Σαν χαλαρωτικό μασάζ είναι μια συζήτηση με τον Γιώργο Κουμεντάκη. Η χροιά της φωνής του, το βλέμμα του, η κοσμοθεωρία του χαμηλώνουν την ένταση της πόλης, κάνουν πιο ρευστό το περιβάλλον και ενώ μπορεί να μιλάς μαζί του για σκληρά πράγματα νιώθεις αβαρής. Καθόμαστε σ’ ένα από τα καφέ του Θησείου, η άνοιξη έχει ξεμυτίσει κι εμείς ξεκινάμε την κουβέντα μιλώντας για θάνατο. Του τρελού; Μπορεί. «Αν είσαι δημιουργικός στη ζωή υπάρχει μια αποσυμπίεση σε ό,τι αφορά στο θάνατο» θα πει. «Είσαι πιο ήρεμος... Όταν αναφέρομαι δε σε δημιουργούς δεν περιορίζομαι στους καλλιτέχνες· μιλάω γενικότερα. Νομίζω πως γαντζώνονται στη ζωή, με νύχια και με δόντια, όσοι έχουν απωθημένα, καθώς ελπίζουν πως σε κάποιο αύριο θα πραγματοποιήσουν τις φαντασιώσεις τους».
Δηλαδή γλιτώνουν από το φόβο μόνο όσοι έχουν αφήσει έργο πίσω τους;
Οι περισσότεροι από εμάς είμαστε μετριότητες, οπότε για πιο αποτέλεσμα να μιλάμε; Δεν μιλάω γι’ αυτό που μένει. Μιλάω για τη δημιουργική διαδικασία. Είναι αντικαταθλιπτική, είναι ζωογόνα, είναι χίλια δυο θετικά πράγματα...
Από την άλλη, είναι καταστροφικό συναίσθημα όταν νιώθεις πως δεν έχεις έμπνευση;
Δεν μου έχει συμβεί ποτέ και, νομίζω, είναι ένα ψέμα αυτό που λένε έμπνευση. Εγώ αυτό που προσπαθώ είναι να βρω το πώς η ίδια η ζωή γίνεται μέρος της δημιουργίας και το αντίστροφο. Έχω επιλέξει η ζωή μου να έχεις τους ίδιους ρυθμούς που έχει η δουλειά μου. Αργούς ρυθμούς. Slooooow! Ζω και δημιουργώ σ’ ένα περιβάλλον απόλυτης γαλήνης και ηρεμίας. Το φαγητό, το σεξ, η συνομιλία μας, μια μπούρδα που βλέπω στην τηλεόραση, όλα έχουν την αξία τους και με τροφοδοτούν πνευματικά. Όλα τα αφήνω να ρέουν κανονικά. Το σημαντικό μαζί με το ευτελές και όλα είναι κέρδος. Η μοίρα επίσης με έχει βοηθήσει στο να αποδεχτώ πως ένα έργο μου μπορεί και να μην παιχτεί ποτέ. Εξάλλου το χειρότερο είναι να παιχτεί μόνο μία φορά και να μην επαναληφθεί. Χάλι μαύρο δηλαδή, το απόλυτο τίποτα (γέλια).
Πιστεύω περισσότερο σε μια μυστικιστική διαδικασία. Η ηρεμία που με διακρίνει ως άνθρωπο μάλλον με σώζει από μια αυτο-κατανάλωση. Βλέπω μαέστρους που ξοδεύονται με κινήσεις και πράγματα, ηθοποιούς γεμάτους απίστευτη ένταση. Λέει η Ρούλα Πατεράκη, με την οποία δουλεύουμε μαζί για το «Post Inferno - Προς Δαμασκόν» του Στρίνμπεργκ που θ’ ανέβει στη Στέγη (σ.σ. 11-22/5), «καλός είναι ο ηθοποιός που μετά την παράσταση είναι ξεκούραστος». Δεν θέλω την ένταση στη ζωή μου, νιώθω πολύ ευάλωτος, ιδιαίτερα όταν συμβαίνει στις προσωπικές σχέσεις μου. Τη «Φόνισσα» την έγραφα περίπου 3 χρόνια. Σε εκείνη την περίοδο ήταν σαν μια άλλη δύναμη να μου έλεγε «δεν πρέπει να την κάνεις». Χιλιάδες προβλήματα. Οικογενειακά, ασθένειες, κρίση… και κάθε που πήγαινα να ξεκινήσω κάτι συνέβαινε και έπρεπε να την παρατάω. Το πάλεψα, όμως. Βρήκα τον τρόπο…
Στην περίοδο της δημιουργίας είσαι διαθέσιμος για συναναστροφές; Φιλικές ή ερωτικές.
Υπάρχει μια αλήθεια για μένα. Όταν βλέπω ή ακούω ένα σπουδαίο έργο, είτε είναι ταινία είτε θέατρο είτε μουσική, νιώθω σχεδόν σεξουαλικό ερεθισμό. Κάπως έτσι λειτουργώ και όταν δημιουργώ. Αλλά από την άλλη, αν ήταν διαφορετικά τα πράγματα, θα έπρεπε να απέχω τρία χρόνια από το σεξ τον καιρό που έγραφα τη «Φόνισσα» (γέλια).
Δεν φανταζόμουν κάτι τέτοιο. Ρώτησα αν είσαι συναισθηματικά διαθέσιμος…
Η αλήθεια είναι πως όσο περνούν τα χρόνια ορισμένα πράγματα έχουν περάσει σε δεύτερη μοίρα. Με ενδιαφέρει πιο πολύ η ουσιαστική χημεία μιας σχέσης, παρά οι εκ νέου ερωτικές σύντομες περιπέτειες που τις αισθάνεσαι ως τροφοδοσία ζωής. Η τροφοδοσία ζωής για μένα είναι η μουσική, η φύση, οι σχέσεις, η ανθρώπινη επαφή...
Δημιουργείς φαντασιακές καταστάσεις στις οποίες ζεις καλύτερα;
Έχω να το κάνω από την εφηβική μου ηλικία στο Ρέθυμνο. Δεν ήμουν ικανοποιημένος με την προσωπική ζωή μου, είχα πολλά θέματα να λύσω, όπως αυτό της ταυτότητάς μου… Το μεγάλο κομμάτι της φαντασίας μου πλέον το έχω εκπληρώσει, το ζω και αποδέχομαι τον εαυτό μου πολύ περισσότερο απ’ ό,τι στο παρελθόν.
Ο μικρός Γιώργος είναι ευχαριστημένος με την εξέλιξή του; Σου γνέφει με χαμόγελο;
Ο μικρός Γιώργος ήταν μάλλον δυστυχής, οπότε λογικά μου χαμογελάει. Η φύση, ένα περίεργο νησί, ένα ομιχλώδες τοπίο, μια ακύμαντη λίμνη θυμάμαι να ζουν στο φαντασιακό κόσμο του και όλα πραγματοποιήθηκαν.
Ποιοι άνθρωποι δεν σου αρέσουν;
Δεν μπορώ όσους μεταλλάσσονται, τους χαμαιλέοντες. Θέλω έναν άνθρωπο να τον βλέπω και να τον αναγνωρίζω σε οποιοδήποτε περιβάλλον. Έχω κόψει ανθρώπους που απέναντί μου ήταν άψογοι και μπορεί την ίδια στιγμή να συμπεριφερθούν με απίστευτη χυδαιότητα στο σερβιτόρο που θα έρθει στο τραπέζι μας. Πιστεύω στην ευγένεια. Είναι ένα πολύ σωστό εργαλείο. Ο αγενής με αποπροσανατολίζει γιατί περνάει με σιγουριά την απολυτότητά του: εγώ έχω δίκιο. Δεν μπορώ ούτε αυτούς που πορεύονται μόνοι τους αδιαφορώντας για τους υπόλοιπους. Ακόμη και αν είναι μοναδικός, ένας αναγεννησιακός τύπος ή απίστευτος στη δουλειά του, στέκομαι καχύποπτα απέναντί του…
Πώς μεταγράφτηκε η «Φόνισσα» σε μουσική;Η Φραγκογιαννού ήρθε στον ύπνο σου;
Δεν υπάρχει αυτή η ρομαντική έλξη που περιγράφεις μεταξύ της ηρωίδας και του δημιουργού. Η «Φόνισσα» για να γίνει χρειάστηκαν επτά χρόνια έρευνας καθώς ήθελα να βρω τρόπους να πλησιάσω την ελληνική παραδοσιακή μουσική. Έψαχνα χυμούς και μυρωδιές για τη δικιά μου γέννα. Όλη αυτή την περίοδο αναζήτησης έγραψα 20 έργα, και πάντα είχα στο μυαλό μου πώς θα μπορούσε αυτή η δουλειά να γίνει όπερα, γιατί πιστεύω πως η όπερα εμπεριέχει όλα τα είδη της μουσικής. Κάποια στιγμή, ακούγοντάς αυτό τον προβληματισμό μου, ο Γιάννης Σβώλος μού πρότεινε να κάνουμε όπερα τη «Φόνισσα» και ο ίδιος να γράψει το λιμπρέτο. Χρειάστηκα 3 χρόνια μέχρι να την τελειώσω. Μπήκα στη ροή της μουσικής και αφέθηκα.
Η διαδικασία δημιουργίας της σου έμαθε κάτι για σένα;
Συνειδητοποίησα πως η ενασχόληση μαζί της με προσγείωσε. Μου έδειξε πως δεν έχω την ανάγκη των μεγάλων στόχων, πως μπορώ να ζήσω στη μετριότητα, χωρίς χρήματα, στο απόλυτο τίποτα. Δεν ξέρω γιατί συνέβη αυτό.
Όμως πώς συνάδουν όλα αυτά που λες με την ανάληψη μιας επιτελικής θέσης στην Εθνική Λυρική Σκηνή;
Δεν είναι ακριβώς επιτελική σχέση. Είμαι υπεύθυνος καλλιτεχνικού προγραμματισμού της εναλλακτικής σκηνής της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ. Το πρόγραμμα κάνω κι αυτό έχει να κάνει με το πνευματικό και δημιουργικό κομμάτι μου. Δεν έχει να κάνει με θέματα εξουσίας. Εύχομαι να μπορέσουμε να το υλοποιήσουμε.
Τη «Φόνισσα» την έγραψες στην Τήνο. Το αποτέλεσμα θα ήταν το ίδιο αν την έγραφες εδώ;
Όχι, με τίποτα δεν θα μπορούσα να τη γράψω στην Αθήνα. Γιατί θα έπρεπε να εφεύρω ένα χώρο φύσης, κάτι που το έχω απόλυτη ανάγκη. Γι’ αυτό και η ενασχόλησή μου με την παραδοσιακή μουσική. Είναι ένα φυσικό φαινόμενο κι αυτή.
Η μουντζούρα που είναι διάσπαρτη λόγω της άτσαλης ανθρώπινης επέμβασης σε όλο το τοπίο σε ενοχλεί;
Δεν με ενοχλεί. Την εντάσσω μέσα μου, όπως και το απόλυτο χάος ή το σκοτάδι. Διαφορετικά δεν θα μπορούσα να ασχοληθώ με τη «Φόνισσα» τόσο σκοτεινή που είναι. Πρόκειται για μια γυναίκα τέρας, ένα διαστροφικό κατασκεύασμα. Όμως η μαυρίλα της εμπεριέχει φως και τώρα το έχω καταλάβει αυτό… Να σου πω. Ακριβώς πίσω σου κάθεται ένα ζευγάρι που είναι έτοιμο να ξεσκιστεί. Καθώς σε κοιτάζω, αναγκαστικά τους βλέπω. (γέλια)
Ο γνωστός Ιταλός σκηνοθέτης αναλαμβάνει για πρώτη φορά να σκηνοθετήσει Έλληνες ηθοποιούς, προσεγγίζοντας τον «Γυάλινο κόσμο» μέσα από μια δική του, «πειραγμένη», και γι’ αυτό καλοδεχούμενη, οπτική
Πόση βία κρύβουν οι σχολικές τάξεις; Μπορούμε να διδάξουμε με τη βία; Γιατί είναι σημαντικό να δουν εκπαιδευτικοί και μαθητές την παράσταση «Η Μέρα της Φούστας»;
Τι μας είπε για τα ιστορικά γεγονότα και τη σχέση τους με το σήμερα, τους ακίνητους ταξιδιώτες και την παράσταση «Ματαρόα στον ορίζοντα» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
9°
