Οι «Όρνιθες» κάνουν πάρτι στη Νέα Υόρκη

«Δεν είναι ότι δεν μπορώ να ξεπεράσω αυτό που είδαν τα μάτια μου, είναι ότι δεν μπορώ να ξεπεράσω τον ήχο των πουλιών. Ας το κάνουμε». Αυτή η φράση της Susan Feldman, προέδρου του θεάτρου της Νέας Υόρκης St. Ann’s Warehouse, μερικούς μήνες μετά αφού είχε δει την παράσταση «Όρνιθες» στη Στέγη, ήταν το σύνθημα για να «πετάξει» ο θίασος στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και να στήσει την αριστοφανική πολιτεία κάτω από τη γέφυρα του Μπρούκλιν.

Το ανέβασμα μιας ουτοπίας

Απόγευμα Κυριακής 4 Μαΐου. Στο θέατρο St. Ann’s Warehouse –φιλοξενεί τους πιο εναλλακτικούς θιάσους και σκηνοθέτες απ’ όλο τον κόσμο– δεν πέφτει καρφίτσα (όλες οι παραστάσεις έως τις 13/5 είναι σχεδόν sold out). Στο κοινό διακρίνεις όλες τις ηλικίες (και παιδιά). Αμερικανούς, Ελληνοαμερικανούς και Έλληνες. Περισσότεροι είναι οι πρώτοι. Αυτοί είναι και που ανταποκρίνονται στη σκηνή της βροχής, όταν τους καλούν οι ηθοποιοί να μπουν κάτω από το λυτρωτικό νερό. «“Παίρνει ώρα να βάλει ο ηθοποιός τη μάσκα του και ο θεατής να βγάλει τη δική του” έλεγε η Μιούσκιν. Oι θεατές εδώ έρχονται έχοντας βγάλει τη μάσκα τους» εξηγεί ο Νίκος Καραθάνος. «Πολλές φορές δεν κοιτάζουν τους υπέρτιτλους και αφήνονται να παρασυρθούν από το συναίσθημα» μας είχαν πει νωρίτερα οι ηθοποιοί. Επιβεβαιωμένο... καθώς κλέβω στιγμές από τα πρόσωπα των διπλανών μου. Όλοι χειροκροτούν στο τέλος όρθιοι. «Σκληρή και αιθέρια, πρωτογενής και υπνωτική» θα χαρακτηρίσει την παράσταση στην κριτική του στους κυριακάτικους «New York Times» ο Ben Brantley, ενώ η Sara Holdren στο «Vulture» ευχαριστεί «τους θεούς καθώς υπάρχουν ακόμη παραστάσεις που μοιάζουν με πάρτι». Οκ, δεν φοβάμαι να ομολογήσω πως ένιωσα «υπερηφάνεια» – κι ας έχει βρωμιστεί το νόημά της. Όμως γιατί υπερηφάνεια; Ακόμα θεωρώ επίτευγμα το γεγονός ότι βγαίνει εκτός συνόρων μια σύγχρονη ελληνική δημιουργία; Ότι κερδίζει την αποδοχή; Συνειδητοποιώ πως αν και γνωρίζω ότι πολλές παραγωγές της Στέγης ταξιδεύουν στον κόσμο, δεν έχω (ή δεν έχουμε) ίσως αντιληφθεί το «διπλωματικό» αντίκτυπο του γεγονότος.

Στήνοντας ένα Φεστιβάλ

Καθώς η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, περιγράφει το ταξίδι της παράστασης, από τη γέννησή της μέχρι σήμερα, καταλαβαίνεις πως αυτό που συμβαίνει στη Νέα Υόρκη δεν είναι αποτέλεσμα τύχης, αλλά μακροπρόθεσμου σχεδιασμού. «Περισσότερο μετράει για εμάς η διαδικασία από το αποτέλεσμα» θα πει. Μια φράση που δεν είναι κενού περιεχομένου, καθώς την επιβεβαιώνει και ο Νίκος Καραθάνος. 
Πρέπει να δευκρινίσουμε πως οι «Όρνιθες» δεν ήρθαν στη Νέα Υόρκη γιατί το Ίδρυμα Ωνάση νοίκιασε ένα θέατρο –δεν το κάνει για καμία από τις παραγωγές της που βγαίνουν στο εξωτερικό–, αλλά γιατί προσκαλέστηκε από το θέατρο St. Ann’s Warehouse. «Όταν η Σούζαν Φέλντμαν είδε την παράσταση στη Στέγη, είδε καλό θέατρο. Είδε σπουδαίους, σαρωτικούς καλλιτέχνες. Γι’ αυτό και ήθελε να τη φέρει στο θέατρό της. Επειδή όμως ήταν μια μεγάλη παραγωγή, δυσκολευόταν να αποφασίσει αν μπορεί ή πρέπει να πάρει το οικονομικό ρίσκο. Μέχρι που μετά από μερικούς μήνες έλαβα ένα email της που έγραφε: “Δεν είναι ότι δεν μπορώ να ξεπεράσω αυτό που είδαν τα μάτια μου, είναι ότι δεν μπορώ να ξεπεράσω τον ήχο των πουλιών. Ας το κάνουμε”» θα πει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου. Στα πρακτικά να καταγραφεί πως τις ημέρες που ήμασταν εκεί είδε την παράσταση και ο Τζέρεμι Άιρονς, ο οποίος επέμενε πως πρέπει να μεταφερθεί και στο Λονδίνο. Κανείς δεν το αποκλείει ότι μπορεί και να συμβεί... 

Υπάρχουν όμως και άλλα δύο γεγονότα που αποδεικνύουν πως το Ίδρυμα Ωνάση έχει μια ολιστική αντιμετώπιση στον τρόπο που αντιλαμβάνεται τις παραγωγές του, τις οποίες, πλέον, τις συνδέει και με τα εκπαιδευτικά του προγράμματα. Οι «Όρνιθες» εμπνέουν ένα φεστιβάλ που τρέχει αυτή τη στιγμή στη Νέα Υόρκη και το ταξίδι της παράστασης κινηματογραφείται.

Οι «Όρνιθες» γίνονται ταινία

Ο σκηνοθέτης Μπάμπης Μακρίδης κινηματογραφεί τον θίασο στο ταξίδι του στην Αμερική ετοιμάζοντας μια ταινία με προσωρινό τίτλο «Όρνιθες». «Η Στέγη με είχε βοηθήσει να πραγματοποιήσω την ταινία μου “Pity” (σ.σ. θα κάνει πρεμιέρα τον Σεπτέμβρη στη Στέγη). Κάποια στιγμή έπεσε η ιδέα να γίνει ταινία το ταξίδι της παράστασης στη Νέα Υόρκη. Δεν είναι στη λογική του making of, καθώς η ταινία θα έχει στοιχεία ντοκιμαντέρ αλλά και φιξιόν. Όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά και ο κεντρικός άξονας έχει διαμορφωθεί. Αυτή τη στιγμή βγαίνω και με τους ηθοποιούς στους δρόμους της Νέας Υόρκης, όπου κάνουν ελεύθεροι ένα σωρό τρέλες. Τελικά θα είναι μια ταινία για την ουτοπία· το πώς μια παράσταση έφτασε από την Επίδαυρο στη Νέα Υόρκη· το πώς ένα αρχαίο κείμενο συνδέεται με τη ζωή και την πραγματικότητα. Θα είναι μια ιστορία για τους ανθρώπους και τα πουλιά· μια ιστορία για τους ανθρώπους-πουλιά» θα πει ο σκηνοθέτης.

Όρνιθες: Ένα φεστιβάλ εμπνευσμένο από τον Αριστοφάνη

Αφίσες στους δρόμους και αφιερώματα στα έντυπα γέμισαν με «Birds» τη Νέα Υόρκη. Το φεστιβάλ διοργανώνει το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο Νέας Υόρκης και περιλαμβάνει προγράμματα σε συμπαραγωγή με το St. Ann’s Warehouse, το Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, το Μουσείο του Μπρούκλιν, τον κινηματογράφο Metrograph, την Ιστορική Εταιρεία και τη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης και το Stella Adler Studio of Acting.

Ο Δρ. Αντώνης Παπαδημητρίου, Πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, αναφέρει: «Το Ίδρυμα Ωνάση προσκαλεί σε αυτή τη σεζόν το κοινό της Νέας Υόρκης να διερευνήσει θέματα που κυμαίνονται από την πολιτική σάτιρα έως τη δημοκρατία και την κοινωνική και πολιτική ευαισθητοποίηση, καθώς και να απολαύσει αυτό που θεωρούμε ότι αντιπροσωπεύει τη μακρά διάρκεια στον χρόνο της ελληνικής θεατρικής παράδοσης». Εκτός της ομώνυμης παράστασης το Φεστιβάλ περιλαμβάνει ταινίες, εκθέσεις, συζητήσεις, συναυλίες κ.ά. Περισσότερες πληροφορίες στο onassisusa.org/events/festival/birds

Οι ηθοποιοί για την παράσταση στη Ν.Υ. 

Νίκος Καραθάνος
«Έχει τεράστιο ενδιαφέρον ότι δεν μας ξέρουν εδώ και αυτό μας κάνει περισσότερο καθαρούς – γινόμαστε πάλι καινούργιοι, έτοιμοι να μας γνωρίσουν τον καθένα χωριστά και όλους μαζί. Το σίγουρο είναι πως περισσότερο απ’ όλα πιστεύω στην ψυχή όλων αυτών που βρίσκονται πάνω στη σκηνή. Όπως και ότι ο Αριστοφάνης είναι μέσα στην κουλτούρα των Αμερικάνων. Πριν από χρόνια είχαμε έρθει στη Νέα Υόρκη με τη “Λυσιστράτη”. Τυχαία συναντήσαμε στον δρόμο τον Ρόμπιν Γουίλιαμς. Όταν του είπαμε πως είμαστε έλληνες ηθοποιοί και τον λόγο για τον οποίο είχαμε έρθει στη Νέα Υόρκη, μας μιλούσε για ώρα για το ότι στο κολέγιο μάθαιναν για τα έργα του Αριστοφάνη».

Χρήστος Λούλης
«Έχω την εντύπωση πως το κοινό εδώ έρχεται ήδη με την προδιάθεση πως θα τους αρέσουμε. Αισθάνομαι ότι η Νέα Υόρκη θέλει να δει το διαφορετικό, αυτή η αναζήτηση είναι στην κουλτούρα της. Ο κόσμος της έχει παρόν και κοιτάζει μπροστά – αντίθετα με εμάς που μονίμως κοιτάζουμε προς το παρελθόν μας. Με αυτές τις παραστάσεις εδώ είναι σα να ανοίγουμε ένα παράθυρο για να μπει περισσότερο φως απο έξω».

Μιχάλης Σαράντης
«Από τη μία είναι η πόλη που θέλει να την εξερευνήσεις· απαιτεί να την ψάξεις, να τη δεις, να τη μάθεις. Από την άλλη, όμως, πρόκειται για μια πολύ απαιτητική παράσταση που απαιτεί οικονομία δυνάμεων, οπότε καταλαβαίνετε τη δυσκολία που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. (γέλια) Αυτή τη στιγμή πάντως δεν νομίζω πως μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τι ακριβώς συμβαίνει εδώ. Φαντάζομαι θα το καταλάβουμε μετά τις 13/5». 

Amalia Bennet
«Μου αρέσει εδώ γιατί οι θεατές είναι σαν και μένα. Δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα και παρασύρονται από το συναίσθημα, από αυτό που συμβαίνει στη σκηνή».

Γιάννης Σεβδικάλης
«Εδώ εισπράττω ακριβώς ό,τι εισέπραττα. Μπαίνοντας συναντιέμαι με ένα γελάκι που έμεινε από πριν, μετά έρχεται η αποσβόλωση, καθώς βλέπουν έναν αθλητή των Παραολυμπιακών αγώνων να κάνει τον Δία, για να περάσω στο χειροκρότημα του τέλους. Υπέροχα συναισθήματα για έναν άνθρωπο που δεν είναι ηθοποιός».

Άγγελος Τραινταφύλλου
«Νιώθω πολύ καλύτερα εδώ απ’ ό,τι στην Επίδαυρο ή στη Στέγη για βασικούς λόγους. Δεν χρειάστηκε να απαντήσουμε σε ερωτήσεις ανάλογες με αυτές που είχαν τότε ειπωθεί. Γιατί στην Επίδαυρο με τη Στέγη; Πώς νιώθουμε που αυτή η παράσταση είχε ανέβει από τον Κουν ή για το αν η μουσική του Χατζιδάκι είναι εμβληματική κ.λπ. Είναι τόσο ωραίο αυτό το συναίσθημα να μπορείς να κάνεις τη δουλειά σου χωρίς βαρίδια».

Info: Live streaming: την Κυριακή 13 Μαΐου στις 23.59 από το σάιτ της Στέγης (www.sgt.gr) η τελευταία παράσταση στην Αμερική. Όλα τα τραγούδια της παράστασης είναι ανεβασμένα στο youtube.