Σκοτεινός, σχετικά καταθλιπτικός, ευφυής. Ορισμένοι μόνο από τους χαρακτηρισμούς που ακολουθούν έναν από τους κορυφαίους εν ζωή σκηνοθέτες. Η ζωή του γεμάτη αντιθέσεις. Από τον πόλεμο και τις στερήσεις της παιδικής ηλικίας στην οικονομική άνεση και τις κοσμικές συγκεντρώσεις, και από την παγκόσμια αναγνώριση στα προβλήματα με τη Δικαιοσύνη.
Γεννήθηκε σαν σήμερα 18 Αυγούστου του 1933 στη Γαλλία από πατέρα Πολωνό και μητέρα Ρωσίδα. Σε ηλικία 4 ετών οι γονείς του τον παίρνουν μαζί τους στην Πολωνία. Η ναζιστική εισβολή αποτέλεσε την αφορμή για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και οδήγησε στη διάσπαση της οικογένειας του Ρομάν Πολάνσκι. Ο πατέρας και η μητέρα του οδηγήθηκαν σε διαφορετικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και ο ίδιος κλήθηκε να μπει στον ρόλο του κατακτητή για να μπορέσει να γλιτώσει. Παριστάνει τον Γερμανό. Οι κινηματογράφοι όπου διασκεδάζουν οι Γερμανοί αξιωματικοί γίνονται το δεύτερο σπίτι του.
Μετά την ήττα της Γερμανίας και με την Πολωνία υπό κομμουνιστικό καθεστώς, ο Πολάνσκι γράφεται στην Κρατική Κινηματογραφική Σχολή, ακολουθώντας το όνειρό του να γίνει σκηνοθέτης. Γυρνά αρκετές ταινίες μικρού μήκους. Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Γυμνός Πειρασμός (1962) γυρίστηκε στην Πολωνία και έλαβε υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, χωρίς όμως να επικρατήσει. Στην μακρόχρονη καλλιτεχνική του πορεία έλαβε πέντε υποψηφιότητες Όσκαρ, μαζί με δύο Μπάφτα, τέσσερα Σεζάρ, μια Χρυσή Σφαίρα και έναν Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών στη Γαλλία.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο σκηνοθέτησε τρεις ταινίες, αρχίζοντας με την Αποστροφή (1965). Το 1968 μετακόμισε στις ΗΠΑ. Η βραβευμένη με Όσκαρ ταινία τρόμου «Το Μωρό της Ρόζμαρι» αύξησε κατακόρυφα την αναγνωρισιμότητά του, εδραιώνοντάς τον στον χώρο της σκηνοθεσίας.
Το 1969 η έγκυος σύζυγός του Σάρον Τέιτ δολοφονήθηκε από μέλη της Οικογένειας Μάνσον μέσα στο σπίτι του Πολάνσκι στο Benedict Canyon του Λος Άντζελες. Μετά τον θάνατο της Τέιτ, ο Πολάνσκι επιστρέφει στην Ευρώπη, μοιράζοντας τον χρόνο του μεταξύ Γαλλίας (Παρίσι) και Ελβετίας (Γκστάαντ). Χρειάστηκε να περάσουν δύο χρόνια μέχρι να σκηνοθετήσει το επόμενο έργο του (Μάκβεθ, 1971, γυρίσματα στην Αγγλία). Ακολουθεί η ταινία Τι; (1952). Η Ιταλία τον γοητεύει και αποφασίζει να ζήσει τα επόμενα χρόνια κοντά στη Ρώμη.
Αυτό δεν τον εμποδίζει να ταξιδέψει στο Χόλυγουντ και να σκηνοθετήσει την ταινία Τσάιναταουν (1974) με τον Τζακ Νίκολσον, τη Φέι Ντάναγουεϊ και τον Τζον Χιούστον στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Με έντονα τα στοιχεία φιλμ νουάρ και κινούμενη μεταξύ περιπέτειας και ψυχολογικού δράματος, η ταινία έλαβε 11 υποψηφιότητες για Όσκαρ, κερδίζοντας μόνο αυτό για το πρωτότυπο σενάριο. Έγινε όμως μεγάλη εισπρακτική επιτυχία. Αυτή ήταν και η τελευταία κινηματογραφική δουλειά στις ΗΠΑ για τον Ρομάν Πολάνσκι, καθώς το 1977 επιστρέφει στην Ευρώπη προκειμένου να αποφύγει τις κυρώσεις από υπόθεση με κακοποίηση ανήλικης. Δεν επέστρεψε ποτέ.
Η επόμενη ταινία του Ο Ένοικος (1976) γυρίστηκε στη Γαλλία και ολοκλήρωσε τη λεγόμενη Apartment Trilogy (έπειτα από την Αποστροφή και Το Μωρό της Ρόζμαρι).
To 1977, μετά από μια φωτογραφία που δημοσιεύθηκε, συνελήφθη για παιδική κακοποίηση ενός 13χρονου κοριτσιού. Παραδέχτηκε την ενοχή του για παράνομο σεξ με ανήλικη. Για να αποφύγει την καταδίκη διέφυγε στο σπίτι του στο Λονδίνο και κατόπιν στην Γαλλία την επόμενη ημέρα. Τον Σεπτέμβριο του 2009 συνελήφθη από την ελβετική αστυνομία με αίτημα των αρχών των Ηνωμένων Πολιτειών προς έκδοση του. Τον Ιούλιο του 2010 οι Ελβετοί απέρριψαν αυτό το αίτημα και τον άφησαν ελεύθερο.
Ο Λεχ Βαλέσα, πρώην πρόεδρος της Πολωνίας και βραβευμένος με Νόμπελ, ισχυρίστηκε πως θα έπρεπε «να συγχωρεθεί στον σκηνοθέτη αυτή η μια και μοναδική αμαρτία του».
Ιστορικές ταινίες
Ο Πολάνσκι συνέχισε να κάνει ταινίες όπως Ο Πιανίστας (2002), μια δραματική αληθινή ιστορία του Β΄ Παγκόσμιου Πόλεμου που αφορούσε έναν Πολωνό-Εβραίο μουσικό. Η ταινία κέρδισε τρία βραβεία Όσκαρ συμπεριλαμβανομένου και αυτού για την καλύτερη σκηνοθεσία, μαζί με αναρίθμητα διεθνή βραβεία.
Επίσης, σκηνοθέτησε και άλλες ταινίες όπως το Όλιβερ Τουίστ (2005), μια ιστορία που παραλληλίζει τη δική του ζωή σαν νέο παιδί που προσπαθούσε να νικήσει τις αντιξοότητες.
Η πιο πρόσφατη ταινία του είναι ο Αόρατος Συγγραφέας (2010), προσαρμογή του μυθιστορήματος του Ρόμπερτ Χάρις, ένα θρίλερ που εστιάζει σε έναν «Συγγραφέα φάντασμα» ο οποίος δουλεύει με έναν πρώην Βρετανό πρωθυπουργό (θυμίζει έντονα τον Τόνι Μπλερ). Το έργο κέρδισε έξι Ευρωπαικά Κινηματογραφικά Βραβεία το 2010 μεταξύ των οποίων αυτό για την καλύτερη ταινία, τον καλύτερο σκηνοθέτη, ηθοποιό και το καλύτερο σενάριο.
