Δείτε τις πρώτες εντυπωσιακές φωτογραφίες και βίντεο από τις πρόβες της όπερας «Πάπισσα Ιωάννα» στην Εθνική Λυρική Σκηνή.
Μια νέα όπερα, η «Πάπισσα Ιωάννα», παραγγελία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στον συνθέτη Γιώργο Βασιλαντωνάκη για τον εορτασμό των 80 χρόνων του οργανισμού, έρχεται, 154 χρόνια μετά την κυκλοφορία του «αντιχριστιανικού και κακοήθους» μυθιστορήματος του Εμμανουήλ Ροΐδη. Το ποιητικό κείμενο που υπογράφει ο συγγραφέας Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης βασίζεται στο ομώνυμο έργο του Ροΐδη, το οποίο μιλάει για μια γυναίκα που έφθασε να πάρει τον θρόνο του Πάπα κρύβοντας τη γυναικεία της φύση. Η νέα φιλόδοξη παραγωγή θα παρουσιαστεί για τρεις παραστάσεις, στις 8, 15 και 22 Μαρτίου 2020, στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, σε μουσική διεύθυνση Στάθη Σούλη και σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά.
Το έργο του Ροΐδη, το οποίο κατακρίθηκε σφόδρα στην εποχή του λόγω της δριμείας κριτικής που ασκούσε στους εκπροσώπους και τις πρακτικές της εκκλησίας, επελέγη όχι μόνο λόγω της εντελώς ιδιαίτερης θέσης του στη νεοελληνική λογοτεχνία, αλλά και για την εντυπωσιακά οπερατική δομή του. Έχει ως κέντρο του έναν χαρακτήρα η διαδρομή του οποίου ξεπερνά τα ανθρώπινα όρια και μπορεί να αποτελέσει το ιδανικό υλικό για μια εμβληματική οπερατική ηρωίδα. «Ωραία ως άνθος του λειμώνος, σοφή ως βίβλος του Ινκμάρου, πανούργος ως αλώπηξ». Με αυτά τα λόγια περιγράφει ο Ροΐδης την πρωταγωνίστρια ηρωίδα του, της οποίας τον βίο παρακολουθεί από τη στιγμή της γέννησής της έως τον ατιμωτικό θάνατό της. Παράλληλα, οι άγριες σκηνές πλήθους, οι έντονα φορτισμένες συναισθηματικά καταστάσεις, αλλά και το φιλοσοφικό και ιστορικό υλικό, προσφέρουν μια ιδανική αφετηρία για ένα πολύ ενδιαφέρον λιμπρέτο.
Ο Γιώργος Βασιλαντωνάκης συνέθεσε την «Πάπισσα Ιωάννα» μέσα σε διάστημα περίπου δύο ετών. Το έργο αποτελείται από δύο πράξεις και χωρίζεται σε δεκαπέντε σκηνές. Ο βραβευμένος συνθέτης σημειώνει: «Ένα από τα πλέον σημαντικά και αμφιλεγόμενα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας βρίσκει, μέσω της χαρισματικής μεταγραφής του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, τη θέση του στο σύγχρονο ελληνικό λυρικό ρεπερτόριο. Σκοπός μου ήταν να σκιαγραφήσω ένα ατίθασο και ασυμβίβαστο πνεύμα, μια φιγούρα τραγική και ρομαντική συνάμα, που συνεχώς μεταλλάσσεται, φθείρεται και επαναπροσδιορίζεται ενάντια σε όλα, μέχρι τελικής πτώσεως. Η ηρωίδα ελίσσεται σε δυο μουσικά σύμπαντα. Το πρώτο αφουγκράζεται το ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο του έργου, λειτουργώντας “περιγραφικά”. Το δεύτερο επεμβαίνει με τρόπο ψυχολογικό, συναισθηματικό, πνευματικό αλλά και υπόγειο, αφαιρετικό και υπερβατικό, αντηχώντας ενίοτε και τη φωνή του Ροΐδη. Οι δύο αυτοί μουσικοί κόσμοι άλλοτε λειτουργούν αυτόνομα, άλλοτε συνυπάρχουν ή συγκρούονται. Η συνθετική προσέγγιση είναι σύγχρονη, ελεύθερη και ανοιχτή σε μουσικά στοιχεία, τεχνικές και διαδικασίες που δεν περιορίζονται χρονικά ή τεχνοτροπικά. Ξεκινάει από ήχους που λειτουργούν αφηγηματικά και στη συνέχεια αποκτούν μουσικά δομική υπόσταση ως πηγές αρμονικού και ηχοχρωματικού υλικού, χτίζοντας μια παράλληλη μουσική αφήγηση που υπηρετεί και εξελίσσεται μαζί με τον εσωτερικό κόσμο των χαρακτήρων και τη δραματική δομή».
Η Εθνική Λυρική Σκηνή ανέθεσε τη σκηνοθεσία της νέας όπερας σε έναν από τους πιο σημαντικούς θεατρικούς σκηνοθέτες της νέας γενιάς, τον Δημήτρη Καραντζά. Ο σκηνοθέτης σημειώνει: «Η παράσταση επιχειρεί να παρακολουθήσει την υπαρξιακή περιπλάνηση της Ιωάννας από τα χρόνια της αθωότητας έως την ενθρόνισή της. Παρακολουθούμε όλες τις μεταμορφώσεις ενός όντος που έχει μια βαριά μοίρα να εκπληρώσει. Η Ιωάννα κορίτσι, η Ιωάννα γυναίκα, η Ιωάννα χωρίς φύλο, η Ιωάννα πάπας, η Ιωάννα ενώπιον του πλήθους που θα τη λιντσάρει. Ένας δυστοπικός λαβύρινθος στον οποίο η Ιωάννα, ενώπιον παρατηρητών που την υποκινούν, θα περάσει από την αθωότητα στην απληστία, από την άγνοια στη γνώση, στη συντριβή και πάλι στην απελευθέρωση. Το “βλάσφημο” και “ανίερο” κείμενο του Ροΐδη γίνεται ένα πυκνό και πλήρες λιμπρέτο από τον Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη και θίγει ζητήματα ταυτότητας, ύπαρξης και εξουσίας. Η σύνθεση του Γιώργου Βασιλαντωνάκη φωτίζει μύχιες πτυχές του κειμένου και αναδεικνύει τη σατιρική και κριτική στάση του κειμένου απέναντι στη θρησκεία και σε άλλους μηχανισμούς καταστολής της ανθρώπινης υπόστασης».
Το εντυπωσιακό σκηνικό –έναν λαβύρινθο σε δύο διαστάσεις– υπογράφει η Εύα Μανιδάκη, τα κοστούμια η Ιωάννα Τσάμη και τους φωτισμούς ο Αλέκος Αναστασίου. Συνεργάτες στη σκηνοθεσία είναι η Γκέλυ Καλαμπάκα, ενώ στην κινησιολογία ο Τάσος Καραχάλιος.
Τη μουσική διεύθυνση υπογράφει ένας νέος ανερχόμενος Έλληνας αρχιμουσικός, ο Στάθης Σούλης, ο οποίος έλαβε ιδιαιτέρως θετικές κριτικές για τη διεύθυνσή του στον Σιμόν Μποκκανέγκρα της ΕΛΣ, αλλά και για πολλές παραγωγές της Εναλλακτικής Σκηνής.
Στον ρόλο του τίτλου μια νέα Ελληνίδα υψίφωνος, η Χρύσα Μαλιαμάνη, η οποία γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου και σπούδασε μονωδία στο Νέο Ωδείο με τη Βαρβάρα Τσαμπαλή (δίπλωμα με άριστα παμψηφεί). Ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στην Ανώτατη Μουσική Ακαδημία του Βύρτσμπουργκ της Γερμανίας με την Τσέρυλ Στούντερ. Ήδη κατά τη διάρκεια των σπουδών της ερμήνευσε ρόλους όπως Μπλόντε (Η απαγωγή από το σεράι), Φάννυ (Το προικοσύμφωνο), Τσερμπινέττα (Αριάδνη στη Νάξο), Ροζίνα (Ο κουρέας της Σεβίλλης) και Αντέλε (Η νυχτερίδα). Από τον Σεπτέμβριο του 2012 έως τον Ιούλιο του 2014 ήταν μέλος του Θεάτρου Πλάουεν-Τσβίκαου Γερμανίας, όπου ερμήνευσε πλήθος ρόλων, όπως Ντεσπίνα (Έτσι κάνουν όλες), Αίνχεν (Ο ελεύθερος σκοπευτής), Φρασκίτα (Κάρμεν), Γκρατσιέλλα (Γιόζεφ Ζυς του Ντέτλεφ Γκλάνερτ). Πρόσφατα ερμήνευσε τους πρωταγωνιστικούς ρόλους σε Λουτσία ντι Λαμμερμούρ (Γκαετάνο Ντονιτσέττι) και Κατερίνα ντι Γκουίζα (Κάρλο Κότσα), Λεϊλά στους Αλιείς μαργαριταριών και Ευρυδίκη (Ο Ορφέας στον Άδη, Θέατρο Ολύμπια). Στην ΕΛΣ έχει ερμηνεύσει Παμίνα (O μαγικός αυλός), Σουζάννα (Οι γάμοι του Φίγκαρο) και Φρασκίτα (Κάρμεν).
Τους ρόλους του Φρουμέντιου και του Φλώρου ερμηνεύει ο διακεκριμένος βαρύτονος της ΕΛΣ Διονύσης Σούρμπης, ο οποίος γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1978. Έλαβε δίπλωμα μονωδίας από την τάξη του Γιώργου Σαμαρτζή. Το 2005 κέρδισε την υποτροφία «Μαρία Κάλλας» και συνέχισε τις σπουδές του στην Ιταλία με τον μαέστρο Κλωντ Τιολάς. Έχει κερδίσει πρώτα βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς όπως «Τότι νταλ Μόντε», «Ίρις Αντάμι-Κορραντέττι», «Πέρτιλε-Μαρτινέλλι», «Σπύρος Αργύρης» κ.ά. Έλαβε τιμητική διάκριση από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών (2013) και το βραβείο «Λώρενς Ολίβιε» (Βασιλική Όπερα Λονδίνου, 2016). Έχει εμφανιστεί σε Ωδείο Ηρώδου Αττικού, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Βασιλική Όπερα Λονδίνου (Κόβεντ Γκάρντεν), Θέατρο Ο Φοίνικας Βενετίας, Μαλιμπράν Βενετίας, Τρεβίζο, Βασιλικό Θέατρο Τορίνου, Όπερα Ρώμης, Όπερα της Ρεν (Γαλλία) κ.ά. Από το 2003 είναι σολίστ της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Έχει ερμηνεύσει ρόλους όπως Σωτήρης (To δαχτυλίδι της μάνας), Φίγκαρο (Ο κουρέας της Σεβίλλης), Κόμης (Οι γάμοι του Φίγκαρο), Γκουλιέλμο (Έτσι κάνουν όλες), Ζερμόν (Τραβιάτα), Ντον Τζοβάννι, Φορντ (Φάλσταφ), Μαρτσέλλο και Σωνάρ (Μποέμ), Μπελκόρε (Το ελιξίριο του έρωτα), Σίλβιο (Παλιάτσοι), Βαλεντίνο (Φάουστ), Λεσκώ (Μανόν), Σάρπλες (Μαντάμα Μπαττερφλάι), Εσκαμίγιο (Κάρμεν), καθώς επίσης έργα όπως Ορέστεια του Ιάννη Ξενάκη, Έσσεται ήμαρ… του Γιώργου Κουμεντάκη κ.ά.
Στη διανομή του έργου συναντούμε διακεκριμένους και νεότερους Έλληνες μονωδούς, όπως τους: Πέτρο Μαγουλά, Ινές Ζήκου, Μαργαρίτα Συγγενιώτου, Κωστή Ρασιδάκι, Γιάννη Χριστόπουλο, Νίκο Κατσιγιάννη, Πέτρο Σαλάτα, Διονύση Μελογιαννίδη, Γιάννη Κάβουρα, Γιώργο Ματθαιακάκη, Νίκο Σπανάτη, Μάριο Σαραντίδη, Νίκο Στεφάνου, Γιάννη Καλύβα.
15°
Χρύσα Μαλιαμάνη και Διονύσης Σούρμπης © Ανδρέας Σιμόπουλος
