Ο ρόλος της ιολογίας στις συνεχείς προκλήσεις των ειδικών πληθυσμών έναντι της COVID-19 λοίμωξης

Το 2010 τελείωνα την ειδικότητα της μικροβιολογίας και αποφάσισα ότι θα εξειδικευθώ σε ένα αντικείμενο που ήταν αρκετά παραμελημένο, την κλινική ιολογία. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει εξειδίκευση κλινικής ιολογίας και έτσι αποφάσισα να πάω στο Ηνωμένο Βασίλειο, να εξειδικευθώ σε αυτό το αντικείμενο. Ο κύριος λόγος για τον οποίο η κλινική ιολογία έχει παραμεληθεί είναι απλός, στην πλειονότητα των ανθρώπων οι ιοί δεν προκαλούν σοβαρή ασθένεια. Με την έλευση και ευρεία εφαρμογή των εμβολίων μέσα στον περασμένο αιώνα οι περισσότερες σοβαρές ιογενείς λοιμώξεις αντιμετωπίζονται εξαιρετικά αποτελεσματικά. Υπάρχουν ωστόσο ειδικές κατηγορίες ασθενών όπου οι ιογενείς λοιμώξεις μπορούν να αποβούν μοιραίες. Σε αυτές τις ευπαθείς ομάδες ασθενών ιδιαίτερη αξία έχουν οι ανοσοκατεσταλμένοι, δηλαδή οι ασθενείς που έχουν κάποια μορφή ανεπάρκειας του ανοσοποιητικού συστήματος.

Η ανοσοανεπάρκεια μπορεί να προκύψει σε έναν ασθενή είτε μέσω της ίδιας της ασθένειας όπου ο μηχανισμός της νόσου προσβάλλει άμεσα ή έμμεσα τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως για παράδειγμα οι ασθενείς με AIDS, είτε μέσω της θεραπευτικής αγωγής. Οι μηχανισμοί που προκαλούν ανοσοκαταστολή μέσω θεραπευτικής αγωγής είναι πολλοί αλλά μπορούμε να τους κατατάξουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες, στις παρενέργειες και στις στοχευμένες επιπτώσεις. Έτσι, σε αρκετές περιπτώσεις η ανοσοκαταστολή είναι παρενέργεια της θεραπευτικής αγωγής, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στη χημειοθεραπεία διαφόρων μορφών καρκίνου. Σε άλλες περιπτώσεις η ανοσοκαταστολή είναι ο επιθυμητός στόχος της θεραπευτικής αγωγής, όπως για παράδειγμα συμβαίνει σε ασθενείς που έχουν κάποιας μορφής αυτοάνοσου νοσήματος ή σε ασθενείς που έχουν μεταμοσχευθεί.

Οι ασθενείς που λαμβάνουν θεραπευτικά σχήματα που τους καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα είναι πολύ περισσότεροι από ό,τι πριν από 20 χρόνια και συνεπώς ο πληθυσμός που δυνητικά είναι ευάλωτος σε βαριές επιπτώσεις ιογενών λοιμώξεων έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, ενώ προβλέπεται ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται. Η ανάγκη, λοιπόν, αυτών των ασθενών για βελτιωμένη προστασία έναντι των ιογενών λοιμώξεων αυξάνεται και θα μεταφέρει μία σημαντική πίεση στο σύστημα υγείας. Αυτό έγινε ιδιαίτερα εμφανές μέσα στην πανδημία του νέου κορωνοϊού, καθώς και ο SARS-CoV-2 προκαλεί πιο συχνά βαριές επιπτώσεις στους ανοσοκατεσταλμένους. Η έκτακτη φάση της πανδημίας έχει αρχίσει να περνάει καθώς ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού έχει αναπτύξει σε σημαντικό βαθμό ανοσία έναντι του ιού, είτε μέσω εμβολιασμού είτε μέσω φυσικής νόσου είτε και με συνδυασμό εμβολιασμού και νόσου. Ωστόσο, η κυκλοφορία του ιού δεν προβλέπεται να σταματήσει τα επόμενα χρόνια με αποτέλεσμα οι ανοσοκατεσταλμένοι να παραμένουν εκτεθειμένοι στις πιθανές βαριές επιπτώσεις του ιού.

Είναι αυτονόητο ότι οι ανοσοκατεσταλμένοι θα πρέπει να διατηρήσουν μέτρα ατομικής προστασίας και κοινωνική αποστασιοποίηση ανάλογα με την ένταση της ανοσοκαταστολής στην οποία βρίσκονται. Ωστόσο, εκτός από τις μη φαρμακευτικές προφυλάξεις, σημαντικό ρόλο μπορούν να παίξουν οι φαρμακευτικές παρεμβάσεις.  Ευτυχώς, στη διάρκεια της πανδημίας αναπτύχθηκαν σε ελάχιστο χρονικό διάστημα εξαιρετικές φαρμακευτικές παρεμβάσεις τόσο σε θεραπευτικό όσο και σε προληπτικό επίπεδο. Καταρχήν αναπτύχθηκαν εμβόλια τα οποία δίνονται κατά προτεραιότητα και σε σειρά ενισχυτικών δόσεων στους ανοσοκατεσταλμένους. Αν και σίγουρα προστατεύουν και αυτούς τους πληθυσμούς, ωστόσο λόγω της ανοσοκαταστολής τα αποτελέσματα είναι πολύ πτωχότερα από ό,τι στον υγιή, μη-ανοσοκατεσταλμένο πληθυσμό. Για αυτόν τον λόγο είναι ιδιαίτερα σημαντικό όσοι ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου να ενημερώνονται διαρκώς και επαρκώς για τις επιλογές που υπάρχουν ώστε να μεγιστοποιήσουν την προστασία τους.

Καθώς λοιπόν η πανδημία «ξεθωριάζει» οι προκλήσεις για τους ειδικούς πληθυσμούς παραμένουν, προκλήσεις που θα καλείται όλο και περισσότερο να αντιμετωπίζει η κλινική ιολογία με αρωγό την εξέλιξη της βιοτεχνολογίας. Σε αυτό το πλαίσιο εκστρατείες ενημέρωσης, όπως η ιστοσελίδα covidProstatepsou.gr, που βρίσκεται υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων, της Ελληνικής Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων και της Ελληνικής Νεφρολογικής Εταιρείας και υλοποιείται από την εταιρεία AstraZeneca, έχουν πολύ μεγάλη σημασία στη μετα-πανδημική εποχή. Στόχος των εκστρατειών ενημέρωσης είναι να τονισθεί ότι η COVID-19 εξακολουθεί να θέτει σε κίνδυνο τις ζωές των ευπαθών ομάδων και να προτρέπουν αυτούς τους ασθενείς να συμβουλευτούν τον γιατρό τους για τις διαθέσιμες λύσεις.