Αθήνα 1896: Το αυθεντικό πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων - Εκεί που ξεκίνησαν όλα

Στιγμές λάμψης και γαλλικής φινέτσας αναμενέται να έχουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες στο Παρίσι που ξεκινούν αύριο. Η γαλλική κυβέρνηση υπόσχεται μια λαμπρή τελετή που θα ξεκινήσει από τον Σηκουάνα στις 20:30 (ώρα Ελλάδας). Όλα τα βλέμματα του πλανήτη θα είναι συγκεντρωμένα στην Πόλη του Φωτός αλλά ας γυρίσουμε τον χρόνο 128 χρόνια πίσω, εκεί που ξεκίνησα όλα.

Οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες διεξήχθησαν στην Αθήνα το 1896 το διάστημα 6-15 Απριλίου 1896 (25 Μαρτίου - 3 Απριλίου με το Ιουλιανό ημερολόγιο) και ήταν η απαρχή μιας του κορυφαίου αθλητικού γεγονότος που προάγει το πνεύμα ευγενούς αθλητικής άμιλλας.

Αθήνα 1896: Το αυθεντικό πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων - Εκεί που ξεκίνησαν όλα

To Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων εξασφάλισε και παρουσιάζει το αυθεντικό-πρωτότυπο πρόγραμμα των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων στην ιστορία το 1896, γνωστοί και ως Αγώνες της 1ης Ολυμπιάδας, που έγιναν στην Αθήνα το διάστημα 6-15 Απριλίου 1896 (25 Μαρτίου - 3 Απριλίου με το Ιουλιανό ημερολόγιο).

«Είναι ένα ιστορικό κειμήλιο, ένα ιδιαίτερο αναμνηστικό που κοιτάμε να φυλάσσουμε με σεβασμό και απέναντι σε εκείνους που μας το έδωσαν, αλλά και σε αυτούς που θα το παραδώσουμε με τη σειρά μας» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Γ.Δ., θέλοντας να διατηρήσει την ανωνυμία του.

«Ένας μακρινός συγγενής, ας πούμε ένας θείος ενός θείου μου, ο οποίος μάλιστα τότε ταξίδευε συχνά στη Γαλλία για επαγγελματικούς λόγους, παρακολούθησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 1896 και εξασφάλισε το πρόγραμμα, όπου δίπλα από αγωνίσματα θα δείτε σημεώσεις με μολύβι. Για παράδειγμα, δίπλα στο όνομά του Σπύρου Λούη, μπορεί καποιος να διακρίνει τη σημείωση νικητής. Το πρόγραμμα πέρασε από χέρι σε χέρι και έφτασε στα χέρια της οικογένειάς μου. Και έτσι θα συνεχίσει την πορεία του στις επόμενες γενιές. Γιατί μπορεί να είναι μόνο ένα πρόγραμμα, την ίδια στιγμή όμως είναι ένα στοιχείο που δείχνει πώς όλα ξεκίνησαν από εκεί...» συμπληρώνει.

Το πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων 1896 της Αθήνας είναι καθημερινό, γραμμένο στα ελληνικά και στα γαλλικά, ενώ τα ονόματα είναι το καθένα στην πρωτότυπη γραφή του.

Ως πρόεδρος των Εφόρων και Αγωνοδικών αναφέρεται ο πρίγκιπας Γεώργιος, Αλυτάρχης ο Κωνσταντίνος Μάνος, Αφέτης ο Σ. Αρβανίτης και επίσημος χρονομέτρης ο Cherles Perry.

Η απόφαση για τους Αγώνες

Στις 18 Ιουνίου 1894, ο βαρόνος Πιέρ ντε Κουμπερτέν οργάνωσε συνέδριο στο Παρίσι, όπου παρουσίασε τα σχέδιά του για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων σε εκπροσώπους αθλητικών επιτροπών από 11 χώρες, τα οποία αποδέχθηκαν. Αρχικά πρότεινε οι πρώτοι Αγώνες να γίνουν στο Παρίσι το 1900, όπου και θα συνέπιπταν με τη Διεθνή Έκθεση που θα διοργανωνόταν το ίδιο έτος στην πόλη. Οι εκπρόσωποι των χωρών, όμως, θεώρησαν πως μια περίοδος αναμονής έξι ετών θα μείωνε το ενδιαφέρον του κοινού και αποφάσισαν έτσι οι πρώτοι Αγώνες να διεξαχθούν το 1896.

Πηγές αναφέρουν πως τα μέλη του συνεδρίου πρότειναν αρχικά το Λονδίνο, αλλά ο Κουμπερτέν διαφωνούσε. Μετά από σύντομη συζήτηση με τον Έλληνα εκπρόσωπο, Δημήτρη Βικέλα, ο Κουμπερτέν πρότεινε την Αθήνα.

Ο Δημήτρης Βικέλας επισημοποίησε την πρόταση στις 23 Ιουνίου, οι εκπρόσωποι την ενέκριναν ομόφωνα, ενώ εξελέγη πρώτος πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής.

Η διοργάνωση-το κόστος

Η κακή οικονομική κατάσταση της Ελλάδας οδήγησε σε εκστρατεία υποστήριξης. Συγκεντρώθηκαν 300.000 δραχμές από δωρεές, 400.000 από σειρά γραμματοσήμων και 200.000 από εισιτήρια. Η οικογένεια του Γεωργίου Αβέρωφ από την Αίγυπτο χρηματοδότησε με 920.000 δραχμές την ανακατασκευή του Παναθηναϊκού Σταδίου. Προς τιμήν του ανεγέρθηκε ανδριάντας του στην είσοδο.
Για την αναμαρμάρωση χρησιμοποιήθηκε λευκό πεντελικό μάρμαρο, στο οποίο το Στάδιο οφείλει το όνομά του «Καλλιμάρμαρο». Είναι το μοναδικό μαρμάρινο Στάδιο στον κόσμο και η χωρητικότητά του ξεπερνά τους 60.000 θεατές.

Τελετή έναρξης

Η τελετή έναρξης των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων έγινε στις 6 Απριλίου 1896 (25 Μαρτίου με το Ιουλιανό ημερολόγιο), που συνέπιπτε με τη Δευτέρα του Πάσχα για τους ορθοδόξους και τους ρωμαιοκαθολικούς, αλλά και με την επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Το Παναθηναϊκό Στάδιο ήταν κατάμεστο από περισσότερους από 60.000 θεατές. Μετά την ομιλία του προέδρου της οργανωτικής επιτροπής, διαδόχου Κωνσταντίνου, ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ κήρυξε την έναρξη των Αγώνων: «Κηρύττω την έναρξιν των πρώτων εν Αθήναις Διεθνών Ολυμπιακών Αγώνων. Ζήτω το Έθνος! Ζήτω ο Ελληνικός Λαός!»

Ακολούθησαν κανονιοβολισμοί και απελευθέρωση περιστεριών. Στη συνέχεια, εννέα μπάντες και χορωδία 150 ατόμων ερμήνευσαν τον Ολυμπιακό Ύμνο, σε σύνθεση του Σπύρου Σαμάρα και στίχους του Κωστή Παλαμά. Ακολούθησε η έπαρση της ελληνικής σημαίας, η ανάκρουση του Εθνικού ύμνου και στη συνέχεια η παρέλαση των αθλητών.

Αθλήματα-αγωνίσματα

Συνολικά διεξήχθησαν 43 αγωνίσματα σε 9 αθλήματα: Στίβος (12), Αντισφαίριση (2), Άρση βαρών (2), Γυμναστική (8), Κολύμβηση (4), Ξιφασκία (3), Πάλη (1), Ποδηλασία (6), Σκοποβολή (5). Ήταν προγραμματισμένο να διεξαχθούν η ιστιοπλοΐα και η κωπηλασία, αλλά ματαιώθηκαν λόγω κακών καιρικών συνθηκών κατά την ημέρα του αγώνα.

Οι χώροι των αγωνισμάτων

Κεντρικός χώρος των Ολυμπιακών Αγώνων 1896 ήταν το ανακαινισμένο Παναθηναϊκό Στάδιο. Εκεί διεξήχθησαν τα αγωνίσματα άρσης βαρών, γυμναστικής, πάλης και στίβου, ενώ έγιναν οι τελετές έναρξης και λήξης.
Από τον Μαραθώνα ξεκίνησαν τα αγωνίσματα ατομικού αγώνα ποδηλασίας σε δημόσιο δρόμο και του Μαραθωνίου, ενώ στον κόλπο της Ζέας έγιναν όλα τα αγωνίσματα κολύμβησης. Στο Ζάππειο Μέγαρο διεξήχθη η ξιφασκία, στο Ποδηλατοδρόμιο Νέου Φαλήρου έγινε η ποδηλασία πίστας και μερικοί αγώνες αντισφαίρισης, η σκοποβολή στο Σκοπευτήριο Καλλιθέας και το τένις στα γήπεδα του Ομίλου Αντισφαίρισης Αθηνών.

Η συμμετοχή

Υπάρχουν αποκλίσεις στην καταγραφή των αθλητών και των χωρών που συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) αναφέρει ότι συμμετείχαν 14 χώρες, χωρίς όμως να τις κατονομάζει. Κάποιες πηγές κάνουν λόγο για 12 (εξαιρούν τη Βουλγαρία και τη Χιλή), ενώ άλλες για 13 χώρες (εξαιρούν την Ιταλία). Ορισμένες επίσης περιλαμβάνουν και την Αίγυπτο, λόγω της συμμετοχής του Δημητρίου Κάσδαγλη.
Η ΔΟΕ αναφέρει 241 συμμετέχοντες αθλητές (65% Έλληνες), άλλες πηγές 245 ή 246.
Η λίστα με τις χώρες-αριθμό αθλητών (σε παρένθεση): Ελλάδα (169), Αυστραλία (1), Αυστρία (3), Βουλγαρία (1), Γαλλία (13), Γερμανία (19), Δανία (3), Ελβετία (3), ΗΠΑ (14), Ιταλία (1), Μεγάλη Βρετανία (10) -Ουγγαρία (7), Σουηδία (1), Χιλή (1).

Αξίζει να σημειωθεί ότι, στο αγώνισμα του διπλού στο τένις, τα ζευγάρια είχαν τη δυνατότητα να αποτελούνται από αθλητές διαφορετικών εθνικοτήτων. Τέτοια ήταν τα τρία από τα συνολικά πέντε ζευγάρια, με τη ΔΟΕ να τους αναφέρει ως «Μικτή ομάδα».

Ο Πιέρ ντε Κουμπερτέν θεωρούσε τη συμμετοχή των γυναικών «μη πρακτική, χωρίς ενδιαφέρον, αντιαισθητική και λανθασμένη». Η συμμετοχή τους δεν επιτρεπόταν.

Η Σταμάτα Ρεβίθη, όμως, έτρεξε στη διαδρομή του Μαραθωνίου την επόμενη ημέρα (11/4) από τον επίσημο αγώνα των ανδρών. Αν και δεν της επετράπη να εισέλθει στο στάδιο, η Ρεβίθη ολοκλήρωσε τον αγώνα της σε 5 ώρες και 30 λεπτά.

Τα μετάλλια

Στην εμπρόσθια πλευρά των μεταλλίων, απεικονιζόταν ο Δίας. Με το χέρι του κρατούσε μια σφαίρα με τη φτερωτή Νίκη πάνω σε αυτή και με την επιγραφή «Ολυμπία» γραμμένη στα ελληνικά. Στην οπίσθια όψη είχε την τοποθεσία της Ακρόπολης με την επιγραφή στα ελληνικά «Διεθνείς Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αθήνα το 1896».

Στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι νικητές έπαιρναν ασημένιο μετάλλιο μαζί με ένα στεφάνι ελιάς και ένα δίπλωμα. Αυτοί που κατακτούσαν τη δεύτερη θέση, έπαιρναν χάλκινο μετάλλιο, ένα στεφάνι ελιάς και το δίπλωμα.

Η ΔΟΕ καθιέρωσε, ξεκινώντας από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1904, το ισχύον σύστημα και προχώρησε τότε σε εκ των υστέρων απονομή χρυσών μεταλλίων.

Μετάλλια πήραν 10 από τις 14 χώρες που συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες, ενώ δύο μετάλλια κατέκτησε η Μικτή ομάδα.

Οι ΗΠΑ πήραν τα περισσότερα χρυσά μετάλλια (11), ενώ η Ελλάδα κατέκτησε τα περισσότερα στο σύνολο (47).

Τελετή λήξης

Η τελετή λήξης πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 15 Απριλίου, αφού είχε αναβληθεί την προηγούμενη ημέρα λόγω κακοκαιρίας. Ξεκίνησε με τον εθνικό ύμνο της Ελλάδας και μία ωδή του Πινδάρου στα αρχαία ελληνικά από τον Τζορτζ Στιούαρτ Ρόμπινσον (Βρετανό αθλητή και λόγιο).

Στη συνέχεια, ο βασιλιάς βράβευσε τους νικητές των Αγώνων. Με τον αλυτάρχη Κωνσταντίνο Μάνο στην κεφαλή, ο Σπύρος Λούης οδήγησε τους αθλητές που πήραν μετάλλια σε ένα γύρο του θριάμβου γύρω από το Στάδιο, ενώ παιζόταν ο Ολυμπιακός Ύμνος.

Στο τέλος της παρέλασης, ο βασιλιάς Γεώργιος αναφώνησε μεγαλόφωνα: «Κηρύττω την λήξιν των πρώτων Διεθνών Ολυμπιακών Αγώνων».