«Θεωρείς σοβαρά ότι θα προλάβουμε εμείς να ολοκληρώσουμε συνέντευξη σε 1 ώρα;» μου είπε ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, όταν ξεκινούσαμε τη συζήτηση. Η αλήθεια είναι πως όταν μιλάς μαζί του, συζητάς για πολύ περισσότερες. Όχι μόνο γιατί, όπως ο ίδιος λέει, μια συζήτηση μπορεί να είναι ο καλύτερος τρόπος διασκέδασης, αλλά και γιατί είναι ένας καλλιτέχνης που έχει πολλά να πει. Και τα λέει. Παρά το ότι δεν είναι τα συνήθη, παρά το ότι ενοχλούν. Κόντρα στη νεολαγνεία της εποχής, ο Μαρκουλάκης φωνάζει «δεν μπορώ τα σχόλια “μας κλέβουν τα όνειρά μας”. Κόντρα στη διάχυση της ανομίας, «θέλω οι νόμοι να τηρούνται πάντα». Κόντρα στο κλίμα «μην πειράζετε κεκτημένα» αντιτείνει «να γίνουν κι άλλες μεταρρυθμίσεις». Άλλωστε θεωρεί ότι «οι Έλληνες παραμένουμε σε μια ανήλικη στάση ζωής», υποστηρίζοντας πως «για να γίνεις από προοδευτικός συντηρητικός χρειάζονται απλά 30 χρόνια χωρίς να αλλάξεις καμία ιδέα».
Tι είναι αυτό που κάνει κάθε βράδυ το ταμείο του θεάτρου Αθηνών να έχει κολλημένο ένα χαρτί που γράφει «εισιτήρια τέλος»; Ο «Πουπουλένιος» είναι ένα πολύ καλογραμμένο έργο με αστυνομική πλοκή. Έχει ένα θέμα το οποίο είναι πολύ ευαίσθητο και το χειρίζεται με έναν ευφυή τρόπο. Έχει διαρκείς ανατροπές, πολύ χιούμορ. Για μένα ήταν εκ των ων ουκ άνευ το χιούμορ που υπάρχει στο αγγλικό κείμενο να το μεταφέρω στην παράσταση. Αλλιώς θα ήταν δυσβάσταχτο. Αυτό που άφησε σε μένα ο «Πουπουλένιος» είναι άπειρη τρυφερότητα και κάτι καταφατικό για τη ζωή. Ως θεατής μού αρέσει πάρα πολύ να κλαίω σε έργα. Μου αρέσει πολύ, λοιπόν, που στο μονόλογο στο φινάλε βλέπω τους θεατές να σκουπίζουν τα μάτια τους. Είναι πολύ ωραία αίσθηση να έχεις κάνει το θεατή να γελάσει και να συγκινηθεί.
Γιατί ο ήρωας θεωρεί ως το σημαντικότερο όλων τη διαφύλαξη των έργων του; Ο ήρωας λέει εγώ «αντέχω» να πεθάνω… αλλά θέλω να βρω έναν τρόπο να μείνουν τα έργα μου. Στους ανθρώπους υπάρχει μία ανάγκη να αφήσουν κάτι πίσω τους. Αυτό στο μέσο άνθρωπο ικανοποιείται συνήθως με τα παιδιά. Η συνέχεια, η αίσθηση ότι άφησες κάποιο σημάδι. Γενικά, οι δημιουργικοί άνθρωποι έχουν την ανάγκη να αφήσουν ένα σημάδι. Οτιδήποτε μπορεί να φτιάξει ένας άνθρωπος που να τον υπερβαίνει. Μία οικονομική αυτοκρατορία, ένα σονέτο, ένα έργο. Είναι ένας τρόπος να νικήσεις το θάνατο.
Γιατί αφιερώνεις την παράσταση στο γιο σου; Το βαθύτερο θέμα του έργου έχει να κάνει με το τι σημαίνει να είσαι παιδί και τι είδους τραύματα φέρει κάποιος όταν περάσει από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση. Δεν είναι μία ιστορία για την παιδική κακοποίηση. Αυτό είναι ένα μικρότερο μέρος του έργου. Νομίζω ότι ο λόγος που αγγίζει ο «Πουπουλένιος» τους θεατές έχει να κάνει με το ότι όσοι το βλέπουν συνειδητοποιούν έστω και ενστικτωδώς ότι στην πραγματικότητα όλοι μας παραμένουμε σε ένα μεγάλο βαθμό παιδιά. Και δεν μιλάω για την κοινωνική μας ταυτότητα. Γιατί στον κοινωνικό μας ρόλο οφείλουμε να είμαστε ενήλικες. Ίσα ίσα ένα από τα προβλήματα που έχουμε οι Έλληνες είναι ότι παραμένουμε σε μία ανήλικη στάση ζωής. Όμως, τα τραύματά μας, οι επιθυμίες μας, τα όνειρά μας, τα συμπλέγματά μας ξεκινάνε από αυτό που μας συνέβη όταν ήμασταν παιδιά.
Με αυτό που βιώνουν και το κλίμα που υπάρχει σήμερα, τι ενήλικες θα βγουν τα σημερινά παιδιά; Δεν μπορώ να πω, διότι όπως δεν υπάρχει ένας λαός –τον οποίο επικαλούνται πολλοί– έτσι δεν υπάρχει και ένα είδος εφήβων. Σε πολύ μεγάλο βαθμό έχει να κάνει με το αν υπήρξαν τυχεροί στο να γεννηθούν σε οικογένειες και περιβάλλον που να τους έχει διαμορφώσει μία στοιχειώδη αίσθηση ατομικού και κοινωνικού. Η αλήθεια είναι ότι κάθε γενιά βρίσκει αυτή που τη διαδέχεται υπολειπόμενη και ανεπαρκή. Πιστεύω ότι το να είναι κανείς έφηβος είναι πολύ μεγάλο δώρο και πολύ μεγάλης δύναμης δυνατότητα. Γι’ αυτό όταν με ρωτάνε παιδιά και μου λένε δεν βρίσκουμε δουλειά, είναι δύσκολα, λέω πρέπει εσύ να φτιάξεις το μέλλον σου. Ευαισθητοποιούμαι πιο πολύ όταν ακούω έναν 50άρη-55άρη που έχει μείνει άνεργος, γιατί γνωρίζω και από προσωπικές ιστορίες ότι αυτή είναι μία ήττα και υπαρξιακού επιπέδου – πέρα από κάτι δύσκολο να διαχειριστείς πρακτικά σε αυτή την ηλικία.
Θεωρείς ότι είμαστε νεο-λαγνική κοινωνία; Όλα απευθύνονται στους νέους, όλα κατασκευάζονται για νέους. Ακόμα και στην Ελλάδα, που είναι η χώρα της επετηρίδας… Δεν μπορώ το χάιδεμα που γίνεται στους νέους. Κατανοώ τη δυσκολία, αλίμονο. Αλλά δεν αντέχω σχόλια του τύπου «μας κλέβουν τα όνειρά μας». Ιδίως δε όταν γράφονται σε smartphones. Δεν σημαίνει, βέβαια, ότι ψέγω τους νέους στο ότι δεν δυσκολεύτηκαν πολύ ή που δεν έζησαν Χούντα.
Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ακόμα ζούμε Χούντα, φωνάζοντας συνθήματα όπως «η Χούντα δεν τελείωσε το ’73»… Καλά, όλοι συμφωνούμε ότι «η Χούντα δεν τελείωσε το ’73». Όποιος λέει αυτό το σύνθημα μπορώ να του πω με βεβαιότητα ότι έχει δίκιο! Όντως, τελείωσε το ’74. Βέβαια, για να μιλήσω σοβαρά, εγώ δεν λέω ότι πρέπει να αποδεχόμαστε οποιονδήποτε όρο βάζει μία εκλεγμένη κυβέρνηση και ότι δεν πρέπει να αντιδρούμε. Η παρεξήγηση που γίνεται είναι το με ποιον τρόπο αντιδρούμε, σε τι και κυρίως τι έχουμε να αντιπροτείνουμε. Δεν καταδικάζω τις διαδηλώσεις, αλλά αν γίνονται κάθε μέρα χάνουν το νόημά τους. Δεν καταδικάζω τις απεργίες, αλλά όταν είναι καταχρηστικές, συνεχόμενες και αυτοί που τις κάνουν πληρώνονται, χάνουν το νόημά τους. Το 2009 υπήρχαν μέρες επί ημερών που δεν μπορούσαμε να παίξουμε στο θέατρο. Τώρα που οι συνθήκες είναι χειρότερες δεν γίνεται τίποτα. Νομίζω ότι το συνδικαλιστικό και αγωνιστικό κίνημα εκφυλίστηκε εκ των έσω. Κάποιος μπορεί να διαφωνήσει με την κυβέρνηση και είναι λογικό. Αλλά να διαφωνήσει με αυτά που δεν κάνει, όχι με αυτά που κάνει. Δεν κάνει τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει. Αν εγώ σε καλώ όμως κάθε μέρα σε αντίδραση και δεν έχω να προτείνω κάτι, αυτό μου θυμίζει το «Revolution» των Beatles («if you go carrying pictures of chairman Mao, you ain’t going to make it with anyone anyhow»). Η αποδόμηση, η αντίδραση και η κριτική είναι πολύ εύκολα. Η σύνθεση είναι κάτι απείρως δυσκολότερο. Γι’ αυτό και δεν το κάνουμε.
Προέρχεσαι από μία κεντροαριστερή οικογένεια, πώς κρίνεις τα σημερινά αριστερά κόμματα; Καταρχάς είναι διαφορετικά μεταξύ τους. Αυτό που συμβαίνει όμως στη χώρα μας είναι ότι το «αριστερός» απόκτησε ένα ηθικό πρόσημο, ενώ οι διαφορετικές πολιτικές και οικονομικές θεωρίες υπάρχουν για να προτείνουν έναν καλύτερο τρόπο διαχείρισης. Αριστερός στη χώρα μας θεωρείται ο καλός, αυτός που ενδιαφέρεται για το κοινωνικό σύνολο. Στην πραγματικότητα αριστερή είναι μία θέση που έχει να κάνει με το ποιος χειρίζεται τις πλουτοπαραγωγικές πηγές. Σε ποιον ανήκουν. Εγώ π.χ. δεν θεωρώ ότι είναι κακό να πεις ότι δεν χρειάζεται το κράτος να έχει δική του αεροπορική εταιρεία. Στους καλλιτέχνες δε ήταν έγκλημα καθοσιώσεως να μην είσαι αριστερός. Έχει να κάνει φυσικά και με το ότι πολλές θετικές αλλαγές που συντελέστηκαν στη ζωή των ανθρώπων ήταν αποτέλεσμα αγώνων της Αριστεράς. Μην ξεχνάμε, όμως, ότι για να γίνεις από προοδευτικός συντηρητικός χρειάζονται απλά 30 χρόνια χωρίς να αλλάξεις καμία ιδέα.
Για την κίνηση των 58 ποια είναι η άποψή σου και γιατί δεν υπέγραψες κι εσύ; Μα δεν μου το πρότειναν έτσι κι αλλιώς… Πάντως ήταν ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο. Εγώ φοβάμαι ότι συχνά οι προσπάθειες αυτού του τύπου, ενώ γίνονται από ευγενή μυαλά και με ευγενείς επιθυμίες, μπορεί να έχουν την τάση να μην έχουν αποτέλεσμα γιατί πορεύονται από τη διάθεση του ευπατρίδη. Κι ο ευπατρίδης έχει ένα όριο πέρα από το οποίο λέει… δεν αντέχω άλλο! Είναι κάτι, πάντως, αυτό που έγινε. Επειδή θεωρώ τον εαυτό μου προοδευτικό, θέλω να δοκιμαστούν όλα από μία φορά.
Ο ΣΥΡΙΖΑ θα ήθελες να δοκιμαστεί μία φορά; Θα ήθελα πάρα πολύ να έχω ένα λόγο να πιστέψω ότι μπορεί να έρθει και να κάνει κάτι άλλο. Πρέπει να δοθεί ευκαιρία σε κάτι άλλο. Το πρόβλημα με τον ΣΥΡΙΖΑ, όπως το βλέπω εγώ, είναι ότι δεν είναι κάτι άλλο. Και κυρίως δεν έχω λάβει σοβαρές απαντήσεις από τον ΣΥΡΙΖΑ στα περισσότερα ζητήματα.
Για παράδειγμα, αντιστάθηκε στο μέτρο για το προαιρετικό άνοιγμα των καταστημάτων τις Κυριακές. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί είναι αριστερή άποψη το να μένουν κλειστά τα καταστήματα την Κυριακή και αντιδραστικό το να θέλει κάποιος να ανοίξει το κατάστημά του. Γιατί με την ίδια λογική δεν είναι κλειστές οι καφετέριες και τα εστιατόρια; Επίσης θα ήθελα να προτείνω σε οποιονδήποτε καταστηματάρχη δεν θέλει να δουλεύει 7 μέρες την εβδομάδα, που είναι απολύτως σεβαστό, να κλείσει τη Δευτέρα. Ποιος άνθρωπος πάει να αγοράσει παπούτσια Δευτέρα 10 με 3; Είναι σαν να πάω εγώ να κάνω παράσταση Τρίτη 2 με 4 το μεσημέρι. Δηλαδή, εμείς στα θέατρα είμαστε τρελοί που δεν παίζουμε Δευτέρα πρωί; Είναι φοβερό το πώς καταφέρνουμε με κανόνες και κανονισμούς να περιορίζουμε τα πάντα. Όλες τις δυνατότητες που υπάρχουν. Ναι, χρειάζεται μία ρύθμιση. Γι’ αυτό σου λέω ότι θα ήθελα πραγματικά να δω κάτι άλλο. Μπορεί να έρθει από τους 58. Αλλά για να έρθει θα πρέπει να υπάρξει μια κρίσιμη μάζα ανθρώπων να πιστέψει σε κάτι άλλο.
Το έργο της Μαρίας Ζαβάκου για τον ψηφιακό εκφοβισμό και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η νέα γενιά ανεβαίνει στη σκηνή σε σκηνοθεσία Γιολάντας Μαρκοπούλου
12°
