Ο Steve Fisher ξέρει από αχαρτογράφητα νερά

Το φετινό TEDxAthens ονομάζεται «Αχαρτογράφητα νερά». Σε συνθήκες κρίσης και με όλες τις βεβαιότητες να έχουν καταρρεύσει, οι ομιλητές του TEDxAthens αναρωτιούνται πώς αντιμετωπίζουμε το άγνωστο και το φόβο που το συνοδεύει, ποια είναι τα όριά μας και πόσο μακριά είμαστε διατεθειμένοι να φτάσουμε. Μεταξύ αυτών και ο Steve Fisher, που έχει αναδειχθεί τρεις φορές ο καλύτερος καγιάκερ στον κόσμο και έχει προταθεί από το National Geographic ως Adventurer of the year –είναι ο μοναδικός καγιάκερ που κατάφερε να κατέβει τους καταρράκτες Ίνγκα στο Κονγκό, μια διαδρομή που θεωρείται η πιο δύσκολη στον κόσμο. Έχοντας φτάσει σε μέρη που κανείς πριν από αυτόν δεν κατάφερε να κατακτήσει, μας μιλάει για τον δικό του τρόπο να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις και το φόβο.

Έκανες πρώτη φορά καγιάκ όταν ήσουν μόλις έξι ετών. Παθιάστηκες από την αρχή με το σπορ αυτό ή ήταν κάτι που συνέβη σταδιακά;

Μεγάλωσα στη Νότια Αφρική. Το καγιάκ σλάλομ σχεδόν δεν υπήρχε στη χώρα μου, αλλά από καθαρή τύχη η αυστριακή ολυμπιακή ομάδα προπονούνταν τους χειμώνες πολύ κοντά στο σπίτι μου, στον ποταμό Bushmans. Εκεί συνάντησα για πρώτη φορά στη ζωή μου ανθρώπους που δεν ήταν από τη Νότια Αφρική, με άφησαν μάλιστα να κάνω κουπί στα καγιάκ τους, κάτι που με ενθουσίασε –και με έκανε αμέσως ξεχωριστό στα μάτια των φίλων μου. Όταν πια έκλεισα τα εννιά ο μπαμπάς μου μού πήρε για δώρο Χριστουγέννων ένα παλιό καγιάκ και από τότε ήταν το μόνο πράγμα που είχα στο μυαλό μου. Μέχρι να φτάσω στις τελευταίες τάξεις του Λυκείου έκανα σλάλομ, σπριντ και μαραθώνιο και στο πανεπιστήμιο έγινα οδηγός ράφτινγκ και έμαθα να κινηματογραφώ αγώνες καγιάκ. Οπότε ναι, μπορώ να πω ότι από την πρώτη στιγμή παθιάστηκα με το καγιάκ, αλλά το πάθος μου αυτό μεγάλωνε χρόνο με το χρόνο.

Τι σου έμαθε η ενασχόλησή σου με το καγιάκ που θα αγνοούσες αν έκανες κάποιο άλλο επάγγελμα;

Είμαι σίγουρος πως τα πράγματα που έμαθα χάρη στο καγιάκ θα μπορούσα να τα μάθω και με πολλούς άλλους τρόπους, απλώς εγώ έτυχε να ακολουθήσω αυτό το δρόμο στη ζωή μου. Κάθε μία από τις αποφάσεις που πήρα μου άνοιξε νέες δυνατότητες και μου έμαθε καινούρια πράγματα. Το αγωνιστικό κομμάτι της καριέρας μου, για παράδειγμα, μου έδωσε τη δυνατότητα να κάνω τα πρώτα μου ταξίδια στο εξωτερικό, ενώ η ικανότητά μου να φτιάχνω ταινίες με βοήθησε να βρω την πρώτη μου δουλειά μετά το πανεπιστήμιο. Τον πρώτο μήνα που δούλεψα στον ποταμό Ζαμβέζη γυρνώντας βίντεο με ράφτινγκ έβγαλα περισσότερα λεφτά απ’ όσα θα έβγαζα αν ασκούσα στη χώρα μου το επάγγελμα που σπούδασα. Έτσι, αν και ήμουν σίγουρος πως δεν ήθελα να περάσω όλη μου τη ζωή ασχολούμενος με το βίντεο, συνειδητοποίησα πως υπήρχαν τρόποι να βγάλω τα προς το ζην κάνοντας ταυτόχρονα κάτι το οποίο γουστάρω.

Κατέβηκες τους καταρράκτες Ίνγκα στον ποταμό Κονγκό, την πιο δύσκολη κατάβαση του κόσμου και «ιερό δισκοπότηρο» του καγιάκ, όπως ο ίδιος το έχεις θέσει. Ποιος ήταν ο μεγαλύτερος κίνδυνος που αντιμετώπισες κατά την κάθοδό τους;

Οι Ίνγκα είναι οι πιο δύσκολοι καταρράκτες του κόσμου, οπότε ο πνιγμός ήταν ο πιο προφανής κίνδυνος. Ειδικά αν σκεφτείς ότι όλες οι προηγούμενες προσπάθειες κατάβασής τους οδήγησαν σε θάνατο –αν και ο θάνατος επτά μελών μιας γαλλικής αποστολής το 1987 συνοδεύτηκε από μια σειρά εικασιών και πολλοί κατηγόρησαν το στρατό για δολοφονία. Επίσης, όταν οργανώνεις μια αποστολή σαν αυτή πρέπει να είσαι ενημερωμένος για τους κινδύνους που υπάρχουν και εκτός ποταμιού. Επειδή βρισκόμασταν σε μια πολύ ευαίσθητη περιοχή έπρεπε να βεβαιωθούμε πως είχαμε τους κατάλληλους ανθρώπους στο πλευρό μας και να διασφαλίσουμε πως όποιοι συναντούσαμε γνώριζαν τι κάναμε και ποιος ακριβώς ήταν ο σκοπός μας.

Πώς αισθάνθηκες όταν ολοκλήρωσες την κατάβαση;

Αισθάνθηκα κατά βάση ανακούφιση που καταφέραμε να φτάσουμε στο τέλος ενός πολύ μεγάλου ταξιδιού και που όλοι επιβιώσαμε. Υπήρξε φυσικά και το αίσθημα της επιτυχίας, αλλά ήταν από τα λίγα πρότζεκτ που όταν τα ολοκλήρωσα δεν ένιωσα την ίδια στιγμή να κατακλύζομαι από ενθουσιασμό…Ήξερα πως δεν είχαμε κατακτήσει τον ποταμό, είχαμε απλώς επιβιώσει. Και, κατά μια έννοια, δεν ήμασταν πρωτοπόροι, περισσότερο μάλλον ήμασταν μια ομάδα ανθρώπων που κατάφεραν να τελειώσουν τη δουλειά που κάποιοι άλλοι είχαν αρχίσει. Χτίσαμε πάνω στα θεμέλια που άλλοι είχαν βάλει πριν από μας και συνειδητοποιήσαμε πως αυτό απαιτεί ταπεινότητα, κάτι που σε διδάσκει το ίδιο το Κονγκό πολύ γρήγορα.

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος που είχες κατά τα τριάντα χρόνια της καριέρας σου;

Η αλήθεια είναι πως πάντα κατάφερνα να ελέγχω το φόβο μου απομυθοποιώντας τον κίνδυνο, γι’ αυτό ακριβώς θα μιλήσω και στο TEDxAthens. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπήρχε ο φόβος, ο οποίος όμως δεν αφορούσε τα ίδια πράγματα κατά τη διάρκεια της ζωής μου. Για παράδειγμα, στην αρχή της ενήλικης ζωής μου δε σκεφτόμουν καθόλου το θάνατο· φοβόμουν μόνο τους τραυματισμούς, όχι λόγω του πόνου αλλά σκεπτόμενος το χαμένο χρόνο στον οποίο θα με καταδίκαζαν. Φοβόμουν το ενδεχόμενο να αποτύχει η καριέρα μου και να καθηλωθώ πίσω στη Νότια Αφρική με ελάχιστο εισόδημα και χωρίς πλάνο διαφυγής –γι’ αυτό το πρώτο πράγμα που έκανα κάθε φορά που γυρνούσα στο σπίτι μου ήταν να αγοράσω ένα αεροπορικό εισιτήριο για μια άλλη χώρα. Αργότερα, ο μεγαλύτερος φόβος μου ήταν μήπως καταλήξω γέρος καγιάκερ με στάσιμη καριέρα. Μέχρι που συνειδητοποίησα ότι το καγιάκ δεν ήταν πια το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή μου, αλλά απλώς ένα πράγμα με το οποίο ασχολούμαι. Τότε κατάλαβα πως δεν ήθελα να πεθάνω άσκοπα, προτιμούσα να ζήσω μέχρι τα βαθιά μου γεράματα με τη γυναίκα μου, κάνοντας όνειρα που δεν πίστευα ποτέ ότι με αφορούσαν. Αυτή τη στιγμή ο μόνος μου φόβος είναι μήπως δεν καταφέρω να έχω μια παραγωγική και ευτυχισμένη ζωή με τους ανθρώπους που είναι κοντά μου.

Οι αποστολές που πραγματοποιείς είναι δύσκολες και επικίνδυνες. Τι σε κάνει να μην τα παρατάς μέχρι να τις φέρεις εις πέρας; Τι σου δίνει κίνητρα;

Δεν ξέρω ποιο είναι ακριβώς το κίνητρο για να ολοκληρώσει κανείς κάτι που έχει αρχίσει, αλλά είμαι σίγουρος πως η θέληση πηγάζει από το ίδιο «μέρος» σε όλους τους ανθρώπους. Όσον αφορά τους κινδύνους του επαγγέλματός μου, πολλοί άνθρωποι μπορεί να αναρωτιούνται γιατί κάποιος να υποβάλλει τον εαυτό του σε κινδύνους και δυσκολίες τέτοιας τάξης, αλλά μετά από τόσα χρόνια εμπειρίας αυτό είναι για μένα η καθημερινή μου ζωή, η πραγματικότητά μου. Όταν ξέρεις πως είσαι ικανός να κάνεις κάτι, η θέληση έρχεται από μόνη της. Πρώτα μελετάς τις μεταβλητές σου και αφού διαπιστώνεις ότι τις έχεις όλες υπό έλεγχο, μετά απλώς μετριάζεις το ρίσκο κατανοώντας τις και απομυθοποιώντας τις και «σπας» την πρόκληση σε μικρά εφικτά βήματα. Έτσι, αυτό που στην αρχή φαινόταν ανέφικτο, γίνεται πια εφικτό.

Πόσο σημαντικό θεωρείς να ψάχνει κάποιος τα όριά του και να τα ξεπερνάει διαρκώς;

Πιστεύω πως ο μόνος τρόπος να γνωρίζει κανείς τα όριά του είναι ξεπερνώντας τα. Εγώ έχω ξεπεράσει τα δικά μου κάποιες φορές, είτε ψυχικά είτε σωματικά. Δεν ήταν αναγκαστικά κάτι το ωραίο ή σπουδαίο, ήταν απλώς ένα κρίσιμο σημείο –και είμαι τυχερός που επιβίωσα. Πιστεύω ότι πρέπει ο καθένας να ξεπερνάει τα όριά του, αλλά κάθε άνθρωπος είναι διαφορετική περίπτωση. Όπως κάποιοι είναι καλύτεροι ηγέτες από άλλους έτσι κάποιοι είναι καλύτεροι από τους άλλους στο να ξεπερνάνε τον εαυτό τους και αυτό κατά τη γνώμη μου είναι τελείως σεβαστό. Νομίζω πως πρέπει ο καθένας να καταλάβει πού βρίσκεται ο εαυτός του μέσα σε αυτό το φάσμα ικανοτήτων. Να κάνει το καλύτερο που μπορεί, αλλά την ίδια στιγμή να θυμάται πως ο κόσμος χρειάζεται όλων των ειδών τους ανθρώπους για να λειτουργήσει.

Κατά την κάθοδο των καταρρακτών Ίνγκα γύρισες το ντοκιμαντέρ «Congo: The Grand Inga Project». Θα ήθελες να ασχοληθείς ξανά με τη δημιουργία ταινιών, που είναι και αυτό που σπούδασες;

Στο μέλλον νομίζω πως θα γυρίζω μόνο ταινίες και θα κάνω σπορ απλώς για λόγους αναψυχής. Είμαι ένας σκηνοθέτης που έγινε επαγγελματίας καγιάκερ και ξαναέγινε σκηνοθέτης. Για χρόνια είχα σταματήσει να κάνω δικές μου ταινίες και απλώς συμμετείχα σε παραγωγές άλλων σκηνοθετών, αλλά πάντα κρατούσα ένα-δυο πρότζεκτ για μένα, όπως το Κονγκό ας πούμε. Κι αυτό γιατί πρόκειται για μια ιστορία που σχετιζόταν άμεσα με το ποιος είμαι, και ο μόνος που μπορεί να πει καλά την ιστορία μου είμαι εγώ. Επιπλέον, γιατί ήξερα πως μετά από την αποστολή αυτή θα ξεκινούσα τη στροφή της καριέρας μου από τον αθλητισμό στη σκηνοθεσία. Σκοπεύω στο μέλλον να κάνω διάφορα φιλμ –όλα άσχετα με το καγιάκ– όπως και διαφημίσεις που απαιτούν εξωτερικά γυρίσματα.

Η ζωή σου μοιάζει με μία ατέλειωτη περιπέτεια. Τι μπορεί κανείς να μεταφέρει από τέτοιου είδους εμπειρίες στο σκηνή του TedxAthens για το κοινό του;

Νομίζω πως το κοινό του TEDX είναι κατά βάση μια ομάδα ανθρώπων που πασχίζουν να καταφέρουν πράγματα και είναι ανοιχτοί σε νέες προοπτικές και ιδέες. Αυτό ήδη δείχνει μια πνευματική συγγένεια μεταξύ μας! Το πρώτο που σκοπεύω να κάνω είναι να απομυθοποιήσω το ρίσκο που φαντάζεται κανείς ότι συνοδεύει αυτό με το οποίο ασχολούμαι· έτσι θα μπορέσουμε να εστιάσουμε στα προσωπικά χαρακτηριστικά και τις ικανότητες που κάνουν τους ανθρώπους καλύτερους σε κάτι στο οποίο είναι ήδη καλοί. Το ποτάμι εξάλλου είναι η καλύτερη μεταφορά που μπορώ να σκεφτώ για τη ζωή, αποτελεί έναν ιδανικό σχήμα για να καταλάβει κανείς τη μέθοδο με την οποία επιτυγχάνονται οι στόχοι. Οι περιπέτειές μου αποτελούν κατά κάποιο τρόπο έναν οδηγό για να αντιμετωπιστούν τα αχαρτογράφητα νερά και να απαντηθούν μερικές ερωτήσεις σχετικά με το πώς οργανώνουμε και πραγματοποιούμε κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στο παρελθόν.

Το τρέιλερ του Grand Inga Project που γύρισε ο Steve Fisher σχετικά με την κατάβαση των καταρρακτών Ίνγκα.

INFO: Το TEDxAThens θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 29 και το Σάββατο 30 Νοεμβρίου, στην Κεντρική και τη Μικρή Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών.