Η όπερα «Μαντάμα Μπαττερφλάι» του Τζάκομο Πουτσίνι με την Ερμονέλα Γιάχο μεταδίδεται από την GNO TV, τη νέα διαδικτυακή τηλεόραση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Αυτό το κείμενο ξεκίνησε να γράφεται τέλη Οκτωβρίου, στον απόηχο της συγκινητικής πρεμιέρας της «Μαντάμα Μπαττερφλάι», που σηματοδότησε την πολυαναμενόμενη επανεκκίνηση της Λυρικής στις κλειστές αίθουσες μετά από 7 μήνες. Η επιλογή του συγκεκριμένου έργου για το άνοιγμα της σεζόν δεν ήταν τυχαία. Το αριστούργημα του Τζάκομο Πουτσίνι ήταν η πρώτη όπερα που ανέβασε η ΕΛΣ, πριν από 80 χρόνια, τον Οκτώβριο του 1940, τρεις μέρες πριν από την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου. Με την ανακοίνωση όμως του δεύτερου lockdown, οι εντυπώσεις μου για μια παράσταση που είχε πλέον ματαιωθεί δεν θα είχαν κανένα νόημα…
Να όμως που η «Μαντάμα Μπαττερφλάι» επέστρεψε, με μια ακόμα πρωτιά, αφού από τις 25 Νοεμβρίου έγινε η πρώτη όπερα που μεταδίδεται από την GNO TV, τη νέα διαδικτυακή τηλεόραση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Έχοντας τη δυνατότητα να μπω στην πλατφόρμα πριν από την επίσημη ψηφιακή της πρεμιέρα, δεν έχασα την ευκαιρία. Πάτησα το play θέλοντας να απολαύσω και πάλι, έστω και από οθόνης, μία από τις ομορφότερες στιγμές του βεριστικού ρεπερτορίου και πιο πολύ την ερμηνεία της Ερμονέλα Γιάχο.
Αυτή τη χρονιά έχω παρακολουθήσει πολλές online παραστάσεις όπερας – μια καλοδεχούμενη προσφορά από τα μεγάλα λυρικά θέατρα που παραμένουν κλειστά από την πρώτη καραντίνα. Δεν είχε όμως τύχει ποτέ να έχω δει την ίδια παραγωγή, και live και διαδικτυακά, όπως την Μπαττερφλάι. Αυτή η μοναδική, back to back θέαση, μου προσέφερε μια διαφορετική, πιο σφαιρική οπτική και πολλαπλασίασε τη συγκίνησή μου.
Η υπόθεση της όπερας είναι γνωστή. Αφορά τον μοιραίο έρωτα της 15χρονης γκέισας Τσο-Τσο-Σαν για τον Πίνκερτον, υποπλοίαρχο του Ναυτικού των ΗΠΑ στο Ναγκασάκι των αρχών του προηγούμενου αιώνα. Η μικρή Γιαπωνέζα εγκαταλείπεται και οδηγείται σε αυτοκτονία.
Ο διάσημος Αργεντινός Ούγκο ντε Άναπου, που υπογράφει τη σκηνοθεσία, τα σκηνικά και τα κοστούμια –η παραγωγή πρωτοπαρουσιάστηκε το 2013 στο Ηρώδειο και αναβίωσε σε νέα εκδοχή για τη σκηνή της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος– τοποθετεί χρονικά την ιστορία μερικές δεκαετίες αργότερα, στα 50s, για να κάνει ακόμα πιο γλαφυρό το στοιχείο της σύγκρουσης ανάμεσα στις κουλτούρες Δύσης και Άπω Ανατολής και κυρίως στον διαφορετικό ψυχισμό των πρωταγωνιστών, της εύθραυστης Τσο-Τσο-Σαν και του κυνικού Πίνκερτον. Τα παραδοσιακά γιαπωνέζικα κοστούμια «συγκρούονται» με τα σύγχρονα δυτικά –η είσοδος στην πρώτη πράξη, του «Αμερικάνου», με λουλουδάτη πουκαμίσα είναι χαρακτηριστική– ενώ την ηρεμία του minimal γιαπωνέζικου σκηνικού διακόπτουν κάθε τόσο βιντεοπροβολές που εικονοποιούν άλλοτε τη χώρα κι άλλοτε τις σκέψεις και τα όνειρα της ηρωίδας. Ομολογώ ότι οι προβολές αυτές μου είχαν φανεί υπερβολικές, τόσο στο Ηρώδειο όσο και στη live παράσταση του Οκτωβρίου. Όμως, στην digital εκδοχή τους, χάρη στην ειδική κινηματογραφική σκηνοθεσία και το οκτακάμερο σύστημα που χρησιμοποιήθηκε, με ένα μαγικό τρόπο ενσωματώθηκαν στην ιστορία, έγιναν αναπόσπαστο κομμάτι της.
Το μεγάλο ατού της παράστασης που μαγνητοσκοπήθηκε και μεταδίδεται από την GNO TV είναι το καστ των πρωταγωνιστών της με κορυφαία την Ερμονέλα Γιάχο. Η διάσημη Αλβανίδα σοπράνο, η «καλύτερη Μπαττερφλάι των τελευταίων χρόνων» σύμφωνα με τον Independent, με την παρθενική της εμφάνιση στη σκηνή της Λυρικής επιβεβαίωσε 100% τη φήμη που τη συνοδεύει, ότι ταυτίζεται με τις ηρωίδες που ερμηνεύει. Οι λίγοι –λόγω περιορισμών– τυχεροί που βρεθήκαμε εκεί τον περασμένο μήνα, την είδαμε να μεταμορφώνεται από ένα αφελές, χαριτωμένο, ρομαντικό 15χρονο κορίτσι σε ένα τραγικό πρόσωπο, με μόνα όπλα τις απίστευτες φωνητικές της δυνάμεις και τη σκηνική παρουσία, και να μας χαρίζει μια ερμηνεία σπαρακτική. Κι εδώ είναι που η τεχνολογία έκανε το θαύμα της. Με την κάμερα να την παρακολουθεί κάθε στιγμή, σε κάθε της κίνηση, είδα τα μάτια της να λάμπουν πονηρά όταν ο Πίνκερτον προσπαθεί να μαντέψει την ηλικία της, να απορούν αληθινά που ο Σάρπλες δεν γνωρίζει πότε κάνουν τη φωλιά τους οι κοκκινολαίμηδες στην Αμερική, να γεμίζουν με λαχτάρα όσο περιμένει την επιστροφή του και με απελπισία όταν ο κόσμος της γκρεμίζεται. Κάθε σύσπαση του προσώπου της ήταν ένα μικρό ρεσιτάλ ερμηνείας…
Δίπλα της, ένας υπέροχος Τζανλούκα Τερρανόβα μας χάρισε έναν αλαζόνα, ρηχό, ανεύθυνο Πίνκερτον, τον ξένο που εισβάλλει στον ονειρικό κόσμο της Μπαττερφλάι –όπως ακριβώς ο εθνικός ύμνος των ΗΠΑ «εισβάλλει» στα παραδοσιακά μουσικά θέματα που χρησιμοποιεί ο Πουτσίνι– και τον διαλύει. Έξοχη η Χρυσάνθη Σπιτάδη στο ρόλο της Σουτζούκι, υπηρέτριας της Τσο-Τσο-Σαν, όπως και ο Σάρπλες του Διονύση Σούρμπη. Μικρότερη, εξίσου όμως σημαντική παρουσία είχαν ο Νίκος Στεφάνου (προξενητής Γκόρο), ο Μάριος Σαραντίδης (Πρίγκιπας Γιαμαντόρι) και ο Γιάννης Γιαννίσης στο ρόλο του Μπόνζο.
Στο πόντιουμ, ο Λουκάς Καρυτινός οδήγησε με μοναδική μαεστρία τους μουσικούς της ΕΛΣ, κατορθώνοντας να μας περάσει όλον τον λυρισμό και τις δραματικές εντάσεις της μουσικής του Πουτσίνι – δεν αισθανθήκαμε ούτε μια στιγμή ότι η όπερα παρουσιάστηκε αναγκαστικά, λόγω Covid-19, στην ενορχήστρωση του Έττορε Πανίτσα για περιορισμένη ορχήστρα.
Με μια κουβέντα. Μη χάσετε την ευκαιρία να δείτε, ή να ξαναδείτε, τη «Μαντάμα Μπαττερφλάι» από τη νέα ψηφιακή σκηνή της Λυρικής. Μπορεί η οθόνη του υπολογιστή ή της τηλεόρασης να μη συγκρίνονται με την εμπειρία του θεάτρου, όμως η μαγεία της μουσικής και το μεγαλείο της ανθρώπινης φωνής είναι εκεί για να μας συγκινούν.
Το έργο της Μαρίας Ζαβάκου για τον ψηφιακό εκφοβισμό και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η νέα γενιά ανεβαίνει στη σκηνή σε σκηνοθεσία Γιολάντας Μαρκοπούλου
18°
