Κωνσταντίνος Τζούμας, όπως Κωνσταντίνος Καβάφης

«Όταν μένεις πάνω από ένα πορνείο, εισπράττεις κάτι από την καύλα του πορνείου...» Ο εστετ, υπέροχος κύριος Τζούμας μάς βάζει για τα καλά στον κόσμο του ποιητή, τον οποίο ενσαρκώνει στην παράσταση «Κ.Π. Καβάφης Αυτοβιογραφούμενος».

Σας αρέσει που ασχολείστε με ένα υπαρκτό πρόσωπο, όταν μάλιστα έχετε δηλώσει ότι οι χαρακτήρες του παγκόσμιου δραματολογίου είναι «μεγάλα καθάρματα»;

Ναι, οι πρωταγωνιστές των μεγάλων τραγικών είναι καθάρματα στην ουσία. Σκεφτείτε τι κάνουν: βιάζουν τις μανάδες τους, σκοτώνουν τα παιδιά τους, στραγγαλίζουν τον πατέρα τους για να κάτσουν στο θρόνο. Εξολοθρεύουν τους αντιπάλους τους... Δεν αισθάνθηκα ούτε την παραμικρή νύξη τέτοιου ρεύματος εντός μου, για είμαι ειλικρινής. Είμαι ένας ειρηνιστής. Μ’ αρέσουν τα γυναικόπαιδα, τα ταξίδια, οι έμποροι, η μόδα, το καλό φαγητό, η τέχνη… Δεν έχω σχέση μ’ αυτά τα πράγματα. Δε μ΄ενδιαφέρει να ανταγωνιστώ, να βγω μπροστά ας πούμε, οπότε αντιλαμβάνεστε ότι κάτι φυσιογνωμίες σαν τον Καβάφη με γοητεύουν πάρα πολύ, για να μπω στην περιπέτεια να αποδώσω κάτι, το ελάχιστο. Βέβαια, υπάρχει ένα ευτύχημα. Δεν υπάρχει ντοκιμαντέρ με τον Καβάφη, γιατί θα έπεφτα στην παγίδα της μίμησης. Να μιμηθείς τη φωνή του, το περπάτημά του, τις κινήσεις… Η μίμηση δεν είναι ωραίο πράγμα. Πρέπει με αφορμή κάτι που συναντάς στην πραγματικότητα να παίρνει φόρα το μυαλό σου, η φαντασία να πετάει και να παρουσιάζεις αυτό που ονομάζουμε τέχνη.

Αποδεχτήκατε αμέσως την πρόταση να ερμηνεύσετε το ρόλο;

Το σκέφτηκα λίγο επειδή ο Γιάννης Φαλκώνης δεν είναι επαγγελματίας σκηνοθέτης. Αυτό βέβαια δεν του στερεί την ικανότητα να είναι ένας εξαιρετικός ερασιτέχνης. Με την έννοια, εραστής της τέχνης. Ο Χατζιδάκις επέμενε σ’ αυτό. Απέφευγε τους επαγγελματίες. Έψαχνε πάντα να βρει πραγματικούς εραστές της τέχνης και να συνεργαστεί. Και μ΄ αρέσει που κι εγώ, χωρίς να το πολυσκεφτώ, προς αυτή την κατεύθυνση κινούμαι. Όταν ο Γιάννης μου είπε, λοιπόν, ότι θα χρησιμοποιήσουμε υλικό από τα ημερολόγια, αναφορές στον Καβάφη, είπα να μπω στην περιπέτεια με δεδομένο πως αυτό το αινιγματικό και κρυπτικό πρόσωπο δεν μας έχει δώσει ούτε μία νύξη για την πολύ προσωπική του ζωή. Εξάλλου, όταν μεγαλώνει κανείς, από ματαιοδοξία θέλει να συνδέει το όνομά του με μεγάλες φυσιογνωμίες. Δεν τον ενδιαφέρει ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Όχι ότι έχει τίποτα εναντίον του, αλλά τώρα να μπεις στην περιπέτεια να ανακαλύψεις τον άνθρωπο της διπλανής πόρτας, όταν υπάρχουν φυσιογνωμίες όπως ο Μπέκετ και ο Καβάφης και ο Όσκαρ Γουάιλντ, το βρίσκω κάπως… αστείο. Και τώρα η ιδέα ότι ψάχνουμε τον Καβάφη μέσα από αυτή την παράσταση με άλλους δέκα ηθοποιούς με ενδιαφέρει πολύ. Δηλαδή με ενδιαφέρει ακόμα και από την άποψη του να αποτύχουμε γιατί όπως προτείνει ο υπέροχος Μπέκετ «την επόμενη φορά θα αποτύχεις καλύτερα. Προσπάθησε λοιπόν ξανά και ξανά μπας και αποτύχεις καλύτερα. Καλοδεχούμενο κι αυτό».

Έχετε κοινά σημεία με τον Καβάφη;

Για ένα διάστημα με διακατείχε και εμένα μια τελειομανία. Το βλέπω στον τρόπο που γράφει και στοχάζεται πάνω στην κάθε λέξη. Ύστερα το να μη μιλάς για την προσωπική σου ζωή – δεν με ενδιέφερε ποτέ να το κάνω αυτό. Ζούσα ό,τι ζωή μου έλαχε, κανονικά. Δεν είμαι τύπος που ερευνά εις βάθος τα πράγματα. Δεν έχω καν τη μανία του ντετέκτιβ που θέλει να ξεμπροστιάσει αυτόν που έχει καταχραστεί το δημόσιο χρήμα και να τον στείλει στην αγχόνη. Δεν καταλαβαίνω τις φυλές που μας περιτριγυρίζουν: αγανακτισμένους, κουκουλοφόρους, αντιεξουσιαστές, συνδικαλιστές, τρομοκράτες. Δεν μπορώ να ταυτιστώ μαζί τους. Είμαι αλλού και αυτό το «αλλού» μου έχω σκοπό να το διατηρήσω. Αντιλαμβάνομαι ότι δεν μπορώ να αλλάξω τίποτε, αλλά τουλάχιστον να μην αφήσω να με αλλάξει αυτό το οποιοδήποτε είναι ο κόσμος γύρω μου, η συνάφεια και οι διάφορες κοινωνικές ομάδες.

Αν εσείς, όμως, φέρνατε ό,τι έχετε στη φαρέτρα σας σε όλες αυτές τις κοινωνικές ομάδες, μήπως τότε θα μπορούσατε, μαζί με τους άλλους, να κάνετε μια αλλαγή;

Όχι, δεν το πιστεύω. Αυτά είναι προεκλογικά συνθήματα. Δεν έχουν αποδώσει ποτέ. Το πώς αντιλαμβάνεται κανείς την αλλαγή και την ελπίδα για το καλύτερο, θα πρέπει να απευθυνθεί σε ψυχιάτρους και κοινωνιολόγους. Οι καλλιτέχνες παλεύουμε με τη μαγεία, δεν μας ενδιαφέρουν οι εξηγήσεις. Ο καλλιτέχνης είναι ένας ταχυδακτυλουργός, ο οποίος βγάζει κι εγώ δεν ξέρω τι μέσα απ’ τα μανίκια του. Η τέχνη δεν έχει φύλο. Μπορεί να σου έρθει από κει που δεν την περιμένεις. Δεν έχει να κάνει ούτε με διπλώματα που μπορεί να σου εξασφαλίσει η προνομιούχα οικονομική θέση της οικογένειάς σου και να σε στείλει σε ένα ακριβό κολέγιο. Αν είσαι κούτσουρο, κουτσουράκι θα παραμείνεις και κάποιο παιδί από κάποια μακρινή Φλώρινα ή Αλεξανδρούπολη, που το ’χει αυτό το θεϊκό πράγμα που λέγεται ταλέντο, θα εμφανιστεί και θα κάνει κάτι μαγικό.

Συναντήσατε δυσκολίες με το γεγονός ότι ήταν ένα υπαρκτό πρόσωπο και θέλατε να τον προσεγγίσετε όσο το δυνατόν περισσότερο, παρά το ότι δεν μπαίνετε στη διαδικασία να μιμηθείτε;

Ναι, αλλά ως ένα βαθμό. Ως ένα ποιητή που εργάζεται από το πρωί μέχρι το βράδυ μετά και από τις απώλειες που έχει υποστεί. Έχασε όλα του τα αδέρφια –είναι το τελευταίο από τα εννιά παιδιά της οικογένειας–τον πατέρα του, τη μητέρα του και είναι μόνος. Και βέβαια εργάζεται συνέχεια. Η ζωή του είναι ένα γραφείο. Φυσικά υπάρχει και αυτό το υπέροχο θέμα: ότι μένει πάνω από ένα πορνείο. Οπότε, αντιλαμβάνεστε, εκεί είναι ένα θέμα. Η λαγνεία ήταν μέσα στα ενδιαφέροντά του, δηλαδή. Όταν μένεις πάνω από ένα πορνείο, εισπράττεις κάτι από την καύλα του πορνείου, γιατί η σάρκα είναι δυνατή και προστάζει συχνά. Αυτό το μυστήριο είναι που έχει μια έλξη, σε τραβάει.

Γνωρίζουμε ότι είχε δυσκολία να αποδεχτεί το χρόνο που περνάει.

Η λεηλασία του χρόνου και η απώλεια των πτήσεων, του γλυκού πουλιού της νιότης, είναι γνωστή στους πάντες, έχουν ασχοληθεί, έχουν γράψει ποιητές, συγγραφείς… oπότε δεν θα μπορούσε να του διαφύγει. Και αυτός έπαιζε τένις στο Sporting Club, ξενυχτούσε χορεύοντας… έζησε μια υπέροχη ζωή και μετά όλο αυτό συρρικνώθηκε. Έμειναν δηλαδή κάτι κείμενα, το φως των κεριών, το μίσος των ομότεχνων… η Ελλάδα με τον Παλαμά επικεφαλής… κόκκινο πανί ήταν για αυτούς! Για τα γούστα τους. Είχαν καταλήξει ότι δεν ήταν αυτό ποίηση! Για φαντάσου!

Οι νέοι γοητεύονται από την ποίηση του Καβάφη;

Μα, ναι! Όλοι οι νέοι που πάνε να δώσουν σε δραματικές έχουν μαζί τους Καβάφη. Μιλάει πάρα πολύ στους νέους, στις γυναίκες, στους άντρες, στους ηλικιωμένους. Είναι ένας ποιητής που το κατάφερε αυτό. Το ήξερε όμως. Ήξερε ότι η Ελλάδα είναι μία χώρα που τον μισεί και είναι αιμοβόρα. Και ξανοίχτηκε σε ξένους λόγιους που ανέδειξαν το ταλέντο του, μεταφράσανε τα ποιήματά του και όταν έρχεσαι δαφνοστεφανωμένος από τα εύγε των ακαδημιών και των τεχνών, δεν μπορούν να σου αντισταθούν και πάρα πολύ.

Κάποια ποιήματά του τα είχε αποκηρύξει ο ίδιος. Εσείς θα κάνατε κάτι τέτοιο;

Δεν έχω ούτε το μυαλό του, ούτε το ταλέντο του, ούτε το μεγαλείο του για να αποκηρύξω πράγματα. Εξάλλου, εγώ δεν έκανα ποτέ σπουδαία ή αμφιλεγόμενα για τους ειδικούς ώστε να λέω «αυτά τα κρατάω και αυτά τα πετάω». Μεγαλώνοντας, πρέπει να μπορούμε να συμφωνούμε σε κάποια πράγματα. Έχω μάθει να δουλεύω κατόπιν αμοιβής. Δεν έχω καμία διάθεση αυτό να σταματήσει να υπάρχει. Δεν θέλω ούτε να γίνω αφεντικό κανενός, ούτε να είμαι επικεφαλής κανενός σχήματος. Ποτέ μου δεν ήξερα και ποτέ δεν θα μάθω. Μια χαρά μού έχει προκύψει αυτή η ζωή της ελαφρότητας. Αυτό το στροβίλισμα και ο μετεωρισμός. Δεν έχω σκοπό να προσγειωθώ πάνω σε τίποτα.

Οι παραστάσεις ξεκινούν 13 Μαΐου…

Ναι, και για όσο πάει, όσο ο καιρός το επιτρέψει, όσο η ανταπόκριση του κόσμου το επιτρέψει, οι σεισμοί, η κυβερνητική αφλογιστία… Αυτή τη στιγμή η κυβερνητική πολιτική δεν ξέρει τι να κάνει…

Μπορούμε στα ποιήματα του Καβάφη να βρούμε αναφορές που ταιριάζουν στο σήμερα;

Μπορεί να κάνει κανείς όποιες συγκρίσεις ή αναφορές. Συνειρμοί γίνονται, φαίνεται ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Μάλιστα, το πιο μελαγχολικό είναι ότι επαναλαμβάνεται, αλλά δεν αλλάζει άρδην προς το καλύτερο. Φαίνεται ότι δεν είναι τόσο εύκολο όσο νομίζουν μερικοί άνθρωποι. Κυρίως, δηλαδή, αυτοί που είναι έξω από το χορό.

Παραστάσεις βλέπετε συχνά;

Όχι, βλέπω μόνο πού και πού ό,τι προσπαθεί μετά μανίας και πίστης να ξεζωρίσει ως καινούργιο. Βέβαια, πολλές φορές αυτός που θέλει να πρωτοτυπήσει κάνει το πιο βαρετό από το παραδοσιακό και κλασικό, αλλά δεν είναι λόγος να μην ψάχνει κανείς και να μην πειραματίζεται. Βλέπω δυο-τρία πράγματα κυρίως από νέα παιδιά που έχουν ένα ενδιαφέρον, έχουν καλές στιγμές. Ολοκληρωμένη πρόταση δεν έχω, αλλά αυτή δεν την έχω δει ούτε από φιλοσόφους, ούτε από κοινωνιολόγους, ούτε από πολιτικούς, ούτε από κανέναν. Αντιλαμβάνεστε ότι μιλάτε με έναν ακόμη άνθρωπο ο οποίος δεν διαθέτει, καθόλου όμως δεν διαθέτει, επαρκή προσδιορισμό της πραγματικότητας.

Είναι λίγο δύσκολο να το πιστέψει κανείς όταν μιλάει μαζί σας.

Ε, αυτό είναι στο παιχνίδι των εντυπώσεων. Θεατρίνος είμαι. Αλλά στην ουσία ξέρω πολύ καλά ότι κάθε φορά προετοιμάζω με μεγάλη ακρίβεια το επόμενο λάθος μου. Έχω πειστεί για αυτό. Δεν έχω ψευδαισθήσεις ότι θα πάω για κάτι μεγάλο και υψηλό… αυτό μου διαφεύγει!

Info: Από 13/5, Θέατρο Δημήτρης Χορν, Αμερικής 10, Κολωνάκι, 210 3612500, εισιτ. €16, 14, 12 (φοιτητ., ανέργων, άνω των 65)