Ο Γιώργος Φλωράκης γράφει για το νέο άλμπουμ των Gorillaz, «Song Machine, Season One: Strange Timez»: Πώς το πρώτο virtual συγκρότημα πρωτοπορεί στην πανδημία.
Είσαι στα μέσα του 1998, παρακολουθείς μανιωδώς MTV, ενδεχομένως πετυχαίνεις τρία-τέσσερα ενδιαφέροντα πράγματα αλλά κυρίως τρως στη μάπα τους Backstreet Boys, τις Spice Girls, τις Destiny’s Child, τους N Sync, boy bands και girl bands στημένα σε κάποια γραφεία δισκογραφικών εταιρειών από κάποιους managers. Η κατάσταση νιώθεις να πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο για τη μουσική κι έχεις δύο πιθανότητες: να ακολουθήσεις τον αντίστροφο δρόμο δημιουργώντας ένα κανονικό συγκρότημα από κανονικούς μουσικούς που να παίζει κανονική μουσική ή να τραβήξεις το υπάρχον φαινόμενο στα άκρα, φτιάχνοντας ένα απολύτως εικονικό συγκρότημα. Αν είσαι ο Damon Albarn κι έχεις ήδη ένα κανονικό συγκρότημα με κανονικούς μουσικούς που παίζει κανονική μουσική, προφανώς θα πας για τη δεύτερη επιλογή, ειδικά αν ο καλύτερός σου φίλος λέγεται Jamie Hewlett κι έχει φτιάξει με μεγάλη επιτυχία μία τουλάχιστον εικονική προσωπικότητα, την Fonzie Rebecca Buckler, γνωστή και ως Tank Girl.
1. Πραγματική Πραγματικότητα και Εικονική Πραγματικότητα
Από το «Parklife» (1994) και μετά, όλοι τους οι δίσκοι θα φτάσουν στο Νο1 των βρετανικών charts και θα πάνε πολύ καλά στην υπόλοιπη Ευρώπη και στην Αμερική, πουλώντας εκατομμύρια αντίτυπα. Όμως, το κίνημα που σήκωσε στις πλάτες του τους Blur (και το σήκωσαν αντίστοιχα κι εκείνοι) αρχίζει να πέφτει από το 1995 και μετά. Δεν θα μπορούσαν να πάνε τα πράγματα πιο πέρα από το «The Great Escape» ή το «What’s The Story Morning Glory» των Oasis, άλλωστε. Ένας τύπος όπως ο Damon Albarn δεν θα μπορούσε παρά να καταλάβει ότι το «Be Here Now» που κάνουν οι Oasis το 1997 θα είναι η ταφόπλακα της Britpop ενώ το πέμπτο και ομώνυμο άλμπουμ της δική του μπάντας την ίδια χρονιά, θα απομακρυνθεί από το ύφος της βρετανικής σκηνής για να πλησιάσει τη lo-fi αισθητική της απέναντι όχθης του Ατλαντικού.
Το κύμα έχει ξεφουσκώσει, οι πωλήσεις -κυρίως λόγω της απότομης ανόδου της πειρατείας- φαίνεται ότι από τώρα και στο εξής θα πέφτουν, οι Radiohead με το «OK Computer» κάνουν έναν κορυφαίο δίσκο που στέκεται πολύ πέρα από τις συμβάσεις τόσο της brit, όσο και της pop, οπότε όταν δεν περιοδεύεις, κάθεσαι στο σπίτι και χαζεύεις MTV. Παρακολουθώντας όλα αυτά τα πλαστικά boy και girl bands, κατανοείς ότι ελάχιστοι ενδιαφέρονται γι’ αυτό που υπάρχει πίσω από αυτό που σε πρώτο πλάνο φαίνεται. Πλέον, και σε κάθε πεδίο τέχνης και ζωής, η διακίνηση μιας εικονικής πληροφορίας έχει αποκτήσει την ίδια αξία με τη διακίνηση μιας πραγματικής πληροφορίας.
Άρα;
Αντί να φτιάξεις μια πραγματική μπάντα που να φαίνεται πραγματική ή μια εικονική μπάντα που να φαίνεται πραγματική, φτιάχνεις μια εικονική μπάντα που να φαίνεται εικονική. Με τον καιρό θα μοιάζει το ίδιο πραγματική με την απολύτως πραγματική. Είναι οι εποχές, φίλε!
Έτσι, ο τραγουδιστής 2-D γεννήθηκε στις 23 Μαΐου του 1978, δεν ήταν ιδιαίτερα έξυπνος αλλά ήταν ευγενικός και του άρεσε η μουσική. Το αγαπημένο του συγκρότημα ήταν οι Human League και μια φορά έπεσε από ένα δέντρο κι έχασε όλα τα μαλλιά του. Όταν ξαναβγήκαν ήταν μπλε. Ο μπασίστας Murdoc Niccals ήταν ένας σατανιστής -πούλησε την ψυχή του στον διάβολο για να γίνει γνωστός μουσικός- και μ’ ένα κλεμμένο Vauxhall Astra αποφάσισε να ληστέψει ένα κατάστημα μουσικών οργάνων. Σπάζοντας τον τοίχο με το αυτοκίνητο έσκασε πάνω στη μούρη του 2-D που εργαζόταν συμπτωματικά εκεί. Καταδικάστηκε σε 30.000 ώρες κοινοτικής εργασίας. Δέκα ώρες από αυτές κάθε εβδομάδα ήταν αφιερωμένες στη φροντίδα του 2-D. Ο drummer Russel Hobbs γεννήθηκε στο Brooklyn. Μετά από μερικές επιθέσεις σε ανυποψίαστους συμμαθητές λόγω καταληψίας (να ‘τος πάλι ο Σατανάς) κι έναν σχεδόν επιτυχημένο εξορκισμό, βρέθηκε –για τη δική του ασφάλεια- να δουλεύει στο δισκοπωλείο ενός θείου του στο Soho. Από εκεί τον απήγαγε -βάζοντάς του μια μαύρη σακούλα στο κεφάλι- ο Murdoc. Τον μετέφερε στα Kong Studios, όπου η μπάντα έκανε πρόβες. Στον Russel άρεσε πολύ οι δουλειά των υπό ίδρυση Gorillaz κι έμεινε μαζί τους με τη θέλησή του. Τέλος, μια ταλαιπωρημένη οκτάχρονη ιαπωνεζούλα από την Οσάκα έφτασε με τη FedEx –μη ρωτάς πώς και γιατί- στην πόρτα των Kong Studios. Όταν την ξεπακετάρισαν, έπαιξε ένα κιθαριστικό solo που ο 2-D περιέγραψε ως «διακόσιοι δαίμονες που ουρλιάζουν ταυτόχρονα στα αραβικά. Απίθανο»! Ύστερα –η μικρή- έριξε ένα φοβερό καράτε λάκτισμα στον αέρα κι όταν προσγειώθηκε είπε απλώς «noodle». Κατά συνέπεια ονομάστηκε έτσι και από τότε παίζει κιθάρα στους Gorillaz.
2. Μοντέρνα Συνθήκη και Μεταμοντέρνα Συνθήκη
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της νεωτερικότητας (μοντερνισμός) είναι η ανάπτυξη της επιστήμης. Η δημιουργία δηλαδή ενός πανίσχυρου σώματος που διατρέχει την κοινωνική ζωή. Κατ’ αναλογία, στο διάστημα που κρατάει από την εποχή του Διαφωτισμού μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα, δημιουργούνται ισχυρά πνευματικά ρεύματα που κυριαρχούν σε κοινωνικό επίπεδο, δημιουργώντας μεγάλες ιδεολογικές ομαδοποιήσεις. Η μετανεωτερική κατάσταση φέρνει μαζί της τη διαπίστωση της κατάρρευσης των μεγάλων αφηγήσεων, το τέλος των μεγάλων ιδεολογικών ρευμάτων, την αίσθηση ότι δεν μπορεί πλέον να θεμελιωθεί μία ιδέα ως -έστω και αμφισβητούμενη από κάποια στρώματα- αλήθεια. Η μεταμοντέρνα συνθήκη, μας καλεί να αρνηθούμε τη νοσταλγία για οτιδήποτε μεγάλο και να αφεθούμε στην απόλαυση των κάθε λογής επί μέρους αισθητικών παιγνίων, στην παράδοση σ’ ένα πλήθος αντιφατικών επιρροών, στην πλεύση σε ωκεανούς χαοτικών αφηγήσεων.
Ο Damon Albarn δεν μπορεί παρά να κατανοήσει την πραγματικότητα που απλώνεται εμπρός του: το μεγάλο ρεύμα της Britpop έχει πεθάνει, η νοσταλγία δεν μπορεί να το φέρει πίσω και την ίδια στιγμή δεν υπάρχουν οι συνθήκες ώστε να επικρατήσει κανένα συμπαγές ιδίωμα στη μουσική αλλά και στην τέχνη, γενικότερα. Το μόνο πράγμα που μπορεί να κάνει ο καλλιτέχνης είναι να απολαύσει το συνεχές bouncing από είδος σε είδος σε είδος σε είδος σε είδος σε είδος. Αυτό ακριβώς είναι οι Gorillaz: electronica, pop, hip hop, indie rock, lo-fi, αυτοσχεδιαστικές τεχνικές, όλα μαζί και κανένα ύφος κυρίαρχο. Η μόνη βεβαιότητα είναι η πραγματικότητα που έχει αριστοτεχνικά στήσει ο Jamie Hewlett. Η εικόνα δηλαδή.
Από τον πρώτο ομώνυμο δίσκο του 2001 μέχρι σήμερα -δεκαεννέα χρόνια μετά- έχουν περάσει από τα Kong Studios τόσο διαφορετικοί μουσικοί για να συνεργαστούν με τους Gorillaz που δεν μπορείς να το πιστέψεις: Beck, Benjamin Clementine, Bobby Womack, Bruce Willis, Carly Simon, Danger Mouse, De La Soul, Dennis Hopper, Elton John, Fatoumata Diawara, George Benson, Grace Jones, Ibrahim Ferrer, Ike Turner, Joan as Police Woman, JPEGMAFIA, Lou Reed, Mark E. Smith, Martina Topley-Bird, Mavis Staples, Mos Def, Neneh Cherry, Octavian, Paul Simonon, Peter Hook, Robert Smith, Roots Manuva, Shaun Ryder, Skepta, Slowthai, Snoop Dogg, Terry Hall, The Lebanese National Orchestra for Oriental Arabic Music, The London Communtiy Gospel Choir, Tony Allen, Tina Weymouth. Μάλιστα, ο καθένας από αυτούς φέρνει μαζί του τη δική του προσωπική αισθητική. Αυτό είναι το νόημα της μεταμοντέρνας κατάστασης. Και αυτό είναι ενδεχομένως ακριβώς το μισό σχέδιο του Damon Albarn και του Jamie Hewlett για τους Gorillaz.
3. Song Machine, Season One: Strange Timez
Μαζί με το τέλος των μεγάλων ιδεολογικών και μουσικών ρευμάτων, η μετανεωτερική εποχή έχει φέρει αν όχι το τέλος, τουλάχιστον την παρακμή των μεγάλων δίσκων, των LPs δηλαδή. Έτσι, οι Gorillaz αντί να κυκλοφορήσουν ένα νέο άλμπουμ ή έστω μια σειρά νέων σινγκλ, αποφασίζουν να κυκλοφορήσουν μήνα με τον μήνα μια σειρά από επεισόδια που στο τέλος θα αποτελούν μια σεζόν, με τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε σήμερα τις σειρές των συνδρομητικών καναλιών.
Σ’ ένα πρώτο επίπεδο, σκέφτεσαι ότι το «Song Machine, Season One: Strange Timez», που ξεκινάει ως ιδέα πριν από τον Covid-19 και που περνάει μέσα από ολόκληρη την αβεβαιότητα και τον φόβο της πρώτης εποχής για να φτάσει σχεδόν μέχρι το εμβόλιο, θα είναι ένα από τα πιο πολυδιασπασμένα άλμπουμ της πιο μεταμοντέρνας σημερινής μπάντας. Κι όμως, δεν συμβαίνει αυτό: αν και ο Albarn μοιάζει σχετικά αβέβαιος ως προς το ποια θα είναι η μελλοντική φυσιογνωμία των Gorillaz, αν και το «Song Machine, Season One: Strange Timez» αγγίζει ιδιώματα όπως το punk, η soul, το funk, το hip hop, το r n’ b και το new wave –περισσότερα δηλαδή απ’ ό,τι συνήθως- αυτός εδώ ο δίσκος μοιάζει να έχει πιο συγκεκριμένη κατεύθυνση από τους αμέσως προηγούμενους. Ενδεχομένως αυτό να οφείλεται στην αρκετά λιγότερο χαοτική δομή που συναντάμε εδώ αλλά και σε κάτι ακόμα: την κοινή μας στάση –ως ανθρωπίνου είδους- μπροστά στη μεγάλη περιπέτεια που βρίσκεται σε εξέλιξη.
Ίσως αυτό να κάνει σπουδαίες μουσικές προσωπικότητες όπως αυτές των Robert Smith, Beck, St.Vincent, Elton John, Fatoumata Diawara, και Peter Hook να μην παίζουν απλώς τον εαυτό τους αλλά να συμμετέχουν συνειδητά ή ασυνείδητα στις αποσπασματικές εικόνες μιας ολοκληρωμένης οπτικής, όπως την έχουμε -και την ίδια στιγμή δεν την έχουμε- όλοι μας σήμερα: τη θολή πρόγνωση ενός post Covid κόσμου.
Οι ιδρυτές αυτής της μπάντας που πάντα κατάφερναν να βρίσκονται ένα βήμα μπροστά από τα πράγματα, ίσως να μυρίζoνται ότι μέσα στην πολυδιάσπαση των αισθητικών κατευθύνσεων της μεταμοντέρνας κατάστασης και με καταλύτη την εποχή του Covid-19, έρχεται ένα νέο περιεχόμενο για την έννοια της Ανθρώπινης Κατάστασης που είχε θεμελιώσει υπό εντελώς διαφορετικές συνθήκες η Hanna Arendt. Μια εποχή επιστροφής στα απολύτως βασικά. Αυτά για τα οποία όλοι έχουμε μια abstract εικόνα και πιθανότατα ξέρουμε ότι τουλάχιστον σ’ αυτά μπορούμε να συμφωνήσουμε.
Και ίσως εδώ έχουμε να κάνουμε με το υπόλοιπο μισό σχέδιο του Damon Albarn και του Jamie Hewlett για τους Gorillaz: έχουν αρχίσει να επεξεργάζονται τις βάσεις του επερχόμενου consensus, αν όχι σε επίπεδο πολιτικής πράξης, τουλάχιστον σε επίπεδο αισθητικών αντιλήψεων. Και ήδη κατευθύνονται προς τα εκεί…
6°
