ΠΑΟΚ, Ξάνθη και κράτος δικαίου

Ο Παναγιώτης Περάκης, δικηγόρος, μέλος του ΔΣ του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών και πρόεδρος της τελευταίας νομοπαρασκευαστικής επιτροπής που είχε συσταθεί για την αναμόρφωση της αθλητικής νομοθεσίας, μας εξηγεί τι ακριβώς είναι αυτή η ιστορία που προέκυψε τις τελευταίες ημέρες στο χώρο του ποδοσφαίρου.

​1. Τι είναι η Επιτροπή Επαγγελματικού Αθλητισμού;
Η Επιτροπή Επαγγελματικού Αθλητισμού (ΕΕΑ) δεν είναι όργανο του ποδοσφαίρου. Είναι το (μοναδικό ουσιαστικά) όργανο της Πολιτείας το οποίο έχει επιφορτισθεί με τον έλεγχο της νομιμότητας στον χώρο του επαγγελματικού αθλητισμού (ποδόσφαιρο, μπάσκετ), ελέγχοντας τις εμπλεκόμενες ανώνυμες εταιρείες (ΠΑΕ και ΚΑΕ αντίστοιχα) ως προς την τήρηση των λοιπών, πέραν των ακραιφνώς αθλητικών, κανόνων. Οι κανόνες αυτοί αφορούν κατά πρώτο λόγο στην απαγόρευση της πολυϊδιοκτησίας (η οποία νοθεύει τον ανταγωνισμό, αλλά έχει περαιτέρω συνέπειες και σε άλλα πεδία δραστηριότητας –ΠΡΟ ΠΟ, στοίχημα– που φτάνουν μέχρι την τσέπη του απλού πολίτη) και, δευτερευόντως, στην τήρηση των υποχρεώσεων απέναντι στο κράτος (φορολογικές και ασφαλιστικές), στους παίκτες, στους προπονητές κ.λπ. Ελέγχει επίσης τα πρόσωπα διοικούντων και μετόχων, να μην έχουν τελέσει τις ποινικές παραβάσεις που ορίζονται στον νόμο.

2. Οι αρμοδιότητες της ΕΕΑ είναι γνωμοδοτικές;
Όχι, οι αρμοδιότητές της ΕΕΑ δεν είναι γνωμοδοτικές (όπως εσφαλμένα λέγεται, είτε από άγνοια είτε, συνήθως, από πονηρία), αλλά αποφασιστικές. Η ΕΕΑ ελέγχει, αποφασίζει, χορηγεί ή ανακαλεί άδειες και πιστοποιητικά, επιβάλλει πρόστιμα και άλλες κυρώσεις. Μπορεί να ελέγχει τα πάντα στο πεδίο του επαγγελματικού αθλητισμού –κάθε Αρχή μάλιστα υποχρεούται να την συνδράμει στο έργο της–, ιδίως χρηματικές συναλλαγές, προέλευση χρημάτων, παρένθετα πρόσωπα κλπ, και να παίρνει τις αντίστοιχες αποφάσεις.

3. Οι αποφάσεις της ΕΕΑ είναι ή όχι δεσμευτικές;
Όπως προειπώθηκε, η ΕΕΑ είναι όργανο της Πολιτείας («διοικητικό όργανο») και οι αποφάσεις της αποτελούν «διοικητικές πράξεις». Όπως κάθε διοικητική πράξη, οι αποφάσεις της ΕΕΑ, μέχρι την τυχόν ανάκλησή τους ή ακύρωσή τους από τα δικαστήρια, φέρουν το τεκμήριο της νομιμότητας. Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι είναι δεσμευτικές για όλους. Δεσμευτικές προφανώς και προεχόντως και για τα όργανα του ποδοσφαίρου, όπως άλλωστε πάντοτε έχουν κρίνει τα δικαστήρια. Η δεσμευτικότητα των αποφάσεων της ΕΕΑ συνεπάγεται την επιβολή κάθε φορά των κυρώσεων που αντιστοίχως προβλέπει ο νόμος, ακόμη και αν διαφορετικές μπορεί να είναι κάθε φορά επ΄ αυτού οι θέσεις της ΕΠΟ και οι κανονισμοί της. Οι εσωτερικοί όμως κανονισμοί μιας Ομοσπονδίας δεν έχουν ανώτερη τυπική ισχύ από τον νόμο. Αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά οι άνθρωποι που διαχρονικά κινούν τα νήματα στο ελληνικό ποδόσφαιρο, οι οποίοι από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα ζητούν την κατάργηση της ΕΕΑ ή τον περιορισμό της σ΄ έναν διακοσμητικό ρόλο.

4. Ποιες παραβάσεις έκρινε η ΕΕΑ ότι τελέσθηκαν στη συγκεκριμένη υπόθεση;
Για την υπόθεση των ΠΑΕ ΠΑΟΚ και Ξάνθης, από την ανακοίνωση του διατακτικού της απόφασης της ΕΕΑ προκύπτει ότι, σύμφωνα πάντα με την κρίση της, διαπιστώθηκαν δύο παραβάσεις: παραβίαση της απαγόρευσης της πολυϊδιοκτησίας (παράβαση στην οποία εμπλέκονται και οι δύο ΠΑΕ) και μεταβίβαση ποσοστού μετοχών της ΠΑΕ Ξάνθη χωρίς την προηγούμενη άδεια της ΕΕΑ (παράβαση ΠΑΕ Ξάνθη).

5. Τι προβλέπει ο νόμος για τις συγκεκριμένες παραβάσεις;
Και για τις δύο ο νόμος ρητά επιφυλάσσει την αποβολή των δύο ομάδων από το πρωτάθλημα. Συγκεκριμένα, τα όργανα του ποδοσφαίρου έχουν δέσμια αρμοδιότητα –υποχρεούνται δηλαδή– να λάβουν υπ΄ όψιν τους την σχετική απόφαση της ΕΕΑ (που τους διαβιβάζεται, σύμφωνα με τον νόμο, ως «έκθεση», όχι ως «εισήγηση», όπως εσφαλμένα λέγεται) και να προχωρήσουν στην επιβολή των κυρώσεων που επιτάσσει ο νόμος, οι οποίες εν προκειμένω είναι -ρητώς- η αποβολή από το (επαγγελματικό) πρωτάθλημα (άρθρο 69 παρ. 12 ν. 2725/1999, όπως τροποποιήθηκε με τον 3057/2002). Υπάρχει άλλωστε προηγούμενο αποβολής ομάδας (Κέρκυρα) κατ’ εφαρμογήν ακριβώς της συγκεκριμένης διάταξης, η οποία κρίθηκε νόμιμη, παρόλο που στον πρώτο βαθμό τα όργανα του ποδοσφαίρου δεν θέλησαν να εφαρμόσουν τον νόμο.

7. Η τυχόν αποβολή των δύο ομάδων θα παραβίαζε το λεγόμενο αυτοδιοίκητο του ποδοσφαίρου;
Όχι, υπάρχει άλλωστε ήδη το προηγούμενο που προαναφέρθηκε, χωρίς να θεωρηθεί ότι υπήρξε παραβίαση του αυτοδιοίκητου. Το περίφημο αυτοδιοίκητο, το οποίο στηρίζεται στη συνταγματική προστασία της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι (που αφορά αποκλειστικά στη δράση ενώσεων προσώπων με μη κερδοσκοπικό σκοπό), σημαίνει ότι το κράτος δεν μπορεί να παρεμβαίνει στα εσωτερικά ενός σωματείου ή μιας Ομοσπονδίας (πχ στον τρόπο που κάνει τις εκλογές της) ή στον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται ένα άθλημα (πότε υπάρχει οφσαιντ, πότε πέναλτυ, πόσες αλλαγές παικτών επιτρέπονται κατά τη διάρκεια του αγώνα κλπ), σταματάει όμως εκεί που αρχίζει ο επαγγελματικός αθλητισμός. Υπάρχουν πράγματι ζητήματα που μπορεί να θεωρηθεί πως βρίσκονται σε μία γκρίζα ζώνη (όπως όταν πχ ο νόμος επεμβαίνει αλλάζοντας το πλαίσιο των κυρώσεων μεσούσης της αγωνιστικής περιόδου), αυτό όμως που γενικώς ισχύει είναι ότι το αυτοδιοίκητο περιλαμβάνει ο,τι σχετίζεται με τα εσωτερικά σωματειακά οργανωτικά ζητήματα των αθλητικών φορέων ή με τα ακραιφνώς αθλητικά, δεν αφορά όμως καθόλου στα επαγγελματικά/ ιδιοκτησιακά/ οικονομικά ζητήματα. Αυτά τα ελέγχει η ΕΕΑ, με πρώτο απ΄ όλα και σημαντικότερο την απαγόρευση της πολυιδιοκτησίας. Γι αυτό άλλωστε παγίως η νομολογία έχει κρίνει ότι για τα θέματα αυτά δεν τίθεται ζήτημα αυτοδιοίκητου, δεχόμενη την δυνατότητα παρέμβασης και ελέγχου του κράτους σε αυτά, όπως και την σχετική αποφασιστική αρμοδιότητα της ΕΕΑ, επισημαίνοντας μάλιστα πως αυτό εμπίπτει στο δημόσιο συμφέρον. 

8. Εν προκειμένω, η αλλαγή του νόμου ήταν η μόνη διέξοδος για τις ΠΑΕ ΠΑΟΚ και Ξάνθη για να αποφύγουν τον υποβιβασμό;
Όχι. Το πλήρες περιεχόμενο της απόφασης της ΕΕΑ δεν έχει ακόμη εκδοθεί. Αν όμως, όταν γίνει γνωστό, ο ΠΑΟΚ ή η Ξάνθη θεωρούν ότι αδικήθηκαν, υπάρχουν νόμιμες λύσεις αντίδρασης για την ανατροπή της, συμβατές με το κράτος δικαίου: να ζητήσουν από την ΕΕΑ είτε επανεξέταση είτε ανάκληση (αν έχουν νέα στοιχεία) της απόφασης είτε, ακόμη απλούστερα, να προσφύγουν στα αρμόδια διοικητικά δικαστήρια. Αυτό θα ήταν το προφανές και αυτονόητο για οποιοδήποτε κανονικό κράτος, χωρίς να φτάνουμε σε αλλαγή του νόμου υπό το κράτος απειλών (οι οποίες άρχιζαν κατά της κυβέρνησης και έφταναν μέχρι την ίδια την εδαφική ακεραιότητα της χώρας!), οι οποίες, δυστυχώς, ενώ θα έπρεπε να έχουν αποκρουστεί από σύσσωμο τον πολιτικό κόσμο της χώρας, αυτό ουδόλως συνέβη.

9. Η νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης είναι συμβατή με το κράτος δικαίου;
Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία δεν αντίκειται στο Σύνταγμα (αυτό που έχει κριθεί σε άλλες περιπτώσεις αντισυνταγματικό είναι η παρέμβαση της νομοθετικής εξουσίας σε υποθέσεις που εκκρεμούν στη Δικαιοσύνη, διότι παραβιάζει την αρχή της διάκρισης των εξουσιών, κάτι που δεν συντρέχει εν προκειμένω, αφού η ΕΕΑ δεν είναι δικαστικό αλλά διοικητικό όργανο). Ενδεχομένως η τροπολογία να δημιουργεί ζητήματα σχετικά με το αυτοδιοίκητο, αλλά επ΄ αυτού βλ. επόμενο ερώτημα. Το μείζον ζήτημα είναι άλλο: Ανεξάρτητα από την ορθότητα ή μη της συγκεκριμένης απόφασης της ΕΕΑ (την οποία άλλωστε κανείς προς το παρόν μπορεί να κρίνει, αφού δεν έχει δημοσιοποιηθεί το σκεπτικό της), οι αποφάσεις των αρμοδίων οργάνων της Πολιτείας δεν επιτρέπεται να μην εφαρμόζονται και οι νόμοι ν’ αλλάζουν όποτε θίγονται οι ισχυροί. Αυτό είναι αντίθετο με το κράτος δικαίου, το οποίο έχει ως θεμελιώδη αρχή ο νόμος να μην υποχωρεί μπροστά σε απειλές ή εκβιασμούς οιουδήποτε και να εφαρμόζεται το ίδιο για όλους, ισχυρούς και αδύναμους.

10. Άρα...;
Ουδείς –ούτε η ίδια η κυβέρνηση, που ενήργησε υπό τον φόβο των αντιδράσεων και του πολιτικού κόστους– ισχυρίζεται ότι η συγκεκριμένη τροπολογία αποτελεί παράδειγμα καλής νομοθέτησης. Μάλιστα, είναι βέβαιο ότι το θέμα δεν κλείνει μ΄αυτήν, αλλά θα έχει συνέχεια, σε νέα πλέον βάση, κυρίως σε σχέση με το αυτοδιοίκητο: Κατ΄ αρχήν γιατί είναι εύλογο να αναμένεται προσφυγή της αντίθετης (καταγγέλλουσας) πλευράς στα αρμόδια αθλητικά όργανα του εξωτερικού με το επιχείρημα ότι η συγκεκριμένη παρέμβαση, διαρκούσης μάλιστα της αγωνιστικής περιόδου, αλλάζει τους «κανόνες του παιγνιδιού», εμποδίζοντας την λήψη μιας απόφασης την οποία τα ελληνικά αθλητικά όργανα ήταν υποχρεωμένα να λάβουν. Και, δεύτερον, επειδή, όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, η ποινή της αφαίρεσης βαθμών αντί της προβλεπόμενης ως τώρα αποβολής από το πρωτάθλημα (η οποία ήταν πράγματι εξοντωτική, ευλόγως όμως, αφού η παραβίαση της απαγόρευσης της πολυιδιοκτησίας και η συναφής με αυτήν απόκτηση μετοχών χωρίς προηγούμενη άδεια της ΕΕΑ αποτελούν τις βαρύτερες δυνατές παραβάσεις στο πεδίο του επαγγελματικού αθλητισμού) μπορεί ενδεχομένως να υποστηριχθεί ότι υπεισέρχεται πλέον σε λεπτομέρειες αθλητικής φύσεως ποινολογίου (προσδιορισμός εκ του νόμου πλαισίου αφαίρεσης βαθμών) αντί της καθαρής και απόλυτης θέσης αποβολής από το επαγγελματικό πρωτάθλημα, για τη συμμετοχή ή μη στο οποίο, ακριβώς επειδή είναι επαγγελματικό, η Πολιτεία δικαιούται να θέτει τις στοιχειώδεις προϋποθέσεις.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα βεβαίως διαχρονικά του χώρου είναι η μη τήρηση των νόμων, η οποία έχει ως άμεση συνέπεια και την έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών σ΄ αυτούς, κάτι κρίσιμο σε μια χώρα που ακόμη δυστυχώς πάσχει γενικότερα από σοβαρή θεσμική υστέρηση.

Αυτό είναι το τελικό ζητούμενο, και όχι άλλη μία αλλαγή των νόμων. Ως προς αυτό ας ελπίσουμε ότι θα φέρει αποτέλεσμα η ευρύτερη συζήτηση που η κυβέρνηση επιδιώκει να έχει με την UEFA και τη FIFA. Κι αν δεν επιτευχθεί αυτό, τουλάχιστον ας έχουμε τον νου μας να μην χαθεί, ως παράλληλη απώλεια, η μοναδική δυνατότητα που έχει σήμερα η Πολιτεία, μέσω της ΕΕΑ, να ελέγχει στοιχειωδώς τη νομιμότητα στον επαγγελματικό αθλητισμό. Η απάλειψη, άλλωστε, κάθε τέτοιας δυνατότητας αποτελούσε πάντοτε τον διακαή πόθο και σταθερό στόχο των γνωστών αγνώστων που, πηγαίνοντας πότε με τον ένα και πότε με τον άλλο ισχυρό, λυμαίνονται τον χώρο του ελληνικού ποδοσφαίρου.