Merci, Αρσέν

Ναι, ρε. Το ποδόσφαιρο είναι τέχνη. Και στα καλύτερά του χρόνια, ο Αρσέν Βενγκέρ δημιούργησε ποδόσφαιρο πρωτοφανούς ανατριχίλας. Αναμενόμενη όσο και αναπόφευκτη, με τη φετινή σεζόν να του καταφέρνει τις έσχατες σφαλιάρες, η ανακοίνωση της αποστρατείας του στο τέλος της σεζόν ήρθε σαν κεραυνός. Όποιος υπήρξε 20 χρονών στα nineties, θα καταλάβει. Στα μεγάλα γήπεδα, στη γιορτινή ατμόσφαιρα της εξέδρας, στους πηχυαίους τίτλους των εφημερίδων, στον σεβασμό των αντιπάλων, στα τηλεοπτικά στιγμιότυπα που έκοβαν ανάσες, στις υπέροχες χορογραφίες επί χόρτου, στις τιτάνιες μάχες απέναντι στη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, στην αισθητική ανωτερότητα ενός τρόπου παιχνιδιού που αποθέωνε την επίθεση ως διεκδίκηση ζωής. Η ψυχρή μοναξιά του επαγγελματισμού ωστόσο απαιτεί τίτλους και ο ηλικιωμένος προπονητής δεν διαθέτει την ακμή, το σθένος, την αδρεναλίνη ή το μπάτζετ για να τους προσφέρει. Ο Αρσέν Βενγκέρ αποχωρεί, η οσμή των αποδυτηρίων φεύγει και οι φωνές της κερκίδας σβήνουν. Αντίο, προφέσορ.

Τι σε κάνει ηρωικό;, έγραψε ο Νίτσε. «Το να πηγαίνεις να συναντήσεις ταυτόχρονα τον μεγαλύτερο πόνο σου και τη μεγαλύτερη ελπίδα σου». Ίσως για τον λόγο αυτό επέλεξε ο Βενγκέρ τη δεδομένη στιγμή για να ανακοινώσει το αντίο του. H ιστορία του χρωστά έναν ευρωπαϊκό τίτλο, και ιδού το κίνητρο για να ντοπαριστούν ψυχολογικά οι παίκτες του απέναντι στο θηρίο της Ατλέτικο Μαδρίτης. Αυτό το Europa League ποιος θα το πάρει;

Από την «Αυτοβιογραφία» του σερ Άλεξ Φέργκιουσον, (εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2014): «Δεν είσαι ο ίδιος όταν βρίσκεσαι στο πεδίο της μάχης, όπως όταν βρίσκεσαι στην εκκλησία… Πάντοτε πίστευα ότι μπορούσα να καταλάβω τον Αρσέν. Μπορούσα να ταυτιστώ με την οξεία αλλαγή μέσα του, όταν η σφυρίχτρα ηχούσε. Αν μοιραζόμασταν ένα κοινό χαρακτηριστικό, ήταν το απόλυτο μίσος για την ήττα… Προς το τέλος, ο Αρσέν και εγώ είχαμε πολύ φιλικές σχέσεις. Είχαμε επιβιώσει αμφότεροι και σεβόμασταν ο ένας τις προσπάθειες του άλλου να παρουσιάσει καλό ποδόσφαιρο… Δεν θα μπορούσα να είμαι οτιδήποτε άλλο εκτός από ανταγωνιστής του Αρσέν, του αντιπάλου μου για δεκαεφτά χρόνια».

Δύο ή τρία πράγματα που αξίζει να γνωρίζεις για τον Βενγκέρ, από τον Χένρι Γουίντερ, διευθυντή του αθλητικού τμήματος των Times:

«Του απέσπασα συνέντευξη κάποτε, έξω από σχολείο για παιδιά με αυτισμό. Ο Βενγκέρ επιχειρηματολόγησε παθιασμένα για την υποχρέωση της κοινωνίας να εκτιμήσει τον μοναδικό πνευματικό πλούτο αυτών των παιδιών, την ξεχωριστή τους νοημοσύνη, την οξεία λογική και την ικανότητά τους να επιλύουν σύνθετα προβλήματα».

«Ο Βενγκέρ πάντοτε αντιμετώπιζε το ενδιαφέρον των φιλάθλων με στωικότητα και χαμόγελο. Περπατώντας στο Σοβέτο το 2010, κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Κυπέλλου, σταμάτησε γύρω στις 60-70 φορές για να υπογράψει αυτόγραφα. Στο τέλος έπρεπε να τρέξει για να προλάβει να φτάσει στο τηλεοπτικό στούντιο. Πάντοτε αβρός».

«Τον είδα πραγματικά ανέμελο μόνο μια φορά, όταν την παραμονή τελικού Μουντιάλ δεξιώθηκε δημοσιογράφους. “Α, λε ροσ-μπιφς”, αναφώνησε, προτού κουβεντιάσει με εμβρίθεια και φλεγματικό χιούμορ για τα πάντα, από το ποδόσφαιρο ως την πολιτική».

«Πραγματικά πωρωμένος με το ποδόσφαιρο. Στα 60^α γενέθλιά του, οι δημοσιογράφοι τον παροτρύναμε να πάρει μια μέρα ρεπό από το παιχνίδι, να πάει να παρακολουθήσει κάποιο σόου στο Γουέστ Εντ, ή κάτι τέτοιο. Αυτός όμως προτιμούσε να παρακολουθήσει ένα ματς της Μπουντεσλίγκα. Υποσχέθηκε πάντως να βάλει κεράκια γενεθλίων πάνω από την τηλεόρασή του!».

«Ιδιαίτερα φιλεύσπλαχνος άνδρας. Η Άρσεναλ συνδράμει μια κοινότητα πληγέντων του Τσερνομπίλ και ο Βενγκέρ στέλνει πάντοτε μηνύματα και στολές. Ένα κορίτσι από την Ουκρανία ζήτησε να θαφτεί με φόρμα της Άρσεναλ, γιατί “ήταν οι μόνοι που νοιάστηκαν”».

«Δύο μέρες πριν την έναρξη της σεζόν, τα παράτησε όλα για να παραβρεθεί σε μια εκδήλωση συγκέντρωσης πόρων για τα θύματα της τραγωδίας του Γκρένφελ. Μίλησε με πάθος για την υποχρέωση της κοινωνίας να προστατέψει τα μέλη της. Αρκετοί οπαδοί του “WengerOut” στο ακροατήριο υποχρεώθηκαν να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους, σαγηνευμένοι από την αξιοπρέπειά του».

«Μίλησα με ένα 25χρονο οπαδό της Άρσεναλ του οποίου οι γονείς χώρισαν όταν ήταν πολύ μικρός. Δήλωσε πως δεν συνάντησε ποτέ τον Βενγκέρ, αλλά θα του είναι για πάντα υπόχρεος γιατί υπήρξε η μοναδική σταθερή πατρική φιγούρα στη ζωή του. Ο Βενγκέρ ενσάρκωνε τη σταθερότητα».

«Επί μια δεκαετία, το ποδόσφαιρό του ήταν ένδοξο, επινοητικό και επιθετικό, και οι “Αήττητοί” του πραγματικοί θρύλοι. Αφέθηκε να παρακμάσει και να περιβάλει τον εαυτό του με ανθρώπους που δεν του έφερναν αντιρρήσεις. Η απόφασή του να φύγει είναι σωστή και του αξίζει άγαλμα έξω από το Έμιρεϊτς».

Η ιστορία του είναι η ιστορία ενός άνδρα που γεύτηκε γρήγορα το ζενίθ και ωρίμασε μέσα από την ηττημένη μεγαλοπρέπεια. To 1996, έπειτα από ένα ρουτινιάρικο 2-0 επί της Γουεστ Χαμ με το είδος του θεάματος που υποχρέωνε κάθε βρετανική κερκίδα να κραυγάζει «one-nil to the Arsenal» υπομένοντας άλλο ένα στερεοτυπικό για την προβενγκερική Άρσεναλ ενενηντάλεπτο ακόρεστης εφαρμογής του τεχνικού οφσάιντ με μίνιμουμ επιθέσεων, ο σύλλογος του Λονδίνου προχώρησε στην ανήκουστη για τα δεδομένα της εποχής επιλογή ενός ξένου προπονητή,  τοποθέτησε τον άγνωστο μάνατζερ της ιαπωνικής Nagoya Grampus Eight στην κεφαλή του και η φυσιογνωμία του αγγλικού ποδοσφαίρου άλλαξε για πάντα.

Το ανοιχτό μπαρ αποσύρθηκε από τα διαβόητα διψασμένα αποδυτήρια της Άρσεναλ, οι σοκολάτες Mars απαγορεύτηκαν υπό διαμαρτυρίες, η άγνωστη πρακτική των διατάσεων υιοθετήθηκε με απροθυμία, τα μπρόκολα και οι λοιπές υπερτροφές που σήμερα θεωρούνται δεδομένες πέρασαν στα μαγειρεία. Η μεθοδολογία της προπόνησης, οι διατροφικές παρεμβάσεις, η τακτική ανάλυση και η επιθετική φιλοσοφία επέφεραν σεισμικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο θα παιζόταν στο εξής το ποδόσφαιρο στη γενέτειρά του. Στην πρώτη του φουλ σεζόν με την ομάδα, ο Αρσέν Βενγκέρ κατέκτησε το νταμπλ.

Η χρυσή δεκαετία του Χάιμπουρι σημαδεύτηκε από την εξακολουθητική ευδαιμονία. Το αδιάλειπτο ραντεβού με πρωταθλήματα και κύπελλα, το θέαμα που αιχμαλώτισε την υφήλιο, οι τοτεμικοί παίκτες, ο Πατρίκ Βιεϊρά, ο Ντένις Μπέρκαμπ, ο Τιερί Ανρί, η εναλλασσόμενη κουστωδία των σκληροτράχηλων ταχυδακτυλουργών, οι Ανελκά, Πετίτ, Πιρές, Λιούντμπεργκ, Κανού, Ράιτ, Σίμαν, Άνταμς, Πάρλουρ, Κίον, Λέμαν, Κόλο Τουρέ, Ζιλμπέρτο Σίλβα, Κόουλ, Εντού, Κάμπελ, η παροιμιώδης έχθρα με τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και η διχόνοια με τον Φέργκιουσον, την περίοδο εκείνη που ο τίτλος ήταν αποκλειστική υπόθεση των δυο τους, η στέψη στο Γουάιτ Χαρτ Λέιν, η κούπα του τσάμπιονς λιγκ που χάθηκε στα τελευταία λεπτά ενός αγώνα που δόθηκε με 10 παίκτες στο Σταντ ντε Φρανς, το ακατάρριπτο ρεκόρ των «Invincibles», οι οποίοι παρέμειναν αήττητοι για 49 αγώνες. Oh happy day.

Τη δεύτερη περίοδο, την οποία σκωπτικά επιγραμματίζει το «δεν μπορείς να κερδίσεις τίτλους με πιτσιρίκια» των αυξανόμενων και ολοένα πιο ηχηρών πολέμιών του, υποχρεωτικά καθορίζει το όραμα της μεταφοράς σε ένα υπερσύγχρονο γήπεδο κόστους 400 εκατομμυρίων λιρών, ικανό να αναδείξει την Άρσεναλ στην παγκόσμια ελίτ των συλλόγων, όχι ωστόσο δίχως να μεσολαβήσουν άκαρπες σεζόν ισχνών μπάτζετ. Πουλώντας τον έναν μετά τον άλλο τους χαρισματικότερους παίκτες του, στελεχώνοντας τη δική του υποτυπώδη baby Barca μέσα από τις ακαδημίες, γαλουχώντας αρτίστες τύπου Φάμπρεγκας και Φαν Πέρσι υποχρεωμένος να τους αποχωριστεί στην ακμή τους, παρακολουθώντας ανήμπορος ολιγάρχες και σεΐχηδες να διοχετεύουν αστείρευτα ποσά στην Premier League αλλάζοντας τους όρους του παιχνιδιού, διατηρώντας την αξιοπρέπειά του παρά τα χορωδιακά «Wenger Out» των αγανακτισμένων, ο Βενγκέρ κράτησε την ομάδα ανελλιπώς στο τοπ-4 με κομπόδεμα επιπέδου Μπέρνλι και ταυτόχρονα υπέμεινε στωικά τα πέτρινα χρόνια της κατασκευής του Έμιρειτς δίχως ποτέ να κριτικάρει τρίτους ή να χρεώσει αποτυχίες στις συνθήκες. Όλα αυτά, με θρησκευτική πίστη στον σύλλογο ως φορέα αυταξίας και στο ίδιο το παιχνίδι, σαν δίοδο ελευθερίας έκφρασης.

Στο τέλος, κυκλοφορώντας στην αγορά με γεμάτο πορτοφόλι και συμπληρώνοντας με προσεγμένες ψηφίδες το πορτρέτο της νέας του Άρσεναλ, εκείνης που δεν κατόρθωσε να του χαρίσει τον τελευταίο τίτλο που τόσο αξίζει, ο 66χρονος Αρσέν αγνόησε τις ρυτίδες στο πρόσωπό του, εξακολούθησε να εκφράζεται γύρω από το ποδόσφαιρο με όρους «έρωτα» και «αγάπης» και δεν έπαψε να προκαλεί ρίγη με το προσωπικό τελετουργικό του: «Πάντοτε φροντίζω να ελέγχω το χορτάρι το πρωινό του αγώνα. Θέλω να ξέρω πόσο κοντό είναι κουρεμένο το γρασίδι, πόσο γρήγορο θα είναι το τερέν, πόσο καλή η επιφάνεια. Είναι πράγματα που θέλεις να τα γνωρίζεις αν είσαι άνθρωπος του ποδοσφαίρου. Αυτή είναι η μοναξιά της δουλειάς μου. Γιατί ο άνθρωπος που βλέπεις στην εικόνα, είναι κάποιος που μπορεί ακόμη να τρέφει αμφιβολίες στο μυαλό του σχετικά με το πώς θέλει να παίξει και να στελεχώσει την ομάδα. Πιθανότατα δεν πέρασε ανέφελη νύχτα, και εξακολουθεί να βασανίζεται από προβληματισμούς για το παιχνίδι».

Έξι αλησμόνητα βενγκερικά αποφθέγματα:

«Όσα χρήματα και αν κερδίζεις, μπορείς μονάχα να φας τρία γεύματα την ημέρα και να κοιμηθείς σε ένα κρεβάτι».

«Το ποδόσφαιρο είναι σαν την γοητευτική γυναίκα. Όταν δεν της το λες αρκετά συχνά, το ξεχνάει».  

«Αν δεν πιστεύεις ότι μπορείς να το πετύχεις, τότε δεν έχεις καμία πιθανότητα να το κάνεις.

Είμαι σε μια δουλειά που σε υποχρεώνει να κοιτάς μόνο μπροστά σου. Δυστυχώς, όσο μεγαλώνεις η απόσταση μικραίνει».

«Κάθε ήττα είναι σαν μια ουλή στην καρδιά μου».

«Όταν έρθει η ώρα να αποσυρθώ, θα αγοράσω ένα εισιτήριο διαρκείας και θα βρίσκομαι εκεί, με άσπρα και κόκκινα κάθε εβδομάδα».  

Όσοι έζησαν στο πλευρό του θριάμβους, ατιμώσεις, και τη μοναξιά του πιο πείσμωνα σαμουράι των γηπέδων, γνωρίζουν πως κάτι αλλιώτικο κυλά στις φλέβες του ονειροπόλου που κόσμησε τον πάγκο της Άρσεναλ επί δύο δεκαετίες. Στις ιδεωδέστερες εκδοχές του, αλλά συχνά και στις ήττες του, το Wengerball ήταν ένα έργο τέχνης, μια προπονητική παρτιτούρα εξυψωμένη στο επίπεδο του εικαστικού γεγονότος. Ποιος θα μας χαρίζει τέτοιες οπτασίες τώρα που ο Βενγκέρ κλείνει την πόρτα στο μέλλον;

22 χρόνια ρομαντισμού, αφοσίωσης, αξιοπρέπειας και ραφινάτης μπάλας. 1996 - 2018: 3 πρωταθλήματα, 7 κύπελλα, 2 νταμπλ, 49 αήττητα παιχνίδια στην ιστορική εποποιία των «Invicibles», 1 νέο γήπεδο, ένα μεγάλο ευχαριστώ. Μόνο αγάπη και ευγνωμοσύνη στον προφέσορα που φαντασιώθηκε το ποδόσφαιρο σαν μια ωραία χίμαιρα. Αρσέν ως την αιωνιότητα.