τα μόνα φώτα ήταν αυτά σε μερικά μνημεία, λιγοστά φώτα αυτοκινήτων και τα πολύ αδύναμα φώτα στα διαμερίσματα». Στη Βόρειο Κορέα κάθε σπίτι επιτρέπεται να έχει το βράδυ ανοιχτή μόνο μία λάμπα των 25 βατ. «Το δε ασανσέρ λειτουργούσε μόνο για μένα. Οι ντόπιοι με τα πόδια. Η θέα από το δωμάτιο θύμιζε Παρίσι, καθώς στον ορίζοντα ξεχώριζε μια πυραμίδα από ατσάλι και γυαλί σχεδόν στο ύψος του Πύργου του Άιφελ. Στην κορυφή της πυραμίδας υπάρχει ένας γερανός που σιγά σιγά σαπίζει. Ο πύργος ξεκίνησε να κατασκευάζεται τη δεκαετία του ’80 και δεν τελείωσε ποτέ. Επρόκειτο να γίνει το μεγαλύτερο ξενοδοχείο της Ασίας με 4.000 δωμάτια. Την εργολαβία την είχε πάρει γαλλική εταιρία, αλλά οι εργασίες σταμάτησαν άνευ επίσημης αιτίας το 1989. Τώρα έχει μείνει ο σκελετός ενός κτιρίου που σαπίζει στο χρόνο».

Αν και όλοι προτιμούν το περπάτημα, η Πιονγιάνγκ διαθέτει όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς: λεωφορεία, τραμ και μετρό. Ένα μετρό στα 90 μέτρα κάτω από τη γη, το οποίο έχει κατασκευαστεί για να λειτουργήσει, αν χρειαστεί, και ως πυρηνικό καταφύγιο. «Αν λειτουργεί; Δεν ξέρω. Με πήγαν μόνο σε δύο σταθμούς, κι αυτό ήταν. Μετά με κατέβασαν. Οι κακές γλώσσες λένε ότι λειτουργούν μόνο οι δύο σταθμοί για τους επισκέπτες». Οι φήμες προσθέτουν ότι είναι κομπάρσοι -εθελοντές του καθεστώτος- όλοι όσοι κυκλοφορούν στα βαγόνια και στις πλατφόρμες του μετρό.

Η πόλη των χαμένων παιδιών

«Αποστρατικοποιημένη Ζώνη: Περίμενα κάτι σαν το Βερολίνο και βρέθηκα μπροστά σε έναν κήπο της Εδέμ. Υπάρχουν κάποια σημεία ελέγχου και μια απαγορευμένη ζώνη τεσσάρων χιλιομέτρων. Εκεί η συνοδεία μου μεγάλωσε, καθώς προστέθηκαν ένας νεαρός αξιωματικός και δύο στρατιώτες. Ο αξιωματικός επίσης με άψογα αγγλικά, φιλικός και με χιούμορ. Με πήγαν στο δωμάτιο, όπου υπεγράφη η συνθηκολόγηση ανάμεσα στη Βόρειο και τη Νότιο Κορέα. Το δωμάτιο βρίσκεται πάνω στη συνοριακή γραμμή. Το μισό ανήκει στο Βορρά και το άλλο μισό στο Νότο. Στη μία άκρη κάθεται ο στρατιώτης του Βορρά και στην άλλη άκρη ο στρατιώτης του Νότου. Ένα δωμάτιο, δύο χώρες που κάποτε ήταν μία. Έκανα δυο βήματα και πέρασα για λίγο στη Νότια Κορέα, απαγορευόταν όμως να τους μιλήσω».

Άλλη μέρα σειρά είχε το εντυπωσιακό τσίρκο με χιλιάδες θέσεις, ακροβάτες και φαντάρους. Ο Μόρις ήταν ο μόνος Δυτικός. Παντού υπάρχουν εθελοντές: «Στο βουνό που με πήγαν, είχε λίγο χιόνι. Οι εθελοντές καθάριζαν το δρόμο για τα ανύπαρκτα αυτοκίνητα. Παράνοια! Με πήγαν και σε ένα μουσείο στα έγκατα του βουνού. Είχε εκατοντάδες δωμάτια γεμάτα με δώρα που έχουν κάνει κατά καιρούς διάφοροι ηγέτες στον Κιμ Ιλ Σουνγκ. Μέχρι και ο πάπας έχει κάνει δώρο στον Μεγάλο Ηγέτη».

Σε προάστιο της Πιονγιάνγκ στεγάζεται το μαυσωλείο του Κιμ Ιλ Σουνγκ. Όλες και όλοι φορούν κονκάρδες είτε με τον πατέρα του έθνους είτε με τον γιο είτε και τους δύο μαζί. Δυστυχώς οι κονκάρδες δεν είναι διαθέσιμες για τους ξένους. «Πρέπει να είσαι καλοντυμένος. Η Μέκκα των Βορειοκορεατών. Πρέπει να το επισκεφτούν τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο. Κι αυτό είναι υπόγειο. Ένας κυλιόμενος διάδρομος σε πάει σιγά σιγά υπό τους ήχους μουσικής προς τον βαλσαμωμένο ηγέτη. Η μούμια του Μάο ωχριά μπροστά στη μούμια του Κιμ Ιλ Σουνγκ. Προσκυνάς τρεις φορές. Μπροστά, δεξιά και αριστερά, αλλά ποτέ από πίσω. Εκεί είναι τα μετάλλια. Αισθάνομαι σαν να ζω σε όνειρο, δεν ξέρω εάν είναι καλό όνειρο ή εφιάλτης. Ένας άλλος κόσμος. Δεν ξεχωρίζεις την πραγματικότητα από την προπαγάνδα. Κι αυτοί ζουν σε όνειρο. Και πιστεύω ότι το τέλος μπορεί να είναι μόνο κακό. Αυτή η χώρα δεν είναι κομουνιστική, δεν είναι σοσιαλιστική· είναι σουρεαλιστική».