Είδαμε την παράσταση «Κάποιος θα έρθει» του Νορβηγού Γιον Φόσσε, σκηνοθεσίας Γιάννη Χουβαρδά στο Θόλο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ)
Υπάρχουν κάποιες παραστάσεις που τις έχω δει δύο φορές, κι άλλες που θα ήθελα να τις έχω δει. Δεν συμβαίνει συχνά όμως να βλέπω μια παράσταση ολόκληρη σε δύο φάσεις της προετοιμασίας της. Κάτι σαν θέαση in progress.
Αυτή η ευκαιρία μου δόθηκε με την παράσταση «Κάποιος θα έρθει» ένα έργο του Νορβηγού Γιον Φόσσε (γραμμένο το 1984) που σκηνοθετεί ο Γιάννης Χουβαρδάς στο Θόλο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ). Την είδα τον περασμένο Μάιο, μόλις άνοιγαν τα θεάματα, σε μια γενική πρόβα, και ήταν κάτι σαν ικανοποίηση μιας ανάγκης που είχε λείψει για καιρό, τόσο για τους θεατές όσο και για τους ηθοποιούς.
Την Παρασκευή 24 Σεπτεμβρίου βρέθηκα ξανά στο Θόλο του ΚΠΙΣΝ και ήμουν πολύ περίεργη να διαπιστώσω πώς θα μου φαινόταν σ' αυτή τη δεύτερη θέαση. Τι διαφορετικό θα πρόσεχα, τι θα είχε αλλάξει. Η σκηνική εικόνα ήταν η ίδια με το λιτό όσο και εντυπωσιακό σκηνικό της Νίκης Ψυχογιού. Το «σπίτι», αυτό σε μια ερημική τοποθεσία όπου φτάνουν για να είναι, επιτέλους, «μόνοι μαζί» Εκείνος (Αντώνης Μυριαγκός) και Εκείνη (Αλκηστις Πουλοπούλου) είναι ένα διάφανο περίκλειστο παραλληλόγραμμο, με νάιλον περιτυλίγματα ριγμένα στο πάτωμά του. Περιγράφεται ως ένα παμπάλαιο παλιό σπίτι, μια «ταλαιπωρημένη υλική ομορφιά» Και εντός του «σπιτιού», στο πάτωμα, υπάρχει νερό (η γαλήνη του νερού και η ρευστότητα μαζί), με μερικά υποτυπώδη αντικείμενα που υποτίθεται ότι είναι η καρέκλα, το τραπέζι, ο καναπές. Όλα τα υπόλοιπα -ο κήπος, το παγκάκι, η θάλασσα που ατενίζουν- περιγράφονται στη διάρκεια της παράστασης στους υπέρτιτλους, κάτι σαν αφήγηση και σκηνικές οδηγίες μαζί. Και από την πρώτη φορά που το είδα ήταν σαφές ότι ο Γιάννης Χουβαρδάς δίνει ιδιαίτερη σημασία στο χώρο που στήνει μια παράσταση, που θέλει να συνομιλεί με το έργο. Όπως στο «Γιον Γκάμπριελ Μπόργκμαν», στα υπόγεια του Μεγάρου Μουσικής, όπως στο «Κάζιμιρ και Καρολίνα» στο Βios, μερικές σεζόν πίσω. Και στον Θιόλο, στο «Κάποιος θα έρθει», έτσι για να νιώσουμε όλοι ότι βρισκόμαστε κάπου μακριά από την πόλη -όσο γινόταν- ο σκηνοθέτης της παράστασης έστρεψε τα καθίσματα του Θόλου ώστε να έχουν πλάτη προς τα κεντρικά κτίρια του ΚΠΙΣΝ και θέα προς κατάφυτο κομμάτι που περιβάλλει τον Θόλο.
Κι εκεί, φτάνουν Εκείνος και Εκείνη, ενθουσιασμένοι στην αρχή για τη φυγή τους, την απόδρασή τους σχεδόν από τους άλλους, για τη δυνατότητα να είναι «μόνοι μαζί. Μόνοι ο ένας μέσα στον άλλον», φράση που επαναλαμβάνεται όπως και άλλες στο έργο του Γιον Φόσσε. Φράση που μοιάζει υπέροχη, και την ίδια στιγμή μεταδίδει έναν εγκλωβισμό, μια ανάπηρη συνθήκη. Γι' αυτό και πολύ σύντομα Εκείνη αρχίζει ν' αναρωτιέται: «Μπορεί κανείς να φύγει μακριά απ' όλους; Οι άλλοι δεν θα υπάρχουν; Δεν είναι επικίνδυνο να φύγουμε μακριά απ' όλους τους άλλους;». Εκείνος την καθησυχάζει, νιώθει αυτάρκης και πλήρης στο «μόνοι μαζί». Εκείνη όμως, φοβάται (ή εύχεται;) ότι κάποιος θα έρθει. «Πάντα κάποιος έρχεται». Και μπαίνουμε κι εμείς στο κλίμα της ανησυχίας, της αγωνίας, της προσμονής ενός άλλου που δεν ξέρουμε. Και έρχεται αυτός ο άλλος, ένας Αντρας (Χάρης Φραγκούλης), ο κληρονόμος του σπιτιού, αυτός που τους το πούλησε. Με μια κοινωνική αδεξιότητα, μιας που ζει χρόνια στην ερημιά, και με μια απελπισμένη επιθυμία συναναστροφής. Εισβάλλει στην ιδιωτική ζωή των νέων ενοίκων και ταράζει τα νερά του σπιτιού που θεωρήθηκε απόρθητο από τον έξω κόσμο. Ο Άντρας δεν εισβάλλει μόνο στο σπίτι τους, εισβάλλει στη σκέψη τους, στις αμφιβολίες τους, στη γαλήνη τους. Και μαζί του εισβάλλουν πλέον στο σπίτι, η αγωνία της απώλειας, η ζήλεια, η καχυποψία, που παλεύουν με την κατανόηση, την αγάπη και την εμπιστοσύνη.
Οι υπέρτιτλοι συνοδεύουν τη δράση της σκηνής σε όλη τη διάρκεια της παράστασης, σαν αναλόγιο που ζωντανεύει αμέσως μετά το θεατρικό κείμενο, σα να εικονοποιείται η φαντασία του κάθε αναγνώστη. Γι' αυτό και ο Γιάννης Χουβαρδάς επέλεξε οι ηθοποιοί να μιλάνε μ' έναν εξωπραγματικό τρόπο, σαν η ηχώ των σκέψεών τους.
Από τη μία θέαση στην άλλη, ο Γιάννης Χουβαρδάς θα έλεγα ότι μετατοπίστηκε από την περισσότερο υπαρξιακή πρώτη βερσιόν που είδα τον Μάιο σε μια πιο «ρεαλιστική», τονίζοντας περισσότερο τον ασφυκτικό έλεγχο, την καχυποψία και την ανασφάλεια Εκείνου, αλλά και την εισβολή του Άνδρα, τόσο στο χώρο όσο και στη φιλαρέσκεια Εκείνης. Η ευάλωτη στην παράσταση που τώρα παρουσιάζεται στον Θόλο είναι κυρίως Εκείνη, η γυναίκα. Σκέφτομαι ότι είδα μπροστά μου πόσο η περιρρέουσα ατμόσφαιρα, η πραγματικότητα επηρεάζει τη ματιά των καλλιτεχνών. Την πρώτη φορά, αμέσως μετά την καραντίνα, κυριαρχούσε το υπαρξιακό. Αυτή τη φορά, μετά κι από τις γυναικοκτονίες που όλοι παρακολουθούμε εμβρόντητοι, το βάρος της παράστασης μετατοπίζεται στην επιθυμία ελέγχου της βούλησης ή της καθημερινότητας του άλλου. Και οι τρεις ηθοποιοί της παράστασης υποστήριξαν εξαιρετικά τις μικρές, αλλά ουσιαστικές διαφορές, έτσι όπως ακριβώς τους ζητήθηκε, έτσι όπως ακριβώς καθοδηγήθηκαν. Και ξαφνικά παρακολουθήσαμε ένα θεατρικό έργο του 1984, να περιγράφει θαυμαστά τη διαδικασία ελέγχου του ενός μέλους της σχέσης.
Ήταν μια παράσταση που είχε την υπογραφή του Γιάννη Χουβαρδά σε κάθε πτυχή της. Όχι μόνο στην επιλογή του κειμένου (είναι το τρίτο θεατρικό του Γιον Φόσσε που ανεβάζει), όσο και στον τρόπο που στήθηκε η παράσταση, η μουσική, τα φώτα. Όλα. Και είχε ταλαντούχους συντελεστές για κάθε μία από τις πτυχές της. Και κυρίως είχε τους τρεις ηθοποιούς της παράστασης (Αντώνης Μυριαγκός, Άλκηστις Πουλοπούλου, Χάρης Φραγκούλης) που σχεδόν αθέατα από την πρώτη ως τη δεύτερη θέαση απέδωσαν με μαεστρία τις ανεπαίσθητες, αλλά καθοριστικές αλλαγές των χαρακτήρων και των συμπεριφορών των ηρώων, που καθόρισαν το κέντρο βάρους της παράστασης.
Η παράσταση έκανε πρεμιέρα στο Οσλο στις 7 Σεπτεμβρίου, στο Διεθνές Φεστιβάλ Γιον Φόσσε που διοργάνωσε το Νορβηγικό Θέατρο του Όσλο. Ο Γιον Φόσσε πήγε και είδε μια πρόβα της παράστασης, απ' όπου και η αποκλειστική φωτογραφία μαζί με τον Γιάννη Χουβαρδά, και μαθαίνουμε ότι δήλωσε πως «δεν θα μπορούσε να φανταστεί αλλιώς στη σκηνή το έργο του».
21°
