Λεωφόρος: Tο «αιώνιο» σπίτι του μεγαλύτερου ελληνικού Συλλόγου

Η Λεωφόρος, το «σπίτι» του Παναθηναϊκού, ξεκίνησε το «ταξίδι» της από το 1910 για να συντελέσει ένα πρωτοποριακό για τις τότε εποχές γήπεδο. Ένα ταξίδι στο οποίο είναι συνοδοιπόρος του Παναθηναϊκού μέχρι και σήμερα στις μεγαλύτερες και σπουδαιότερες στιγμές του συλλόγου. Ένα γήπεδο στο οποίο το Τριφύλλι έγραψε μερικές από τις πιο χρυσές σελίδες της ιστορίας του.

Οι δυσκολίες στα πρώτα βήματα

Είναι δύσκολο στη σημερινή εποχή να κατανοήσει κάποιος το μέγεθος των αγώνων που έδωσαν ο Γιώργος Καλαφάτης και οι συνοδοιπόροι του για να αποκτήσουν ποδοσφαιρική στέγη στην ομορφότερη γειτονιά της Αθήνας. Το ταξίδι αναζήτησης μόνιμης έδρας για τον Ποδοσφαιρικό Όμιλο ξεκίνησε το 1908 στο Πεδίον του Άρεως και ολοκληρώθηκε το 1922 στο «τέρμα Αμπελοκήπων». Ήταν ένα οδοιπορικό κατά τη διάρκεια του οποίου οι οραματιστές, εκείνοι που γιγάντωσαν την παναθηναϊκή Ιδέα, δέχτηκαν πιέσεις και επί της ουσίας δεν ήταν ένα καθόλου εύκολο έργο.

Οι «μάχες» του Γιώργου Καλαφάτη, του Απόστολου Νικολαΐδη, του Μιχάλη Παπάζογλου και των υπόλοιπων αθλητικών ιδεολόγων του Ομίλου, χαρακτηρίζονταν από ένα στοιχείο χάρη στο οποίο άλλαξε ο ρους της ιστορίας: ήταν άνθρωποι που δεν συμβιβάζονταν. Δεν ήθελαν απλώς να δημιουργήσουν ένα μεγάλο γήπεδο, όπου το ποδόσφαιρο θα γινόταν ευρέως γνωστό στον ελλαδικό χώρο. Επιθυμούσαν να φέρουν μία αθλητική επανάσταση, να δημιουργήσουν στην καλύτερη περιοχή της Αθήνας έναν πολυχώρο, όπου θα προοδεύσει ο αθλητισμός και θα έρθουν στην επιφάνεια και άλλα σπορ, όχι μόνο δηλαδή το ποδόφαιρο. Έτσι, η πρωτεύουσα της Αθήνας απέκτησε την αθλητική της «Ακρόπολη» στους πρόποδες του Λυκαβηττού.

Η πρώτη «ματιά» με τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας

Στις 27 Δεκεμβρίου 1914, ο πρόεδρος του Ομίλου και δημοτικός σύμβουλος Αθηνών, Γεώργιος Τσόχας, ζήτησε από τη διοίκηση να εξεταστεί η δημιουργία γηπέδου σε περιοχή «παρά τω Αβερώφειω», δηλαδή στην Περιβόλα. Ο χώρος από τότε είχε εντοπιστεί και έπρεπε απλώς να περάσουν λίγα χρόνια και να ευδοκιμήσουν οι συνθήκες.

Το 1919, εγκαθίσταται μόνιμα στην Ελλάδα ο Απόστολος Νικολαΐδης, μια προσωπικότητα-ορόσημο για την ιστορία του Παναθηναϊκού. Εκείνη την περίοδο συντελούνται μεγάλες αλλαγές στον Σύλλογο, με την πιο κύρια να είναι το σήμα. Καθιέρωσε το εμβληματικό «Τριφύλλι», που έχει κάνει γνωστό τον Παναθηναϊκό σε όλο τον κόσμο, το οποίο συμβολίζει το τρίπτυχο «νους, μυαλό και σώμα».

Ο Απόστολος Νικολαΐδης άρχισε να εντάσσει στους κόλπους του Συλλόγου νέα αθλήματα. Αρχικά τον στίβο, και αργότερα το μπάσκετ, το βόλεϊ και την πυγμαχία. Η μεγαλύτερη όμως αλλαγή που έφερε είναι η εγκατάστασή του στην έκταση της Περιβόλας, στους Αμπελόκηπους. Εκεί δημιούργησε το ασκητήριό του, όπου μεγαλούργησε και έχτισε την υστεροφημία του.

Στις 23 Φεβρουαρίου 1923, πάρθηκε η ιστορική απόφαση για την ιστορία του Παναθηναϊκού. Με την υπ’ αριθμόν 3294 πράξη αποφασίστηκε η παραχώρηση της έκτασης στο Τριφύλλι, ώστε να τη διαμορφώσει σε γυμναστήριο εξάσκησης ποδοσφαίρου και αθλοπαιδιών. Χάρη στη Λεωφόρο, η σημασία της λέξης «γήπεδο» άλλαξε από τον όρο «γυμναστήρια», που επικρατούσε, και έγινε αυτή που είναι ευρέως γνωστή έως σήμερα.

Η ονομασία, τα έργα, οι πρώτοι αγώνες

Η περιοχή που στεγάζεται η Λεωφόρος είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον Παναθηναϊκό. Το 1947, χάρη στα ρεπορτάζ της «Αθλητικής Ηχούς», αποκαλύφθηκε και καθιερώθηκε η λέξη «Αλεξάνδρας» και κυριάρχησε η ορολογία «γήπεδο της Λεωφόρου».

Αμέσως μετά την απόκτηση του οικοπέδου, αθλητές του Συλλόγου και πολίτες ρίχτηκαν στη δουλειά, με στόχο η πετρώδης έκταση σιγά-σιγά να πάρει τη μορφή γηπέδου.

Στις 25 Νοεμβρίου 1923, διεξήχθη για πρώτη φορά ποδοσφαιρικός αγώνας στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Και όμως δεν ήταν ο Παναθηναϊκός που εγκαινίασε το γήπεδο αλλά τα γυμνασιόπαιδα Αθηνών και Πειραιώς. Ο ιδρυτής του Παναθηναϊκού, Γεώργιος Καλαφάτης, απένειμε μάλιστα αργυρά μετάλλια και κύπελλα στους νικητές.

Στις 6 Ιανουαρίου 1924, ο Παναθηναϊκός έκανε την μεγάλη αρχή. Η αναμέτρηση με τον Α.Π.Σ Πειραιώς ήταν το πρώτο επίσημο παιχνίδι στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, όπου το Τριφύλλι επικράτησε με 2-0.

Μετά την ολοκλήρωση των κερκίδων, ο Παναθηναϊκός έδωσε μεγάλο βάρος σε όλα τα αθλήματα που είχε εντάξει ο Σύλλογος στην «οικογένειά του». Το πρώτο άθλημα που φιλοξενήθηκε ήταν η πυγμαχία, ενώ πριν τη Θύρα 13 που βρίσκεται σήμερα στην οδό Παναθηναϊκού, υπήρχε ένας χώρος που χρησιμοποιήθηκε για αγώνες βόλεϊ, ενώ πριν τον Τάφο του Ινδού υπήρχε και άλλο άθλημα, το τένις.

Η Λεωφόρος και το έπος του Γουέμπλεϊ

Η επιδραστικότητα της Λεωφόρου στη φοβερή ομάδα του Πούσκας που έφτασε μέχρι τον τελικό του Γουέμπλεϊ, τη θρυλική περίοδο του 1970-71 ήταν τεράστια. Για ακόμη μια φορά ο Παναθηναϊκός δεν γνώρισε καμία ήττα. Το «κλουβί» του Παναθηναϊκού οδήγησε στη μαγική πορεία του Γουέμπλεϊ. Σε τέσσερις αγώνες με ομάδες μεγαθήρια της εποχής στο Κύπελλο Πρωταθλητριών, όπως η Σλόβαν Μπρατισλάβας, ο Ερυθρός Αστέρας και η Έβερτον, οι «πράσινοι» νίκησαν τρεις φορές και έφεραν μια ισοπαλία με γκολ 11 υπέρ και κανένα κατά! Το ιστορικό και ανεπανάληπτο ταξίδι των «Πρασίνων» είχε ξεκινήσει και η Λεωφόρος είχε βάλει τα θεμέλια της ιστορικής πορείας.

Και εγένετο το στάδιο «Απόστολος Νικολαΐδης»

Ως αθλητής στις αρχές του 1920, ο Απόστολος Νικολαΐδης ήταν ένας από τους σημαντικότερους που γνώρισε η χώρα. Ως παράγοντας, έβαλε τις βάσεις του σύγχρονου ελληνικού αθλητισμού.

Ο «Πατριάρχης» του Παναθηναϊκού απεβίωσε στις 15 Οκτωβρίου 1980 και στα τέλη του ίδιου μήνα η διοίκηση αποφάσισε να ονοματοθετήσει το γήπεδο της Λεωφόρου σε «Στάδιον Απόστολος Νικολαΐδης». Ήταν ο ελάχιστος φόρος τιμής προς τον άνθρωπο χάρη στον οποίο το γήπεδο αυτό πήρε «σάρκα και οστά» και που χάρη στο έργο του αναπτύχθηκε ο ελληνικός αθλητισμός.

Τα λόγια του Ευθύμη Καραδήμου την ημέρα της ονοματοδοσίας δείχνουν πόσο επιδραστικός ήταν ο ρόλος του Απόστολου Νικολαϊδή στον σύλλογο: «Ο Παναθηναϊκός κόσμος διαβάζοντας ή πηγαίνοντας ή ακούγοντας το Στάδιο Νικολαΐδη θα αισθάνεται υπερήφανος. Ο Νικολαΐδης ήταν και αυτός πατέρας του ωραίου, του μεγάλου και του αληθινού».

Το «αντίο» και η επιστροφή

Τη χρονιά 1983-84 ο Παναθηναϊκός κατακτάει το νταμπλ. Η Λεωφόρος σε 15 αγώνες πρωταθλήματος για ακόμη φορά έμεινε αήττητη, ενώ στο κύπελλο το Τριφύλλι δεν δέχθηκε ούτε ένα γκολ. Μια ονειρική χρονιά που έκλεισε πανηγυρικά. Τη στιγμή που έκλεισε και προσωρινά το κεφάλαιο «Λεωφόρος» για την ποδοσφαιρική ομάδα, καθώς από την επόμενη σεζόν αγωνίστηκε στο ΟΑΚΑ.

Τον Φλεβάρη του 2000, η ΠΑΕ Παναθηναϊκός και ο Ερασιτέχνης δίνουν τα χέρια για την επιστροφή της ποδοσφαιρικής ομάδας στο «Απόστολος Νικολαΐδης». Η επιστροφή στη φυσική έδρα οριστικοποιήθηκε στις 8 Μαΐου του ίδιου έτους, ενώ τα κύρια έργα για την επιστροφή της ομάδας αφορούσαν αλλαγές στον χλοοτάπητα, αλλαγές στις κερκίδες και στη δημιουργία εκσυγχρονισμένων αποδυτηρίων και προβολέων.

Τα εγκαίνια της επιστροφής έγιναν κόντρα στον ΠΑΣ Γιάννινα, σε μια αναμέτρηση όπου ο Παναθηναϊκός επικράτησε με 2-1 σε μια γιορτινή ατμόσφαιρα με πυροτεχνήματα και από τα μεγάφωνα να ηχούν «Φίλαθλοι, καλώς ορίσατε στο σπίτι μας».

Ο Παναθηναϊκός το 2001 έγραψε άλλη μία χρυσή ευρωπαϊκή σελίδα με την πορεία στο Champions League, όπου έφτασε μέχρι τα προημιτελικά (αποκλείστηκε για λίγα… εκατοστά από την Μπαρτσελόνα). Στα 8 ευρωπαϊκά παιχνίδια που διεξήχθησαν τη χρονιά εκείνη στη Λεωφόρο, το Τριφύλλι έμεινε αήττητο και μάλιστα απέναντι σε ομάδες μεγαθήρια! Σλάβια Πράγας, Μαγιόρκα, Άρσεναλ, Σάλκε, Σπάρτα Πράγας και Μπαρτσελόνα ηττήθηκαν, ενώ Πόρτο και Ρεάλ Μαδρίτης πήραν την ισοπαλία στην αλώβητη Λεωφόρο.

Οι «μετακομίσεις», η οριστική επιστροφή και οι ετοιμασίες για τον Βοτανικό

Για δύο χρονιές (2005 - 2006 και 2006 - 2007) ο Παναθηναϊκός αγωνίστηκε στο Ο.Α.Κ.Α. Η επιστροφή για τη Λεωφόρο είχε δρομολογηθεί για την επόμενη χρονιά, που ο σύλλογος θα γιόρταζε την επέτειο ενός αιώνα ζωής. Τα έργα εκείνης της περιόδου αφορούσαν κυρίως τον αγωνιστικό χώρο, ενώ κάποιες μικροαλλαγές έγιναν και στις κερκίδες. Οι φίλαθλοι του Παναθηναϊκού επιμελήθηκαν με γκράφιτι τόσο στους εξωτερικούς χώρους αλλά και τις Θύρες 13 και 14, γεμίζοντας με χρώμα την ευρύτερη περιοχή.

Από την ήττα το 2002 στη Λεωφόρο από την Προοδευτική, έως και την επιστροφή του Παναθηναϊκού ξανά στο γήπεδο «Απόστολος Νικολαΐδης» στις 18 Αυγούστου του 2013, μεσολάβησαν 65 σερί αήττητοι αγώνες. Κάτι που θυμίζει έντονα το ρεκόρ της δεκαετίας του 1970. Δύο σερί αήττητων αγώνων που μνημονεύονται μέχρι τη σημερινή εποχή, καθώς μοιάζουν απλησίαστα.

Από το 2008-2009 έως και τη σεζόν 2012-2013 έδρα του Παναθηναϊκού ήταν το Ολυμπιακό Στάδιο. Τον Αύγουστο του 2013 το Τριφύλλι επέστρεψε στη φυσική του έδρα στην πρεμιέρα του πρωταθλήματος κόντρα στον Παναιτωλικό, σε κλίμα έντονης συγκίνησης.

Παρά το γεγονός πως το 2016 έγιναν εργασίες ανακαίνισης του γηπέδου, ο Παναθηναϊκός αναχώρησε για ακόμη μια φορά για το Ο.Α.Κ.Α, όπου και παρέμεινε για δυόμισι χρόνια. Η νέα επιστροφή στη Λεωφόρο πραγματοποιήθηκε στα μέσα της σεζόν 2020-2021 και συγκεκριμένα στις 12 Δεκεμβρίου 2020, στη νίκη με 2-1 επί του ΠΑΣ Γιάννινα.

Ο Παναθηναϊκός έχει ετοιμάσει τις «βαλίτσες» του για να μετακομίσει επίσημα στο νέο του σπίτι, τον Βοτανικό. Φυσικά, όμως, το «Απόστολος Νικολαΐδης» ήταν, είναι και θα είναι πάντα η «καρδιά του Παναθηναϊκού». Εκεί όπου ξεκίνησε και καλλιεργήθηκε το παναθηναϊκό ιδεώδες, οι αξίες που μέχρι σήμερα παραμένουν αναλλοίωτες και θα είναι βαθιά ριζωμένες στο «Τριφύλλι».

Όπως ανέφερε και ο ιδρυτής του Παναθηναϊκού, Γεώργιος Καλαφάτης: «Το γήπεδον της Λεωφόρου έγινε ο τόπος που διαδραματίστηκαν μεγάλα γεγονότα και ήταν η κολυμβήθρα του ενθουσιασμού και του παναθηναϊκού οραματισμού».

ΑΙ ΑΘΗΝΑΙ ΑΠΟΚΤΟΥΝ ΜΕΓΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΝ ΓΗΠΕΔΟΝ

Η είδηση πως ο Παναθηναϊκός θα αποκτήσει ένα γήπεδο ευρωπαϊκών προδιαγραφών είχε διαδοθεί παντού. «ΑΙ ΑΘΗΝΑΙ ΑΠΟΚΤΟΥΝ ΜΕΓΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΝ ΓΗΠΕΔΟΝ» ήταν ο τίτλος της εφημερίδας «Αθηναϊκά Νέα», για τα έργα που ήταν σε εξέλιξη στη Λεωφόρο. Οι αλλαγές σχετίζονταν με την αύξηση του χώρου προπόνησης, με νέα γήπεδα για μπάσκετ, νέες θύρες εισόδου, αλλά και αριθμημένες θέσεις για τους θεατές.

Το ημερολόγιο γράφει 25 Οκτωβρίου 1931, όταν άνοιξε για πρώτη φορά τις πόρτες της η Λεωφόρος Αλεξάνδρας. Πλήθος κόσμου, αλλά και μέλη πολιτικής ηγεσίας, συγκεντρώθηκαν στα εγκαίνια του γηπέδου για να δουν από κοντά το «στολίδι», ενώ την ίδια μέρα διεξήχθησαν 4 φιλικοί αγώνες.

Η εξέδρα που άλλαξε τον ρου της ιστορίας - Η πρώτη μελέτη για τα «πέταλα»

Από τα τέλη του 1946 έως το 1951, υλοποιούνταν χωρίς σταματημό έργα στο γήπεδο του Παναθηναϊκού και για την αποκατάστασή του αλλά και για την περαιτέρω βελτίωσή του. Το αρχικό πλάνο προέβλεπε 4 φάσεις έργων που αφορούσαν την:

• Κατασκευή κερκίδας στη πλευρά του Λυκαβηττού
• Δημιουργία νέας εξέδρας ανατολικά
• Επικάλυψη των παλαιών κερκίδων με αμίαντο
• Επέκταση της δυτική εξέδρας τοξοειδώς, ώστε να ενωθεί με τις δύο μεγάλες.

Στις 5 Απριλίου 1951, εγκαινιάστηκαν τα νέα έργα και ο Απόστολος Νικολαΐδης για τη νέα σελίδα και τη νέα εποχή που έρχεται στον Παναθηναϊκό, έριξε συμβολικά την πρώτη μυστριά.

Με το που παραδόθηκε η νέα εξέδρα, δημιουργήθηκε ο πρώτος επίσημος σύνδεσμος οργανωμένων οπαδών στην Ελλάδα με το όνομα «Σ.Φ.Ο.Π.», που σήμαινε Σύλλογος Φιλάθλων Οπαδών Παναθηναϊκού. Πρόκειται για τους πρόγονους της ιστορικής Θύρας 13.