Ρέα Βιτάλη: Η Κεραία μας μαθαίνει να λέμε... «Όλα ΘΑ πάνε καλά!»

Γεννήθηκε, λέει η ίδια, με το κουσούρι της παρατηρητικότητας και της καταγραφής, στο μεταξύ κάπως έτσι περάσανε 30 χρόνια συνεχούς γραφής, αφιερωμένης στο χρονογράφημα και στη συγγραφή τριών βιβλίων. Ενδιάμεσος σταθμός της η τηλεόραση, όχι χωρίς λόγο. Το θέμα μας βέβαια δεν είναι η ίδια η Ρέα Βιτάλη, με την οποία συνομιλήσαμε με αφορμή την έναρξη του δεύτερου κύκλου εκπομπών της στην ΕΡΤ1 με τίτλο «Κεραία», και συγκεκριμένα το πρώτο επεισόδιο με θέμα τον παιδικό καρκίνο. Η συζήτηση μαζί της ανοίγει έναν ολόκληρο κόσμο, ή μάλλον πολλούς κόσμους – κάποιους πολύ δύσκολους, κάποιους πολύ ενδιαφέροντες, κάποιους τελείως άγνωστους. Oι εκπομπές της είναι χρήσιμες, βλέποντάς τις μαθαίνουμε από αυτές, όπως μαθαίνει κι εκείνη μέσα από την επαφή της με τους συνομιλητές της, μέσα από τις ιστορίες τους, τον τρόπο που σκέφτονται και αντιμετωπίζουν τα μεγάλα θέματα της ζωής.

«Ο σκοπός μου δεν είναι να κάνουμε ζουμ στο δάκρυ του άλλου», είναι από τα πρώτα πράγματα που μου λέει ζητώντας μου να δω την πρώτη εκπομπή για τον παιδικό καρκίνο που θα παιζόταν σε δυο μέρες στη δημόσια τηλεόραση. Ομολογώ δεν το γνωρίζω το θέμα μια που δεν το έχω ζήσει εγώ ή κάποιος δικός μου, σίγουρα υπάρχουν άνθρωποι που θα πάρουν δύναμη βλέποντάς το, που τους αφορά άμεσα, σκέφτομαι φωναχτά. «Αγαπητή μου, με κάποιο τρόπο όλα αφορούν όλους, αυτό ακριβώς θέλω να πω. Η Άντα Σταματάτου γνωστή ως "Η ζωή μου με τον Γιάννη" στο FB, μια σπουδαία γυναίκα, έγραψε ένα απίστευτα χρήσιμο βιβλίο για τον αυτισμό αλλά μου έλεγε ότι η πλειοψηφία που το αγόρασε ήταν γονείς αυτιστικών παιδιών. Tο δράμα σου έτσι ανακυκλώνεται με τους ανθρώπους που περνούν τα ίδια με σένα. Είναι αυτό το ζητούμενο; Αυτό θέλω να σπάσω». Μου εξηγεί ότι τολμάει να καταπιάνεται με θέματα, για τα οποία οι άνθρωποι εκ πρώτης όψεως λένε «απαπα… δεν μπορώ τα στενάχωρα. Τι σημαίνει όμως δεν μπορούμε τα στενάχωρα;».

Στην περίπτωση του παιδικού καρκίνου βλέπουμε ένα νέο ζευγάρι, με ποιο τρόπο αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν αυτό το τραγικό που τους έτυχε. Όταν το έμαθαν η γυναίκα ήταν συγχρόνως έγκυος στο δεύτερο παιδί τους. Τα χτυπήματα έρχονταν από παντού, κάποια στιγμή, εξαιτίας μιας λάθος διάγνωσης, νόμιζαν πως το παιδί τους, ενώ έκανε χημειοθεραπείες, νοσούσε και από κορωνοϊό. Ο άντρας, όπως αφηγείται στην εκπομπή, έβλεπε να παίρνουν κόρη και γυναίκα οι νοσηλευτές με τις στολές σαν αστροναύτες και δεν ήξερε αν θα τις ξαναδεί, σκεφτόταν, θα πεθάνει τελικά από καρκίνο ή κορωνοϊό; 

«Αυτή η τόσο δύσκολη ιστορία, όμως, ήθελα να τελειώσει με ένα χαμόγελο, ένα γέλιο. Όσο μου μιλούσε το ζευγάρι αποκαλύπτονταν η σχέση τους, έβλεπα την αγάπη τους να αχνίζει. Ένιωθα ότι έπρεπε επειγόντως να φιληθούνε κι έτσι τους αστειεύτηκα. Όπως και να έχει, στο τέλος της εκπομπής αυτό που με νοιάζει είναι να συνειδητοποιείς ότι μπορείς να φανείς χρήσιμος συνάνθρωπος. Να γίνεις εθελοντής μυελού. Είναι κάτι πάρα πολύ απλό που μπορεί να σώσει ζωές και μας το εξηγεί ακριβώς ένας επιστήμονας. Αλλά κι αν κάποιος δεν είναι έτοιμος γι’ αυτό, μπορεί να κάνει κάτι πολύ απλό. Και μας το εξομολογήθηκε το ζευγάρι. Αντί της ευχής “Όλα ΝΑ πάνε καλά, να ευχόμαστε“Όλα ΘΑ πάνε καλά”. Αυτό το NA που γίνεται ΘΑ, όσο και να είναι για μας ασήμαντο, είναι σημαντικότατο για όσους δοκιμάζονται. Άκου, φίλε μου! Η δύναμη μιας λέξης! Με μαγεύει η σημειολογία των λέξεων».

Κεραία, 6+6

Μου εξηγεί ότι τη νοιάζει πάρα πολύ στις εκπομπές η χρησιμότητα. «Το συναίσθημα δεν το εκλαμβάνω ως κάτι που απλώνεται ατάκτως, αλλά κάτι που καταλήγει σε κάτι πρακτικό, και μόνο τότε έχει μπέσα. Και αυτό κάνω με τις εκπομπές. Είναι ο παιδικός καρκίνος, είναι η αποτέφρωση, έτσι όπως δεν την έδειξε κανένας, με έναν χορευτή να χορεύει ζεμπέκικο δίπλα στο φέρετρο, είναι η αναδοχή, προσέξτε! ως άλλο πράγμα από την υιοθεσία. Τα παιδιά, ξέρετε, δεν μένουν ηλικιακά στάσιμα, δεν είναι κέρινα, μεγαλώνουν».

Τη ρωτάω να μάθουμε περισσότερα για αυτό το θέμα. Οι γονείς που θέλουν να υιοθετήσουν ένα παιδάκι, συνήθως αναζητούν κυρίως βρέφη ή νήπια, αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα εκατοντάδες παιδιά ηλικίας 5 ως 17 ετών που διψούν για οικογενειακή θαλπωρή να μένουν σε ιδρύματα ως «ακατάλληλα». Μου εξηγεί ότι αυτά τα παιδιά μπορεί να έχουν ανοιχτές νομικές ιστορίες που τα κρατούν σε μία εκκρεμότητα. Το παιδί όμως θέλει έναν άνθρωπο δίπλα του, πονάει η ψυχή του, δεν αποκλείεται μάλιστα από ανάδοχος να γίνεις στη συνέχεια γονιός. Και μάλιστα με το νέο νομοσχέδιο και τα ομόφυλα ζευγάρια μπορούν επιτέλους να γίνουν ανάδοχοι.

Στις εκπομπές της έχει πάντοτε έναν κεντρικό συνομιλητή και το θέμα ανοίγει και με άλλους συνομιλητές, που ο καθένας δίνει μία ακόμα οπτική. «Ψάχνω πάρα πολύ τον κύριο συνομιλητή μου. Ήταν ο Γιάννης Μετζικώφ στην Αποτέφρωση, η Μαρία Ευθυμίου στο “Η Ελλάδα στα μάτια τους”, το επεισόδιο με ανθρώπους από ξένες εθνικότητες, πώς μας βλέπουν, ποια τραγούδια μας επιλέγουν ως αγαπημένα, ένας σπουδαίος Τούρκος Ισλαμολόγος μας τραγούδησε “Το πουλάκι ξένο ξενιτεμένο” και βούρκωσε... Ο Κωνσταντίνος Τζούμας ήταν ο κύριος συνομιλητής στον “Χρόνο” και πώς γράφει μέσα μας, έξω μας. Καμαρώνω τον πλουραλισμό που επιζητώ. Μιλήσαμε με τον Γιώργο Χρούσσο, έναν από τους πλέον αναγνωρισμένους επιστήμονες παγκοσμίως αλλά και την τρανς συγγραφέα και ακτιβίστρια Άννα Κουρουπού και με μια κυρία 85 ετών που μας άφησε αγάλματα τονίζοντάς μας τη σημασία του σεξ και στην ηλικία της. Συνολικά μιλάμε με 8-9 διαφορετικούς ανθρώπους σε κάθε εκπομπή. Μετά έκανα το “Καλό μου διαζύγιο”, για να αποκτήσουμε την κουλτούρα του διαζυγίου. Όταν στους 4 γάμους τα 2 είναι διαζύγια. Κάπως πρέπει να μάθουμε να το διαχειριζόμαστε. Επίσης κάναμε μια εκπομπή για τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα στην Ελλάδα και το μεταναστευτικό. Μιλήσαμε με την Ειρήνη Αγαπηδάκη και την Άννα Διαμαντοπούλου, , αλλά και με κάποιους από τους πιο ευάλωτους οδοιπόρους που κάνουν ένα επικίνδυνο ταξίδι για να φτάσουν στη χώρα μας».

 

Στις επόμενες 6 εκπομπές θα δούμε θέματα που αγκαλιάζουν όλες τις πτυχές της ζωής. Μετά τον παιδικό καρκίνο θα δούμε ένα επεισόδιο αφιερωμένο στην Όπερα, «Ποιος μιλάει όπερα σήμερα; Το “μιλάει” σαν μια ξένη “γλώσσα”». Συνομιλία με τη διεθνή λαμπρή Pretty Yende και τον επιτυχημένο διεθνή μας Ηλία Τζεμπετονίδη. Θα μιλήσουμε απλά, κατανοητά, όχι ως αυνανιζόμενοι επαϊοντες. Και μετά ένα επεισόδιο“Όλη η Ελλάδα μαγειρεύει” με κεντρική συνομιλήτρια την Ελένη Ψυχούλη, που μαζί με άλλους θα ανοίξουν το θέμα μαγειρική και εστίαση στην Ελλάδα. Ακολουθούν τα υποφωτισμένα μικρά μουσεία, όπως αυτό της Παθολογοανατομίας –«φανταστείτε εκεί υπάρχει η καρδιά του Α. Σαμαράκη σε φορμόλη»–, με συνομιλητή τον εξαιρετικό Ν. Σταμπολίδη του πλέον φωτισμένου μουσείου μας, αυτό της Ακρόπολης. «Όλα αυτά θα μας δώσουν μια ανάσα για να μπορέσουμε να μιλήσουμε μετά για ένα δύσκολο θέμα, ένα προσωπικό μου “τάμα”, να μάθουν οι Έλληνες την ιερή σημαντικότητα, την ύψιστη αναγκαιότητα της Ανακουφιστικής». Δεν μπορώ να μη ρωτήσω...

Τι είναι η Ανακουφιστική;

Μου εξηγεί ότι αφορά το πόνο. Κάθε είδους σωματικού πόνου, που καλύπτει και ένα σωρό άλλους πόνους. «Πονάει και ο φόβος, και η αγωνία πονάει, και η θέαση του θανάτου».

Είναι μακροχρόνιοι πόνοι, όπως για παράδειγμα της σκλήρυνσης κατά πλάκας, αλλά και στάδια που οι γιατροί λένε για έναν ασθενή, πάρτε τον στο σπίτι, δεν μπορούμε να του προσφέρουμε κάτι άλλο στο νοσοκομείο. Αφορά και το τελευταίο μίλι ενός ανθρώπου. «Τότε που αντί να κερδίσουμε χρόνο για να μας μιλήσει και να μιλήσουμε, προσπαθούμε να γίνουμε άτεχνοι νοσοκόμοι, δεν ξέρουμε πώς να συμπεριφερθούμε, τα κάνουμε όλα λάθος. Με κάποιο τρόπο του αφαιρούμε το δικαίωμα της αλήθειας του. Μας λέει φοβάμαι θα πεθάνω και εμείς του λέμε “Απαπα… μη λες τέτοια πράγματα”».

Μου λέει για το κέντρο Γαλιλαία, στα Σπάτα αλλά και για όσους πολλούς συνομίλησε στην έρευνά της. «Για να καταλάβεις, ένας Μανιάτης, σκληρός άνθρωπος, στο τελευταίο μίλι της ζωής του λαμβάνοντας την ευεργεσία της Ανακουφιστικής είπε “Εδώ μέσα μπήκα άρρωστος και θα πεθάνω υγιής”. Άκου κουβέντα! Γιατί μπόρεσε να πει στη γυναίκα του ότι την αγαπάει, μπόρεσε επιτέλους να μιλήσει με τα παιδιά μου, και να φύγει με γαλήνια ψυχή».

Να κάτι ακόμα χρήσιμο να μάθουμε. «Αντιλαμβάνεσαι γιατί στο ανέφερα ως προσωπικό μου τάμα;»

Η ελπιδοφόρα ιστορία του παιδικού καρκίνου Μέρος Α

Την είδα την εκπομπή για τον παιδικό καρκίνο, όπως της υποσχέθηκα, και κατάλαβα ακριβώς τι εννοούσε όταν μου εξηγούσε γιατί τελικά έγιναν δύο αντί για μία, που ήταν ο αρχικός σχεδιασμός.

«Σε όλες τις εκπομπές λίγο-πολύ μιλάω με 9 ανθρώπους, 9 άνθρωποι σε 45 λεπτά, καταλαβαίνεις τι αγώνα κάνουμε στο μοντάζ. Λατρεύω να δουλεύω το μοντάζ μαζί με τον πρωτομάστορά μου κ. Κλάγκο. Κανονική χειροτεχνία. Όλοι εργαζόμαστε ως “αφιερωμένοι”. Όπως ο σκηνοθέτης μας Ά. Λυχναράς και η συνεργάτιδά μου Μ. Πουρνάρα. Από μια συζήτηση 1.30 ώρας θα κρατήσουμε 6-7 λεπτά. Να σου πω ένα παρασκήνιο αναφορικά με το επεισόδιο για τον παιδικό καρκίνο, γιατί προέκυψαν δύο επεισόδια τελικά και μια μεγάλη έρευνα. Όταν ο κ. Ηλίας Μαγκλίνης, συγγραφέας και δημοσιογράφος, και η γυναίκα του Ελισάβετ Πανταζή αποδέχτηκαν να μου μιλήσουν για τον καρκίνο της 4χρονης κόρης τους... Θυμάμαι, με το τέλος της συνομιλία μας να τρίβω το δέρμα μου καθώς είχα ανατριχιάσει για ώρα, ήταν κάτι ενστικτώδες, πώς να στο μεταφέρω; Εκεί συνειδητοποίησα ότι αυτό το υλικό δεν κόβεται, δεν το αγγίζεις, θα ήταν ιεροσυλία».

Όντως, οι άνθρωποι αυτοί σε εμπιστεύονται, συνδέεσαι μαζί τους κι ας μην τους γνωρίζεις, συγκινείσαι όπως συγκινημένη και με τεράστιο σεβασμό και δέος άκουγε και ρωτούσε η οικοδέσποινα, ο τρόπος της μεταφέρεται στον θεατή. Και κατάλαβα τι εννοούσα όταν μου έλεγε ότι δεν κάνει ζουμ στο δάκρυ, ακόμα κι όταν είδαμε τα δάκρυα να κυλούν από τα μάτια τους μιλώντας μας σπαραξικάρδια για τον θάνατο ενός παιδιού από το διπλανό τους δωμάτιο, ομολογώντας ότι δεν περνάει μέρα που να μην το σκεφτούν αυτό το παιδί και αυτούς τους γονείς και να εξομολογούνται την «ανακουφιστική ενοχή ότι δεν είναι το δικό σου παιδί...» 

Πόσα θέματα ανοίχτηκαν, και με πόση ενσυναίσθηση. Βλέποντας πώς η Ρέα Βιτάλη κατορθώνει να παρουσιάσει το θέμα της στο τηλεοπτικό κοινό αντιλαμβάνομαι αυτό που λέει ότι την καθοδηγεί: «Αν εκείνοι αντέχουν να ζούνε αυτό που ζουν και έχουν τη γενναιοδωρία και γενναιοψυχία να το διηγηθούν, δεν έχουμε εμείς το δικαίωμα να λέμε ότι δεν αντέχουμε να ακούμε τα στενάχωρα». 

Η ελπιδοφόρα ιστορία του παιδικού καρκίνου Μέρος Β

Αυτή η πρώτη εκπομπή ήταν το έναυσμα για να αρχίσει μια μεγάλη έρευνα στο θέμα του παιδικού καρκίνου. Έμαθε λοιπόν ότι τα τελευταία χρόνια χάρη στην Ογκολογική Μονάδα Παίδων «Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη - Ελπίδα» 3 στα 4 παιδιά που προσβάλλονται από λευχαιμία γίνονται εντελώς καλά ενώ για τις υπόλοιπες πιο δύσκολες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται νέες επιστημονικές μέθοδοι με πολύ καλά αποτελέσματα για τους μικρούς ασθενείς. Είναι ένα θαύμα!

Εισχώρησε στα εργαστήρια για να μας εξηγήσουν οι επιστήμονες γιατί συμβαίνει, συνάντησε τον κοινωνικό λειτουργό του ξενώνα. «Κάποιος θα μείνει το λιγότερο 9 μήνες, συνάντησα μια οικογένεια που είναι 3 χρόνια! Καταλαβαίνεις πόσο σημαντικοί είναι οι ξενώνες; Για ανθρώπους που μένουν στην επαρχία;» Οι ξενώνες, όπως και η ογκολογική κλινική «Ελπίδα», είναι χώροι φιλόξενοι φτιαγμένοι με αισθητική αγάπης, όπου θεραπεύονται παιδιά ανεξάρτητα διαβατηρίου, από την Παλαιστίνη, από το Αφγανιστάν, προσφυγόπουλα, παιδιά Ρομά, εντελώς δωρεάν.

Μου λέει ότι δεν ήξερε τίποτα από όλα αυτά, όπως δεν ήξερε και για το έργο της Φλόγας, συνάντησε όμως την πρόεδρό της κ. Μαρία Τρυφωνίδου, «πώς έφτασα 60 ετών και δεν γνώριζα την αφοσίωση και τη σπουδαία προσφορά; Το έργο που συντελείται εκεί;» Μίλησε και με την κ. Μ. Βαρδινογιάννη, «για τη ζωή της, για το πώς άνθισε η Ελπίδα, για τον σύζυγό της Βαρδή και τον ρόλο της σχέση τους, για την αφοσίωσή της. Την είχα στο μυαλό μου σαν μια γυναίκα στολισμένη, ευκατάστατη, που κάνει ένα έργο σημαντικό, αλλά δεν είχα ακριβή αντίληψη του βάθους και της ιερότητάς του, και όταν γίνονταν π.χ λαμπρές εκδηλώσεις, πάλι είχα την αίσθηση ότι κάποιες επίσης στολισμένες ευκατάστατες κυρίες κάτι προσέφεραν. Όταν όμως πήγα στους χώρους, αντιλήφθηκα το έργο και την προσφορά, είδα παιδιά και γονείς, μουγγάθηκα. Και με εσωτερικές τύψεις είπα ότι όλα αυτά πρέπει να τα μάθει ο κόσμος».

Είναι αυτή η ειλικρίνεια που ενσωματώνει στις εκπομπές της, όπως και στη γραφή της, κυρίως είναι ήσυχη συνειδησιακά για τη δουλειά που κάνει. «Έχω νοσήσει από καρκίνο. Έχω γράψει και για αυτό το ταξίδι της ζωής μου και δίνω το χέρι μου να πιαστεί όποιος το χρειάζεται, όπως μου έδωσαν το χέρι τους και εμένα. Ποτέ δεν είπα “γιατί σε μένα;”. Μελέτησα τον καρκίνο μου σαν αποτύπωμα της ψυχής μου στο σώμα μου. Η ευκαιρία του ευδιάκριτου. Αν κάποιος πιστεύει ότι έχει συμβόλαιο με τον Θεό, του το εύχομαι, αλλά δεν μπορεί να είναι σίγουρος και για όλους τους άλλους δίπλα του, οπότε ας μάθουμε, για παράδειγμα, αυτό το “να” πόσο σημαντικό είναι να γίνει “θα” για τους συνανθρώπους που δοκιμάζονται. Τόσο απλά».

Λεπτομέρειες...

Οι εκπομπές της, όταν τις βλέπεις, σου αποτυπώνονται – πόσο μάλλον σε εκείνη. «Μπορεί η εκπομπή να τελειώνει, αλλά εγώ όλους αυτούς τους ανθρώπους τους έχω μαζί μου πια...». Και είναι αυτό το βλέμμα της ενσυναίσθησης, το νοιάξιμο, που μεταδίδει και σε εμάς τους θεατές. Μας κάνει καλό να μαθαίνουμε πράγματα που, ναι, μας αφορούν, μας κάνουν καλύτερους ανθρώπους – γιατί έτσι φτιάχνεται ο κοινωνικός δεσμός, έτσι γινόμαστε πιο ικανοί και στα δικά μας.

«Λεπτομέρειες», μου λέει, «αλλά δεν με ντύνει κανείς άλλος από έμενα». Όπως ντύνεται, όπως βάφεται, όπως χτενίζεται, «μετά τις χημειοθεραπείες δεν στρώνουν τα μαλλιά μου αλλά σιγά το ζόρι!», φοράει τα σκουλαρίκια της, τα κολιέ της, πάει στη δουλειά της. Κι αν προσέξετε, το στούντιο έχει πάντα πολλά λουλούδια, γιατί «πάντα βάζω στον χώρο μου πολλά λουλούδια και κάθε χρόνο αφιερώνω ένα χρονογράφημά μου στις αμυγδαλιές που ανθίζουν. Έχω θέμα με τις αμυγδαλιές! Νομίζω ότι τα λουλούδια αλλάζουν τη διάθεση – και στις χημειοθεραπείες μου με μια ανθοδέσμη πήγαινα, την έβαζα δίπλα μου, έβγαινε η θεραπεία». 

---

Δείτε αυτό το Σάββατο 13 Νοεμβρίου στις 6.15 στην ΕΡΤ1 το δεύτερο μέρος για τον παιδικό καρκίνο. Δείτε όμως και το πρώτο. Όλες οι εκπομπές υπάρχουν αναρτημένες στο Ertflix.