Ηλίας Καρελλάς

Τι είναι η παράδοση για εσάς;

Εδώ και περίπου 20 χρόνια, εκτός από τη δράση μου στο θέατρο για παιδιά, υπηρετώ, παράλληλα, και με ιδιαίτερη αγάπη το πιο δημοφιλές είδος ελληνικού «μικροθεάτρου», το θέατρο σκιών. Από τα πρώτα μου κιόλας βήματα, γνώρισα και συνεργάστηκα με όλους τους «μετρ» της παραδοσιακής αυτής τέχνης, όπως ο Ευγένιος Σπαθάρης, ο Θανάσης Σπυρόπουλος κ.ά. Αργότερα, και αφού είχα διδαχθεί και βιώσει ένα σπουδαίο είδος θεάτρου των προγόνων μας, συνεχίζοντας το έργο τους, σκέφτηκα πως αυτή η «παράδοση» δεν πρέπει μείνει στο «μουσείο» και να αποτελέσει κομμάτι τού σήμερα. Έτσι, δημιούργησα παραστάσεις στο θέατρο και στο θέατρο σκιών με κεντρικό άξονα το παραδοσιακό στοιχείο, μέσα από νέες φόρμες και ετερόκλητους συνδυασμούς επί σκηνής. Άμεσο παράδειγμα οι μουσικές συναντήσεις των Burger Project με την Αρετή Κετιμέ ή η συνύπαρξη των χιπ-χοπ Ημισκούμπρα και του ρεμπέτικου σχήματος ΚOMPANΙΑ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών σε μια παράσταση Καραγκιόζη. Στις παραστάσεις μου, δηλαδή, μπορεί να διακρίνει κάποιος τη συνύπαρξη παρελθόντος και παρόντος μέσω μιας βιωματικής εμπειρίας στο παρόν. Παράδοση, για μένα, δεν είναι κάτι φολκλόρ, είναι κάτι που συνεχίζεται, εξελίσσεται, είναι μια παρακαταθήκη, που με εμπνέει για δημιουργία στο σήμερα.

Μετά τον «Ερωτόκριτο» επιστρέφετε με έργο του Βιζυηνού έχοντας επί σκηνής την Αρετή Κετιμέ να τραγουδάει και να παίζει σαντούρι. Δημιουργείται μια είδους «συγγένεια» μεταξύ των δύο έργων ή είναι ένα είδος σκηνοθετικής υπογραφής;

Αγαπώ πολύ να καταπιάνομαι με έργα και κείμενα που είναι γραμμένα ειδικά για παιδιά. Όμως, είναι πραγματικά ασυναγώνιστη η γοητεία και η πρόκληση του να μεταφέρεις στο θέατρο για παιδιά ένα κείμενο γραμμένο για ενηλίκους. Η περσινή επιτυχία του «Ερωτόκριτου», ενός έργου εξίσου από το «ενήλικο ρεπερτόριο» γραμμένο σε κρητική διάλεκτο από τον Βιτσέντζο Κορνάρο, κατέδειξε τη δίψα μικρών και μεγάλων για θέματα που αντλούνται από την ελληνική λογοτεχνία και παράδοση. Φέτος, στο υπέροχο διήγημα του Βιζυηνού με ένα μεγάλο θίασο ηθοποιών και μουσικών, με τον Κώστα Αρζόγλου στο ρόλο του παππού και την Αρετή Κετιμέ που μας ταξιδεύει μουσικά από την Κωνσταντινούπολη έως τη Θράκη σε ένα έργο που ακροβατεί μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας, νιώθω σε κάθε παράσταση ότι το τελικό αποτέλεσμα με δικαιώνει για την επιλογή αυτού του δύσκολου εγχειρήματος. Αντιμετώπισα τη φετινή παράσταση σαν κάτι καινούργιο με μια ματιά διαφορετική. Στον «Ερωτόκριτο» είχαμε ένα καθαρά μουσικό, αφηγηματικό παραμύθι με έντονο το στοιχείο της κρητικής παράδοσης. Φέτος, όμως, το έργο απαιτεί το χτίσιμο χαρακτήρων και ειδικά των δύο πρωταγωνιστών, δηλαδή του μικρού Γιωργή και του παππού του, φτιάχνοντας μια παράσταση με άρωμα Πόλης και έντονα συναισθήματα.

Ποια στοιχεία κατά τη γνώμη σας πρέπει να έχει το παιδικό θέατρο;

Το θέατρο για παιδιά δεν είναι απλή υπόθεση. Δεν τα ξεγελάς, είναι οι πιο αυστηροί κριτές. Τα παιδιά του σήμερα έχουν άπειρες προσλαμβάνουσες. Γι’ αυτό στόχος μου είναι στις παραστάσεις που δημιουργώ να υπάρχουν έντονες εναλλαγές, γρήγοροι ρυθμοί και μαγικές εικόνες. Μια παράσταση για παιδιά δεν χρειάζεται να τρέχει για να ανταγωνιστεί το σινεμά, την τηλεόραση ή τα video games. Φτάνει μόνο να καταφέρει να μαγέψει το μικρό θεατή και εκείνος να καταλάβει πως ό,τι βλέπει γίνεται ζωντανά εκείνη τη στιγμή μπροστά του. Μια παράσταση παιδικού θεάτρου οφείλει κανείς να την αντιμετωπίζει σαν να δημιουργούσε μια παράσταση ενηλίκων.

Γιατί το έργο του Γ. Βιζυηνού; Το εκσυγχρονίζετε ή κρατάτε την εποχή;

Αναζητώντας ένα κείμενο που να «δένει» με την ταυτότητα του θιάσου και το οποίο να μπορώ να υπηρετήσω με τα μέσα που χρησιμοποιώ στις παραστάσεις μου, μέσα στον πλούτο της ελληνικής λογοτεχνίας, την προσοχή μου τράβηξε αυτό το διήγημα-παραμύθι, όπως μου αρέσει να το αποκαλώ. Το συγκεκριμένο διήγημα του Βιζυηνού είναι ένα αριστουργηματικό έργο ως προς τη γλώσσα, τη γραφή, ως προς τον τρόπο που πλέκεται το παραμύθι με την πραγματικότητα μα, πάνω από όλα, ως προς την αποκάλυψη της παιδικής ψυχής. Το έργο κρατά το χαρακτήρα της εποχής όσον αφορά το εικαστικό-σκηνικό αποτέλεσμα και σίγουρα τη μουσική επιλογή. Όμως, το κείμενο, κρατώντας τη μαγεία του λόγου του Βιζυηνού, διασκευάστηκε με τρόπο ώστε να είναι απόλυτα κατανοητό για τους μικρούς θεατές.

Στο έργο θίγεται και το θέμα του θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου. Πώς το παρουσιάζετε στην παράσταση; 

Στη διασκευή του έργου δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε μία από τις πιο τρυφερές σχέσεις, τη σχέση παππού-παιδιού. Η παρουσία του παππού διατρέχει ολόκληρο το έργο. Το παιδί που πάει στην Κωνσταντινούπολη για να γίνει ραφτόπουλο, ονειρεύεται να ζήσει τις ιστορίες που του έχει αφηγηθεί ο παππούς. Ο παππούς, λοιπόν, είναι ένα σημαντικό πρόσωπο στη ζωή του μικρού Γιωργή. Η στιγμή του αποχωρισμού είναι μια καίρια στιγμή, η οποία δίνεται επί σκηνής με συμβολικό τρόπο. Ευτύχημα για εμένα είναι πως τα παιδιά με το δικό τους τρόπο εκλαμβάνουν και ερμηνεύουν την απώλεια, συγκινούνται και συζητούν για αυτό, μετά το τέλος της παράστασης, έχοντας ένα μικρό έναυσμα για συζήτηση με θέμα «Ο κύκλος της ζωής».

Πόσο έχουν αλλάξει τα μοτίβα τα οποία αναφέρονται στο έργο (θρησκευτική πίστη, εκμετάλλευση εργοδότη κ.ά) σε σχέση με σήμερα; Δεν υπάρχει ένα πρόβλημα επικαιροποίησης;

Κατά κύριο λόγο, το έργο του Βιζυηνού εκφράζει διαχρονικά υπαρξιακά ερωτήματα με ιδιαίτερο τρόπο και μάλιστα πολλές φορές με χιούμορ. Στο κείμενο ο μικρός Γιωργής συνομιλεί με τον Θεό, του ζητάει απαντήσεις σε δύσκολα ερωτήματα, εκφράζει τις αγωνίες και τα προβλήματά του. Παρατηρούμε επίσης τις δύσκολες συνθήκες εργασίας του μικρού και τη σχέση του με τον Αρχιράφτη στην Πόλη. Ο μικρός ήρωας, φορτωμένος από τις δυσκολίες της πραγματικής ζωής και της καθημερινότητας, ψάχνει τρόπους για να δραπετεύσει. Ψάχνει για έναν άλλον κόσμο καλύτερο και διαφορετικό μέσα από τις ιστορίες και τα παραμύθια του παππού του. Αυτό συνέβαινε, συμβαίνει και θα συμβαίνει. Διάλογος με τον Θεό, διάλογος με τον εαυτό μας, διάλογος με τη φαντασία…

Ποια αντίδραση θεατή θυμάστε περισσότερο από παράστασή σας;

Όταν πρόκειται για παιδιά- θεατές, οι αντιδράσεις είναι πολλές και άμεσες. Ακόμα και κατά τη διάρκεια της παράστασης. Στις παραστάσεις που δεν παίζω αλλά σκηνοθετώ μου αρέσει να παρακολουθώ τις αντιδράσεις τους, ενώ κάθομαι μαζί τους στο κοινό. Πριν λίγες μέρες, μετά από ένα μουσικό ιντερμέδιο, το σκηνικό αλλάζει γρήγορα, μεταφερόμαστε στο παλάτι του Βασιλιά και ένας λιλιπούτειος θεατής ψιθυρίζει στη μαμά του: «Οουάου, άλλαξε πίστα»!

Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση εδώ.