Άννα Νετρέμπκο: Η ζωή της πρώτης και μεγαλύτερης ντίβας που ανέδειξε η όπερα τον 21ο αιώνα
All Star Γκαλά Βέρντι. Η Εθνική Λυρική Σκηνή επιστρέφει στα ζωντανά θεάματα με μια μεγάλη γιορτή στο Καλλιμάρμαρο και ένα ακόμα μεγαλύτερο δώρο για τους λάτρεις της όπερας. Την Άννα Νετρέμπκο. Το Σάββατο 10 Ιουλίου, η διασημότερη σοπράνο του πλανήτη θα βρεθεί στη σκηνή με την αγαπημένη φίλη της, την απόλυτη μέτζο της εποχής μας Ανίτα Ρατσβελισβίλι, τον διακεκριμένο τενόρο και σύντροφό της στη ζωή, Γιουσίφ Εϊβάζοφ και τον κορυφαίο Έλληνα βαρύτονο Δημήτρη Πλατανιά. Λίγο πριν την υποδεχτούμε στην Αθήνα, κάνουμε ένα φλας μπακ στη συναρπαστική καριέρα της και ρίχνουμε μια κλεφτή ματιά στον πολύχρωμο, εκκεντρικό κόσμο της.
Η Άννα Νετρέμπκο έχει επαναπροσδιορίσει τι σημαίνει να είσαι σταρ της όπερας. Η σκηνική παρουσία της, η εκρηκτική προσωπικότητα και το extravagant στιλ της συναγωνίζονται σε φήμη την ομορφιά της φωνής της. Η σημερινή κυριαρχία της αποτελεί το αποκορύφωμα δύο και πλέον δεκαετιών στη σκηνή της όπερας. Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή.
Η Άννα Γιουρίεβνα Νετρεμπκο, Άνυα για τους συμπατριώτες της, γεννήθηκε το 1971 στο Κρασνοντάρ της Ρωσίας, στη χώρα των Κοζάκων. Την καταγωγή της μαρτυρά και το κοζάκικο επίθετό της − λένε πως όταν η Μεγάλη Αικατερίνη παραχώρησε τα εδάφη εκείνα στους Κοζάκους της Μαύρης Θάλασσας, ανάμεσά τους υπήρχαν και δύο αδελφοί Νετρέμπκο. Από την πλευρά της μητέρας της πάλι, κυλάει αίμα Ρομά. Αν μη τι άλλο, φλογερός συνδυασμός…
Ο πατέρας της ήταν γεωλόγος και η μητέρα της μηχανικός τηλεπικοινωνιών, όμως εκείνη στράφηκε από νωρίς στις παραστατικές τέχνες. «Χορός, ακροβατικά, στίβος, τραγούδι. Ήθελα να βρίσκομαι στη σκηνή, όλοι το ήξεραν», θυμάται. «Ήμουν ένα εντελώς φυσιολογικό κορίτσι, που ζούσε στη Σοβιετική Ένωση. Είχα μια όμορφη και ήσυχη παιδική ηλικία, με μια υπέροχη οικογένεια, πολλή αγάπη και πολλούς φίλους...». Στο λύκειο αφοσιώθηκε στη γυμναστική και το μπαλέτο. Παράλληλα μάθαινε πιάνο και τραγουδούσε με το μουσικό ανσάμπλ του σχολείου της, τους «Πιονιέρους της Κούβας», ενώ λίγο πριν αποφοιτήσει δεν δίστασε να λάβει μέρος στον διαγωνισμό ομορφιάς Miss Kuban όπου και κέρδισε το βραβείο «επιλογής του λαού»! Το 1988 μετακόμισε στην Αγία Πετρούπολη. Ο αρχικός της στόχος ήταν να γίνει ηθοποιός, όμως ο ανταγωνισμός ήταν έντονος και η οικονομική αναταραχή που ακολούθησε την επόμενη χρονιά με την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος δεν ευνοούσαν την επιδίωξη καλλιτεχνικής καριέρας στο θέατρο. Η Νετρέμπκο αναζήτησε εναλλακτικούς τρόπους έκφρασης και το 1990 γράφτηκε στο Κρατικό Ωδείο Ρίμσκι - Κόρσακοφ της πόλης (τότε Ωδείο του Λένινγκραντ) για να σπουδάσει λυρικό τραγούδι.
Η ανακάλυψη
Την Άννα Νετρέμπκο ακολουθούσε στην αρχή της καριέρας της ένας... αστικός μύθος. Πως, σαν άλλη Σταχτοπούτα, η φτωχή κοπέλα, για να ζήσει, σφουγγάριζε σκάλες στο φημισμένο θέατρο Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης, μέχρι που, μια μέρα, ένας... πρίγκιπας, ο διάσημος Ρώσος μαέστρος Βάλερι Γκέργκιεφ, την άκουσε να τραγουδά και μαγεύτηκε από τη φωνή της.
Αργότερα η ίδια έβαλε τα πράγματα στη θέση τους. Πράγματι, όσο σπούδαζε στο ωδείο –από το οποίο παρεμπιπτόντως δεν αποφοίτησε− δούλευε σαν καθαρίστρια μερικής απασχόλησης στο θέατρο, «όχι όμως για να βγάλω χρήματα, αλλά για να έχω την ευκαιρία να παρακολουθώ δωρεάν πρόβες όπερας και μπαλέτου, να ακούω και να μελετώ…». Την πρώτη ώθηση στην καριέρα της έδωσε η νίκη της το 1993 στον σημαντικό διαγωνισμό τραγουδιού Glinka στη Μόσχα. Την επόμενη χρονιά, στην οντισιόν που έκανε ο καλλιτεχνικός διευθυντή του θεάτρου Μαριίνσκι, Βάλερι Γκέργκιεφ, για μια νέα παραγωγή όπερας, εμφανίστηκε μπροστά του, εκείνος τη θυμήθηκε και με έκπληξη της είπε: «Α, μπορείς και να τραγουδήσεις;». Αυτό ήταν. Από εκείνη τη στιγμή ο κορυφαίος μαέστρος έγινε ο μέντοράς της και ένας από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της...
«Μαζί με όλους τους άλλους συναδέλφους μου εκείνη την εποχή», ομολογεί η τραγουδίστρια, «του είμαστε απείρως ευγνώμονες που μας επέτρεψε να έχουμε την ευκαιρία μας σε μια μεγάλη σκηνή και σε μεγάλους ρόλους, όσο άπειροι και αν ήμασταν. Δεν χρειάστηκε να περιμένουμε, όπως κάνουν δυστυχώς, σε τόσα άλλα θέατρα, μέχρι η φωνή μας να είναι απόλυτα έτοιμη... Ο Γκέργκιεφ μας έριχνε σε μεγάλες παραγωγές, και αν δεν τα κατάφερνες με την πρώτη φορά, σου έδινε πάντα μια δεύτερη ευκαιρία».
Για την 22χρονη Νετρέμπκο, πάντως, η πρώτη φορά ήταν αρκετή. Ο Γκέργκιεφ δίνει στην άπειρη ακόμα Άννα τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Σουζάνα, στους «Γάμους του Φίγκαρο» που ανεβαίνουν στην Όπερα Κίροφ. Έναν χρόνο μετά, το 1995, της προσφέρει μια ακόμα μοναδική ευκαιρία, να κάνει στο Σαν Φρανσίσκο το αμερικανικό της ντεμπούτο με την όπερα «Ρούσλαν και Λιουντμίλα» του Γκλίνκα. Από τότε και για τα επόμενα 7 χρόνια η Νετρέμπκο ταξιδεύει σε Ευρώπη και Αμερική με την Όπερα Κίροφ του Θεάτρου Μαριίνσκι − στο πλαίσιο των περιοδειών αυτών, το 1996 κάνει την παρθενική της εμφάνιση και στην Ελλάδα, από την οποία, η αλήθεια είναι, πως δεν θυμόμαστε πολλά. Η ώρα της διεθνούς αναγνώρισης όμως πλησιάζει…
Το 2002 το θριαμβευτικό ντεμπούτο της στο Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ ως Ντόνα Άννα στον Ντον Τζοβάννι του Μότσαρτ προκαλεί, σύμφωνα με τη λονδρέζικη Mail on Sunday, «τη μεγαλύτερη αίσθηση που γνώρισε ο κόσμος της όπερας εδώ και χρόνια». Με το υπέροχα απαλό ηχόχρωμα της φωνής της, την ερμηνευτική της δύναμη, τον αισθησιασμό που εκπέμπει στη σκηνή αλλά και με το εντυπωσιακό της look, η Νετρέμπκο κατακτά τους λάτρεις της όπερας. Ο δαιμόνιος Πίτερ Γκελμπ, γενικός διευθυντής της Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης, ποντάρει πάνω της −χαρακτήρισε τότε την Νετρέμπκο ως «πλήρες καλλιτεχνικό πακέτο»− και την ίδια χρονιά την καλεί να ερμηνεύσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Νατάσα στην όπερα του Προκόφιεφ «Πόλεμος και Ειρήνη». «Είναι μια σοπράνο με δύναμη σταρ με την καλύτερη έννοια, διαθέτει μια χαρισματική εκφραστικότητα που διαπνέει κάθε στοιχείο της ερμηνείας της», γράφει τότε γι’ αυτήν ο Άντονι Τομασίνι των New York Times.
Η μεταμόρφωσή της σε ντίβα επισφραγίζεται το 2005 και πάλι στο Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ με την εμφάνισή της στην Τραβιάτα. Η ερμηνεία της στον ρόλο της Βιολέτα, δίπλα σε έναν γοητευτικό Ρονάλντο Βιγιαζόν, ήταν τόσο φλογερή όσο και το κατακόκκινο φόρεμα που φορούσε. Απόδειξη του σάλου που δημιουργήθηκε για εκείνη την παράσταση ήταν τα 3.000 ευρώ που κόστιζαν τα εισιτήρια στη μαύρη αγορά, 8 φορές πάνω από την κανονική τους τιμή.
Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, Κρατική Όπερα της Βιέννης, Όπερα του Σαν Φρανσίσκο, του Λος Άντζελες, του Παρισιού, της Ζυρίχης, του Βερολίνου, Σκάλα του Μιλάνου. Τα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα, το ένα μετά το άλλο, υποδέχονται τη «La splendida» και το box-office τους παίρνει φωτιά. Μιμί, Βιολέτα, Τζίλντα, Λουτσία ντι Λάμερμουρ, Ελβίρα, Αμίνα, Αντριάνα Λεκουβρέρ… Κάθε νέος ρόλος και μια αξέχαστη ερμηνεία. Κάθε παράσταση και ένα sold -out.
Μια ντίβα για όλο τον κόσμο
Μέσα από την πλούσια δισκογραφία της αποκλειστικά στην Deutsche Grammophon με σόλο άλμπουμ, πλήρεις ηχογραφήσεις όπερας και live από συναυλίες αλλά πιο πολύ, με τις κινηματογραφικές μεταδόσεις όπερας «Live in HD» της Met −είναι η πιο συχνά εμφανιζόμενη πρωταγωνίστρια−, το ευρύ κοινό λάτρεψε την Άννα Νετρέμπκο, ακόμα και άνθρωποι που μέχρι τότε δεν άκουγαν όπερα. Κι εκείνη τους το ανταποδίδει με κάθε τρόπο.
Όταν δεν τραγουδά στα μεγάλα λυρικά θέατρα, δίνει συναυλίες με σπουδαίες ορχήστρες και ρεσιτάλ μπροστά σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, από το Κάρνεγκι Χολ της Νέας Υόρκης και τα Proms του Λονδίνου, ως την Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας και αποθεώνεται... Και δεν είναι μόνο αυτά. Το 2004 εμφανίστηκε ως ο εαυτός της στο πλευρό της Ανν Χάθαγουεϊ και της Τζούλι Άντριους στην ταινία «Το Ημερολόγιο μιας Πριγκίπισσας 2». Το 2007 το τηλεοπτικό κοινό την άκουσε να κάνει... καντάδα στον Μάρτιν Σκορτσέζε με το «O mio babbino caro» μπροστά στον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Τζορτζ Μπους, ενώ το 2014 τραγούδησε ζωντανά τον Ολυμπιακό Ύμνο στη τελετή έναρξης των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στο Σότσι.
Χάνει κανείς το μέτρημα με τις διακρίσεις και τα βραβεία που έχει λάβει η Άννα Νετρέμπκο. Η πρώτη καλλιτέχνιδα της κλασικής μουσικής που μπήκε στις «Time 100», τη λίστα των πιο επιδραστικών ανθρώπων του πλανήτη του περιοδικού TIME, θεωρείται πλέον ένας από τους εθνικούς θησαυρούς της πατρίδας της και από το 2008 έχει ανακηρυχθεί «Λαϊκή Καλλιτέχνιδα της Ρωσίας» −η υψηλότερη διάκριση στον τομέα των τεχνών και της λογοτεχνίας−, «Τραγουδίστρια της Χρονιάς» στα βραβεία BRIT Classical του Ηνωμένου Βασιλείου, «Μουσικός της Χρονιάς» για το 2008 από το αμερικανικό περιοδικό κλασικής μουσικής Musical America. Στο παλμαρέ της περιλαμβάνονται το σημαντικό γερμανικό βραβείο Bambi και το αυστριακό βραβείο «Kammersängerin» − απονέμεται στις πιο διακεκριμένες τραγουδίστριες της όπερας. Το 2018 ήταν το τιμώμενο πρόσωπο του Metropolitan Opera Guild Luncheon ενώ πέρυσι τιμήθηκε με το Μουσικό Βραβείο Polar μαζί με την Αμερικανή στιχουργό Νταϊάν Ουόρρεν. Τέλος, έχει προταθεί τρεις φορές ως υποψήφια για τα βραβεία Grammy.
Η Φωνή
Η Νετρέμπκο, λένε οι κριτικοί, αφήνει ανεξίτηλο σημάδι στους ρόλους που ερμηνεύει γιατί διαθέτει έναν υβριδικό και εξαιρετικά ευέλικτο τύπο φωνής με πληθωρικό ήχο στο χαμηλό και μεσαίο ρετζίστρο και απόλυτα ελεγχόμενο στο υψηλό. Είναι στην ουσία μια σοπράνο lyrico- spinto − λιγότερο δραματική από την καθαρή spinto, αλλά πιο σκοτεινή σε δομή και φωνητικό βάρος από την καθαρή λυρική σοπράνο.
Το εύρος της φωνής της αποκαλύφθηκε μετά το 2012, όταν άφησε πίσω της το μπελ κάντο και τον Μότσαρτ και άρχισε να αναμετριέται με πιο δραματικούς και απαιτητικότερους ρόλους, όπως η Έλσα στον Λόενγκριν, η Τόσκα, η Τζοβάνα ντ' Άρκο, η Λαίδη Μάκμπεθ, η Τουραντότ σημειώνοντας και πάλι τεράστια επιτυχία.
Στη στροφή της αυτή αποδίδεται και μια πολυσυζητημένη ακύρωσή της στη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου. Το 2016 αποσύρεται από τη φθινοπωρινή παραγωγή της Νόρμα, επειδή «η φωνή της έχει εξελιχθεί προς διαφορετική κατεύθυνση».
Αυτό που ενθουσιάζει κοινό και κριτικούς είναι ότι μπορεί να ανέβει πάνω από τη μουσική κλίμακα με κοριτσίστικη άνεση και φωτεινότητα και ταυτόχρονα να βυθιστεί σε γεμάτες, γοητευτικές θωρακικές νότες. Να αμβλύνει τις σκοτεινές αποχρώσεις της για να ερμηνεύσει με ανάλαφρο λυρισμό τη Μουζέτα από τη Μποέμ ή να αξιοποιήσει την πυκνή, μεσαία φωνή της και να τραγουδήσει με στιβαρό ήχο και υψηλό ρετζίστρο το «Miserere» από τον Τροβατόρε.
Ο διεθνής τύπος μιλά από τώρα για το πολυαναμενόμενο ντεμπούτο της στον ρόλο της Αμπιγκαΐλε από τον Ναμπούκκο, τον Νοέμβριο στη Βιέννη όπως και για τη Λαίδη Μάκβεθ με την οποία θα ανοίξει τον Δεκέμβριο τη σεζόν της Σκάλας του Μιλάνου.
Σήμερα, η 50χρονη Άννα μοιράζει τη ζωή της ανάμεσα στη Νέα Υόρκη και τη Βιέννη −από το 2006 έχει διπλή υπηκοότητα, αυστριακή και ρωσική− με τον σύζυγό της, τον Αζέρο τενόρο Γιουσίφ Εϊβάζοφ που θα απολαύσουμε μαζί της στην Αθήνα και τον Τιάγκο, το 13χρονο γιο της από τον πρώτο της γάμο. Είναι ένθερμη υποστηρικτής οργανώσεων για παιδιά, όπως η Ρωσική Εταιρεία Πρόνοιας Παιδιών και τα Διεθνή Παιδικά Χωριά SOS, ενώ ως διεθνής πρέσβειρα της Chopard δεν περιορίζεται μόνο σε λαμπερές «red carpet» εμφανίσεις φορώντας τα πολύτιμα κοσμήματα του οίκου, αλλά συμμετέχει ενεργά σε όλες τις φιλανθρωπικές εκδηλώσεις του. Και πάνω από όλα, είναι μια διαρκής «εστία μετάδοσης» της χαράς της ζωής, που τη μοιράζεται γενναιόδωρα –μαζί με την αγάπη της για την οικογένεια, τη μόδα και το φαγητό– στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εμπνέοντας τους ανθρώπους να ζουν τη ζωή τους με τον πιο ενεργητικό τρόπο και να τιμούν αυτό που τους κάνει μοναδικούς.
Insta Netrebko
Κάποτε οι λάτρεις της όπερας έπρεπε να πληρώσουν ένα πανάκριβο εισιτήριο για να δουν και να απολαύσουν τις αγαπημένες τους, απρόσιτες ντίβες. Οι 689 χιλιάδες όμως followers της Άννα Νετρέμπκο στο Instagram − αριθμός ρεκόρ για λυρική τραγουδίστρια− δεν έχουν παρά να βγάλουν το smartphone τους και να μπουν στη σελίδα της. Εκεί τους ενημερώνει για τα πάντα − με αναρτήσεις της στο Instagram και το Facebook ανακοίνωσε πέρυσι ότι νοσηλεύεται με κορωνοϊό. Μοιράζεται μαζί τους φωτογραφίες και βίντεο από τις εμφανίσεις της εντός και εκτός όπερας και άπειρες προσωπικές της στιγμές με τους αγαπημένους της Γιούσι και Τιάγκο. Από εκεί οι φαν της μαθαίνουν για τα θρυλικά πάρτι που οργανώνει για τους φίλους της στη Βιέννη και στη Νέα Υόρκη και για τα γλέντια με την οικογένειά της στη Ρωσία. Εκεί ποστάρει τα μαγειρικά της κατορθώματα, σχολιάζει τη μόδα, βγάζει σέλφι φορώντας κομμάτια από την γκαρνταρόμπα της που πολύ θα τα ζήλευε ο Αλμοδόβαρ, και βέβαια καταγράφει ανελλιπώς τις εξωφρενικές εξορμήσεις της για ψώνια. Ο κόσμος της είναι τόσο πολύχρωμος και αστραφτερός όσο και οι παραγωγές στις οποίες πρωταγωνιστεί και συγχρόνως, τόσο απλός όσο του κοριτσιού της διπλανής πόρτας. «Είμαι ένας εντελώς φυσιολογικός άνθρωπος» δηλώνει απενοχοποιημένα. «Νομίζετε ότι γυρνάω σπίτι και σκέφτομαι την όπερα; Οι σκέψεις μου αφορούν εντελώς άλλα πράγματα. Ακριβά πράγματα! Παπούτσια, φορέματα! Έχω μια τεράστια ντουλάπα! Τεράστια και τρελή. Είναι μέρος της ζωής μου και της προσωπικότητάς μου...». Και ο Τζόελ Ρόζεν των New York Times επαυξάνει σκιαγραφώντας με γλαφυρότητα, χιούμορ και τρυφερότητα το προφίλ της στα social media: «Ο λογαριασμός της στο Instagram μοιάζει με το εσωτερικό του σχολικού ντουλαπιού μιας πάμπλουτης, πολυταξιδεμένης τινέιτζερ που πάσχει πιθανώς από αχρωματοψία. Η Άννα Νετρέμπκο ξεπερνά τα όριά της και στη συνέχεια πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα, συνήθως φορώντας μια μοβ μινκ γούνα. Ενσαρκώνει την υπερβολή που βρίσκεται στον πυρήνα της όπερας και με αυτήν «ντύνει» τις εικόνες που εκτοξεύει στο διαδίκτυο. Η χρυσαφένια λάμψη της φωνής της δεν σε κάνει μόνο να θέλεις να βάλεις τα καλά σου και να πας στην όπερα, σε κάνει να θέλεις να βάλεις τα καλά σου και να ζήσεις, να τρέξεις στο χιονισμένο μπαλκόνι της πολυκατοικίας σου με το μαγιό σου, όπως ακριβώς κάνει εκείνη, ή να συμφωνήσεις μαζί της ότι το μόνο αποδεκτό ύφασμα για ένα φούτερ είναι το λαμέ...»
Δείτε περισσότερες πληροφορίες για το All Star Γκαλά Βέρντι από την Εθνική Λυρική Σκηνή στοCity Guide της Athens Voice
11°
