Δεν είναι σειρά στο Netflix. Είναι το ελληνικό ποδόσφαιρο

«Εικόνες ντροπής», «μάστιγα», «το φαινόμενο της βίας είναι κοινωνικό». Καταδίκασαν όλοι όταν δολοφονήθηκε ο Άλκης. Σοκαρίστηκε η ελληνική κοινωνία, θυμήθηκε να αποκηρύξει τα εκκολαπτήρια της βίας που γεννά η ίδια. Ναι, μην γελιόμαστε, άλλωστε η κόκκινη γραμμή κάθε φορά τραβιέται και πιο πέρα.

Ο 30χρονος οπαδός του ΠΑΣ ακόμα χαροπαλεύει στη ΜΕΘ του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου, μετά τη συμπλοκή με καδρόνια και λοιπά πολεμοφόδια στα Σεισμόπληκτα των Ιωαννίνων, αλλά το πανό στον ημιτελικό του Κυπέλλου στο «Καραϊσκάκης» ζητούσε από τα αδέρφια να «κρατήσουν γερά» επειδή η αστυνομία έχει ήδη προχωρήσει σε προσαγωγές και συλλήψεις.

Το ίδιο πανό είχε ανέβει και στην Τούμπα μετά τον Άλκη, δεν είναι πρωτόγνωρη αυτού του είδους η «αλληλεγγύη» μεταξύ των χαλασμένων μυαλών. Κάθε φορά ζούμε το ίδιο έργο που κάνουμε ότι δεν καταλαβαίνουμε. Όπως κάνουμε ότι δεν καταλαβαίνουμε ως γονείς ή υποτίθεται «κανονικοί άνθρωποι» τα περιστατικά bullying τύπου Αρσακείου. Εκεί σοκάρει το όνομα του «καλού» σχολείου, ξενίζει τον κεκαλυμμένο καθωσπρεπισμό, μας κάνει να αισθανόμαστε «άβολα».

Δεν έχει γίνει αντιληπτό τι συμβαίνει, δεν έχουμε εικόνα ποιες γενιές θρέψαμε μέσα στα 12 χρόνια των απανωτών κρίσεων, ποιες καταστάσεις επιτρέψαμε να αναδειχθούν; Δεν είναι συντηρητική προσέγγιση, δεν είναι στάση boomer. Είμαστε η χώρα που αδυνατεί να ορίσει τόπο και χρόνο διοργάνωσης Τελικού Κυπέλλου επειδή κανείς δεν αναλαμβάνει να εγγυηθεί την ασφαλή διεξαγωγή του.

Ο τελευταίος άσσος στο μανίκι, το τελευταίο αποκούμπι και βάσει της προκήρυξης, ο εκ ποδοσφαίρου ορμώμενος Δήμαρχος Βόλου Αχιλλέας Μπέος, άδειασε τους πάντες κάνοντας λόγο για βάσιμη εκτίμηση ότι ο τελικός «μάλλον σε πολεμική σύρραξη θα προσιδιάζει παρά σε μείζον αθλητικό γεγονός. Χρέος μου είναι να διαφυλάξω την ομαλότητα της ζωής και την ασφάλεια των πολιτών του Βόλου και βεβαίως τα περιουσιακά στοιχεία τους και τις υποδομές της πόλης».

Δεν είναι χθεσινός ο Μπέος ώστε να μην καταλαβαίνει, να μην οσμίζεται τι έρχεται. Έχει και πρόσφατα τα γεγονότα της πεζογέφυρας στον τελικό του 2017, με τη μάχη χαρακωμάτων σε ζωντανή μετάδοση και το καταπληκτικό πλάνο των δυνάμεων των ΜΑΤ να παρακολουθούν τα πρωτοπαλήκαρα να αλληλοσφάζονται. Το διαβάζετε και σας φαίνεται φυσιολογικό, μια αποδεκτή «συνθήκη» για την πανίδα των γηπέδων μας. Πιθανόν επειδή για ορισμένους «εκεί πρέπει να διοχετευθεί η αναταραχή και ο αναβρασμός της νεολαίας». Ή μήπως όχι;

Δεν είναι σαφές τι ισχύει από τη στιγμή που μερίδες οπαδών ή ινστρουχτόρων της εκάστοτε «Θύρας» δηλώνουν ό,τι προαιρούνται. Υπάρχουν οι «no politica», οι «antifa», οι αυτοπροσδιοριζόμενοι ως αναρχοαυτόνομοι, εκείνοι που πρέπει να αποδείξουν ότι δεν είναι «φλώροι», τα «αφεντικά της πόλης», τα «εθνίκια». Επαίρονται για «σκηνικά», κρεμάνε πανό ανάποδα σαν λάφυρα, επιτίθενται στο δρόμο σε ανυποψίαστα παιδιά, ακόμα και σε τυχαίους τύπους που απλώς τυγχάνει να περνούν στο δρόμο κάνοντας ένα τυχαίο vlog επειδή ο Κορεάτης συμπατριώτης τους υπέγραψε με μια ελληνική ομάδα. Δεν ξέρω πόσο «πολιτικά» είναι όλα αυτά ή πόσο πολιτικά βολεύουν να είναι.

Την ίδια μέρα του ημιτελικού Κυπέλλου Ολυμπιακού-ΑΕΚ στο ποδόσφαιρο, στο οποίο θαυμάσαμε το πανό για τα «αδέρφια», στα Άνω Λιόσια στο παιχνίδι μπάσκετ της ΑΕΚ με την Χάποελ Ιερουσαλήμ επίσης εξαγάγαμε πολιτισμό. Σημειώθηκαν σφοδρότατα επεισόδια, διότι οι Ισραηλινοί ήρθαν στην Αθήνα συνοδευόμενοι από οπαδούς της ομάδας τους. Μέγιστο ατόπημα. Τους υποδεχτήκαμε κι αυτούς με ένα περήφανο πανό «antifa» που έγραφε ότι η πρωτεύουσα της Παλαιστίνης είναι η Ιερουσαλήμ. Άκρως μπασκετική και αθλητική εν γένει τοποθέτηση, άμεσα συνδεδεμένη με την ΑΕΚ, την oRiginal21, τη «διαφορετικότητα».

Στο ημίχρονο έγινε και η αναμενόμενη «κίνηση». Προκλήθηκαν ζημιές χιλιάδων ευρώ στο κλειστό των Άνω Λιοσίων, το πρώην «σπίτι» της Άρσης Βαρών. Δεν γλύτωσε τη μήνη των προστατών της «ιδέας» ούτε το καφέ «1968», μια αίθουσα αφιερωμένη στη θρυλική επιτυχία της ΑΕΚ εναντίον της Σλάβια Πράγας, που οι ίδιοι άνθρωποι γιόρταζαν ή θύμιζαν λίγες μέρες πριν, στην επέτειό της.

Εδώ υπεισέρχεται ο παραλογισμός, η meta εκδοχή αυτών των φαινομένων. «Τα παιδιά στην κερκίδα» που κάποτε ήταν η μόνη ελπίδα, είναι οι αποκλειστικοί θιασώτες της αποθέωσης της καφρίλας, του σεξισμού, του ρατσισμού, της βίας. Προστατεύοντας κενά ιδανικά στο κουνημένο κεφάλι τους. Τροφοδοτώντας το μίσος στους χώρους όπου «κάνουν κουμάντο», προωθώντας τις «ιδέες» μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα, αναρτώντας «νίκες» στο Youtube, πανηγυρίζοντας «ισοπεδώσεις» των αντιπάλων στα οπαδικά fora.

Και η πιτσιρικαρία «μασάει». Ο φόβος της διαφοράς από την υπόλοιπη μάζα, η αίσθηση μιας αόρατης απειλής που γίνεται πλέον αισθητή από κάποιον ή κάτι που δεν γνωρίζουμε καλά, ο συνεχής συναγερμός στον οποίο ζούμε και η διάλυση της κοινωνικής συνοχής είναι και αιτίες και συνέπειες μιας αυξανόμενης διαταραχής στον παράλληλο κόσμο του ίντερνετ. Με μια λέξη: παράνοια.

Δεν είναι η πρώτη φορά που βρισκόμαστε ενώπιον της παράνοιας. Έχει γίνει στο παρελθόν, όταν ανησυχίες, απογοητεύσεις και συναισθήματα διοχετεύτηκαν ενάντια στον κοινό στόχο, την ίδια τη δημοκρατία. Τώρα την καταστρατηγούμε επιδιώκοντας να την προστατεύσουμε. Γιατί καθένας έχει και υποστηρίζει θερμά τη δική του αλήθεια, το δικό του κουκούλι πραγματικότητας, τα δικά του «γεγονότα».

Η απάντηση της συντεταγμένης κοινωνίας για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης βίας είναι η θεμελιώδης αύξηση της απομόνωσης και της αποξένωσης, το περιθώριο κατά συνειδητή επιλογή. «Πού πάει με το παιδί σε ντέρμπι». Το έχω πει κι εγώ, βλέποντας πατέρα με το παιδάκι του στους ώμους να περιμένει να διαβεί το κατώφλι της θύρας, το ομολογώ. Έχουμε αποδεχτεί το ζόφο, το «άβατο» του πετάλου, την παραβατικότητα, τη μη εφαρμογή των νόμων. Μάλλον από φόβο, ίσως επειδή έχουμε την ανάγκη να διαχωρίσουμε τη θέση μας από τον απόπατο.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σήμερα στην ΕΕ, πάνω από δώδεκα εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από παρανοϊκές διαταραχές, άνθρωποι εύθραυστοι, κυρίως ανήκοντες σε αδύναμες κοινωνικές ομάδες και ικανοί να εκτελέσουν οποιαδήποτε ενέργεια εναντίον «στόχων» που χρωματίζονται διαφορετικά ανά περίπτωση, χρησιμοποιώντας ακριβώς αυτό το μηχανισμό αυτοάμυνας. Πρόκειται για έναν μηχανισμό που επηρεάζει όλους μας, είναι ευδιάκριτος στη δουλειά μας, στις κοινωνικές συναναστροφές μας, ακόμα και μέσα ή δίπλα στο σπίτι μας.

Το πρόβλημα έχει πάψει να είναι προσωπικό, έχει αποκτήσει μια περίεργη συλλογικότητα και λαμβάνει μεγαλύτερες προεκτάσεις εάν συνυπολογίσουμε την ιλιγγιώδη άνοδο του λαϊκισμού και την εμφάνιση φωνών που ενσαρκώνουν επιθυμίες για «εκδίκηση», υπόσχονται επιστροφή στην «εθνική υπερηφάνεια» όπως οι ίδιοι την κατανοούν, δεν αναγνωρίζουν τη λεπτή γραμμή μεταξύ της κοινωνικής διαμαρτυρίας και του τραμπουκισμού.

Η οικονομική κρίση ήταν το ιδανικό περιβάλλον για να επωαστεί το φαινόμενο, να μπολιαστεί μέσα μας, με την πάροδο των ετών να γίνει μη διαχειρίσιμο. Η συνολική συναισθηματική ακράτεια, η έκρηξη της βίας (λεκτικής και συναισθηματικής) στα social, οι ενδείξεις παράνοιας σε άτομα που μέχρι πρότινος θεωρούσαμε «φυσιολογικά» και ταυτιζόμασταν μαζί τους σε τόσο αγνές εκφάνσεις του εαυτού μας όπως η ομάδα, το γήπεδο, η διασκέδασή μας.

Άνθρωποι που μέχρι πρότινος ήταν φίλοι μας, γνωστοί μας, έστω διαδικτυακοί συνομιλητές μας, έχουν προσβληθεί από έναν ιό που εξαπλώνεται με ρυθμούς καταιγιστικούς και εγκαλούν την «κανονικότητα». Ακατανόητα status, tweets ποτισμένα με μίσος, ρατσιστικά σχόλια και stories, σεξιστικά και αποθεωτικά στην καφρίλα βιντεάκια στο tiktok. Αυτή είναι η μετεξέλιξη του «ψόφου» της περασμένης δεκαετίας.

Μια άνευ προηγουμένου διαδικτυακή μόλυνση που πλέον σέρνεται στις παρυφές της ίδιας της κανονικής ζωής μας, διότι το κινητό και οι οθόνες είναι προέκταση του χεριού, των ματιών και του εαυτού μας. Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν μετατραπεί σε αρένες, είναι το σύγχρονο κολοσσαίο της λεκτικής βίας, το άντρο της ατιμωρησίας, το meta όπιο του λαού όπως είχε ειπωθεί κάποτε για το ποδόσφαιρο.

Η επιθετικότητα και η βία έχουν ευτελιστεί, δεν προξενεί εντύπωση σε κανέναν μια επίθεση, γιατί κάποιος θα βρεθεί να στρέψει αλλού την προσοχή, την κουβέντα, την «ταμπακιέρα». «Εσείς τότε, εμείς τώρα, όμως». Οι ανακοινώσεις των ΠΑΕ και των ΚΑΕ γίνονται ολοένα και πιο αιχμηρές, ολοένα και πιο επιθετικές, πλέον ακουμπούν στο πεζοδρόμιο, στους κώδικες της νύχτας. Έτσι είναι ικανοποιημένο το πόπολο, έτσι δεν υποχρεώνεται ο εκάστοτε admin να φιλτράρει τα σχόλια. Παντός επιπέδου “admin”, σε όλες τις βαθμίδες.

«Προστατεύει τα συμφέροντα της ομάδας»

Πίσω απ’ αυτή την πρόταση κρύβονται ουκ ολίγα δεινά, δικαιολογούνται τα αδικαιολόγητα, «περνάνε» μηνύματα σε άτομα με πολύ εύθραυστη ψυχοσύνθεση που δεν διαθέτουν προσωπική κρίση και τυφλώνονται από το μίσος. Το όποιο μίσος.

Και αυτό στις σύγχρονες υποκοινωνίες με τις κυψελωτές διαβαθμίσεις, έχει επιτρέψει να δημιουργηθεί ένα κλίμα σύμφωνα με το οποίο είναι ανέξοδο και εφικτό, να ειπωθούν τα πάντα χωρίς την παραμικρή αίσθηση ευθύνης και ενοχής. Ξέρετε, είναι πολύ εύκολο η εικονική πραγματικότητα να λάβει διαστάσεις παράλληλης πραγματικότητας και να εξαναγκάσει το άτομο να αδυνατεί να διαχωρίσει το virtual από το αληθινό.

Ούτως ή άλλως πρόκειται στην πλειοψηφία για νεαρά άτομα χωρίς κριτική σκέψη, περιχαρακωμένα σε ομάδες ομοίων τους, όπου η καφρίλα, η ασυνείδητη βία και η υπέρβαση όλων των ορίων, θεωρείται παράσημο.

Δεν έχω στη διάθεσή μου τα ψυχολογικά προφίλ των δολοφόνων του Άλκη, είμαι βέβαιος όμως ότι δεν αντιλαμβάνονταν το μέγεθος του κακού που μπορούσαν να προκαλέσουν. Το ίδιο και οι «μάγκες» των Ιωαννίνων, τα παιδιά που βασανίζουν συμμαθητές τους και καταγράφουν με τα κινητά, τα αποβράσματα που δεν σταματούν ακόμα και στις ανυπεράσπιστες παιδικές ψυχές για το σεξ ή το χρήμα. Επιλέγουμε να γυρίσουμε το κεφάλι αλλού, περιοριζόμαστε σε ευαισθησίες που αναφλέγονται σε κάθε #metoo, έχοντας δίπλα μας ανθρώπους που σπεύδουν να σταυρώσουν το διπλανό τους στην πρώτη κοινωνική συνθήκη με την οποία διαφωνούν.

Διότι στο κεφάλι τους δεν υπάρχει διαφωνία, αντίθετη άποψη, κοινωνική σταθερά. Χαίρονται μεταξύ τους, ανεβαίνουν στο εκάστοτε άρμα, συμφωνούν μεταξύ τους, βρίζουν τους υπόλοιπους, επιτίθενται μεταφέροντας ατάκες στο σχολείο, στο γραφείο, στο γήπεδο, στο δρόμο, στο οικογενειακό τραπέζι. Όλα αυτά, συγνώμη που σας το χαλάω, επηρεάζουν άτομα με χαμηλό αυτοσεβασμό και έλλειψη αυτοεκτίμησης, πολλούς εφήβους, ανθρώπους που από άγνοια βρίσκονται στο λάθος χώρο τη λάθος στιγμή.

Δοκιμάστε να πάτε μόνοι στο γήπεδο. Δοκιμάστε να αγοράσετε ένα εισιτήριο για το «πέταλο» ή τέλος πάντων για τις πιο οικονομικές θέσεις. Θα το μετανιώσετε πικρά. Ακόμα κι αν υποστηρίζετε την ίδια ομάδα, θα αισθανθείτε ξένοι, παράταιροι. Ακόμα κι αν υπήρξατε οπαδοί, οργανωμένοι, αν συμμετείχατε σε εκδρομές τον παλιό καιρό, τότε που επιτρέπονταν οι μετακινήσεις φιλάθλων στα γήπεδά μας, δεν θα μπορέσετε να σταθείτε λεπτό στο χώρο.

Θα ανακαλύψετε νέους τρόπους έκφρασης, νέες μορφές επιβολής σεβασμού, νέο λεξιλόγιο, νέα ήθη και έθιμα. Δεν αναφέρομαι ούτε στα ναρκωτικά ούτε στο αποδεκτό απ’ όλους πλέον υβρεολόγιο. Αυτά είναι πλέον «κανονικότητα». Η ανθρωπογεωγραφία τριγύρω θα σας φέρει αντιμέτωπους με τη σκληρή αλήθεια, αν το φιλοσοφήσετε πιθανόν και με τα ίδια τα λάθη σας.

Θα δείτε ότι τα παιδιά στην κερκίδα έχουν μπει ήδη «έτοιμα» στο γήπεδο. Άλλωστε στο club ή στο μπαρ το προηγούμενο βράδυ τραγουδούσαν τους αδιανόητους στίχους των trap κομματιών που σποπολάρουν στη νεολαία. Άλλα είναι «φτιαγμένα» από τις επικοινωνίες των αφεντικών των ομάδων τους, ποτισμένα με μίσος για κάθε τι που αγγίζει οποιαδήποτε μορφή εξουσίας εκτός από τη δική τους. Ο καθένας τους προστατεύει εκών-άκων τα συμφέροντα του Προέδρου, δεν αντιτίθεται σε κανένα μήνυμα που περνάει το πανό που μπορεί να έφτιαξαν δυο-τρεις άλλοι, δεν τολμάει να ρωτήσει γιατί υβρίζεται το πολιτικό σύστημα, οι δημοσιογράφοι, η μάνα του αντιπάλου, του διαιτητή, οι νεκροί, τα ιερά και τα όσια. Έτσι έχει μάθει, αυτό καλείται να υπηρετήσει.

Όλα εντάσσονται σε ένα πλαίσιο τεχνητού «πικαρίσματος», είναι μια ψευτοεπίδειξη ισχύος, μια εύκολη επιβολή «μαγκιάς». Χωρίς όριο, χωρίς φραγμό, χωρίς σταματημό. Με το μοναδικό νόμο που ισχύει να είναι εκείνος του πετάλου, του «σεβασμού» στον παλιό που έχει κάνει «χιλιόμετρα» στο «οπαδικό κίνημα». Δεν υπάρχει οπαδικό κίνημα. Ας πάψουμε να κρυβόμαστε πίσω απ’ το δάχτυλό μας επιτέλους κι ας σταματήσουμε να χαϊδεύουμε αυτιά τουλάχιστον όσοι απομείναμε να ασχολούμαστε με το ποδόσφαιρο. Κι αν υπήρχε τέτοιο κίνημα, θάφτηκε σε αυτό το μόρφωμα αντίδρασης και επιβολής του νόμου της ζούγκλας.

Όπως δεν υπάρχει και 50-50 για τη διαιτησία που τόσο απασχολεί τις διοικήσεις των μεγάλων ομάδων και ολόκληρος Πρωθυπουργός θεωρεί μείζον ζήτημα για το ποδόσφαιρο και τον αθλητισμό στην πατρίδα μας. Αυτή την εικόνα έχει προφανώς ο Κυριάκος Μητσοτάκης, αυτό του έχει μεταφερθεί, αυτή η πραγματικότητα του ξετυλίχθηκε. Δεν έχει ιδέα για τον πόλεμο που διεξάγεται στα οπαδικά ΜΜΕ, στο διαδίκτυο, στα γήπεδα και στους δρόμους. Δεν ξέρει ότι οι μεν κατηγορούν τους δε για λαθρέμπορους, φυλακόβιους, ναρκέμπορους, δολοφόνους, παιδόφιλους και ούτω καθεξής.

Στο μυαλό όλων των εχεφρόνων, όλα αυτά ανήκουν στο περιθώριο. Εδώ το ζήτημα είναι ότι το περιθώριο έχει κανονικοποιηθεί, έχει λάβει διαστάσεις δυσθεώρητες, εξωπραγματικές. Γι’ αυτό επαναλαμβάνω ότι δεν έχω εικόνα και αίσθηση εάν αυτό συμβαίνει κατ’ επιλογήν. Να μετατρέψουμε δηλαδή το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ και το βόλεϊ (που είναι τα λαοφιλέστερα αθλήματα) σε σύγχρονα πτυελοδοχεία της κοινωνίας, όπου για κάποιο λόγο όλα είναι επιτρεπτά και δεν ισχύει κανένας νόμος.

Ελάχιστοι δημοσιολογούντες ή δημοσιογράφοι αγγίζουν το θέμα. Στρέφουν κι εκείνοι το βλέμμα αλλού, προτιμούν να τους αποθεώνουν οι συνοπαδοί στην καφετέρια, οι πιο σοβαροί προστατεύουν τη δουλειά τους – ορισμένοι κιόλας φοβούνται γι’ αυτήν, διότι τα μέσα στα οποία εργάζονται είναι ιδιοκτησίας του «μεγάλου». Δεν τους αδικώ, αλλά δεν γίνεται να μην μιλάει κανείς ή να υποχρεώνεται ο φίλαθλος να διαβάσει πέντε διαφορετικές απόψεις από πέντε διαφορετικά μέσα προκειμένου να διαμορφώσει ασφαλή άποψη.

Δεν γίνεται να απασχολείται η φίλαθλη κοινή γνώμη από περιστατικά όπως οι μεθυσμένοι ή μη Πολωνοί διαιτητές ενός αγώνα των play offs, από τις «επιτροπές υποδοχής» στα αεροδρόμια, από το Μάνταλο, τον Μπένετ, τον Καραπαππά και το Γιάννη Παπαδόπουλο. Τι σχέση έχει όλος αυτός ο ζόφος με το ποδόσφαιρο; Τι δουλειά έχουν οι πολιτικοί συσχετισμοί με την ομάδα και την προσπάθειά της να κατακτήσει ένα πρωτάθλημα ή ένα κύπελλο;

Κατανοητό, η επικοινωνία και η στρατηγική των ισχυρών έχει αγγίξει άλλα επίπεδα, το παιχνίδι είναι πολυεπίπεδο και ακουμπάει εκατοντάδες πτυχές, αλλά για ποιο λόγο επιτρέπεται να αφήνουμε αυτούς τους ανθρώπους να δηλητηριάζουν μια ασχολία που κάποτε γέμιζε την ψυχή μας; «Πανηγύρι των ζουρλών» το είχε χαρακτηρίσει κάποτε ο Γιάννης Φιλίππου ως μεγαλομέτοχος ΚΑΕ.

Συμφέροντα, παιχνίδια εξουσίας, κώδικες νύχτας, μαφία, πολιτική, νομιζόμενοι ισχυροί και διασπαρμένοι ένοχοι ανεξιχνίαστων εγκλημάτων με αόρατους ηθικούς αυτουργούς. Δεν είναι σειρά στο Netflix. Είναι το ελληνικό ποδόσφαιρο.