I say a little prayer for you… Υπάρχουν αυτοί που τη λένε «The Queen of Soul», υπάρχουν και κάποιοι που την αποκαλούν σκέτο «Αρίθα», και καταλαβαίνονται μεταξύ τους. Υπάρχουν αυτοί που την ταυτίζουν με τα πιο καθιερωμένα στάνταρ του καταλόγου της Atlantic, αλλά υπάρχουν και εκείνοι που στο πρόσωπό της διακρίνουν την ενσάρκωση της αφροαμερικάνικης υπερηφάνειας, αυτοί για τους οποίους τραγούδια σαν τα «Respect» και «Think», δεν είναι απλά αξεπέραστα ακούσματα, αλλά και μανιφέστα τα οποία έθεσαν την ατζέντα μιας ποπ που στρατεύτηκε στον δίκαιο σκοπό της φυλετικής ισότητας. Υπάρχει τέλος και η μεγάλη μερίδα εκείνη, για την οποία η Aretha Franklin αποτελεί case study του πώς μπορείς να παραμένεις στην επικαιρότητα και να διατηρείς το έρεισμά σου στο mainstream επί μισό αιώνα, με εφόδιο μια φωνή ορμητική σαν παλίρροια, τσιρίδες που φτάνουν ως τα αστέρια και τραγούδια που θα αντιβοούν για πάντα στη συλλογική μνήμη.
Rock steady, baby. Στα 76 της, περιστοιχισμένη από συγγενείς στο οικείο της Ντιτρόιτ, μια από τις δεινότερες ερμηνεύτριες στην ιστορία του πλανήτη έδειξε έτοιμη για τη μεγαλοπρεπή της αποχώρηση από τα εγκόσμια. Η Aretha Franklin διεκδικεί δίκαια τη θλίψη μας στο τελευταίο της ταξίδι.
Οι αριθμοί αφηγούνται την ιστορία με αποκαλυπτική ακρίβεια: 75 εκατομμύρια πωλήσεις δίσκων, 18 βραβεία Grammy, 112 σινγκλ στα τσαρτ του Billboard, 17 τοπ-10 σινγκλ, 20 νούμερο 1 στο τσαρτ των R&B σινγκλ, τα περισσότερα τοπ-40 σινγκλ σε σχέση με κάθε τραγουδίστρια, η πρώτη γυναίκα που εισήχθη στο Rock’n’Roll Hall of Fame, τιμήθηκε από τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, τραγούδησε στην ορκωμοσία του Ομπάμα.
Γεννήθηκε στο Μέμφις στις 25 Μαρτίου 1942, μεγάλωσε στο Ντιτρόιτ. Η κόρη του αιδεσιμότατου C.L. Franklin κληρονόμησε το ταλέντο του πατέρα της στα γκόσπελ και ηχογράφησε το πρώτο της άλμπουμ, «The Gospel Sound of Aretha Franklin» στην ηλικία των δεκατεσσάρων. Στο σημείο εκείνο ήδη αιχμαλώτιζε ακροατήρια στην εκκλησία βαπτιστών Νιού Μπέθελ και ταξίδευε σε περιοδείες. Το 1960 υπογράφει συμβόλαιο στην Columbia, στην ετικέτα της οποίας κυκλοφόρησε δέκα δίσκους με μεγάλη επιτυχία, έστω και αν η τζαζ ποπ κατεύθυνση που προσπαθούσε να της δώσει η εταιρία δε συμφωνούσε με το υπόβαθρό της στα μπλουζ και τη γκόσπελ.
Με την καριέρα της να κινδυνεύει να αδρανήσει πρώιμα, το συμβόλαιό της να μην ανανεώνεται από την Columbia και τις πραγματικές δυνατότητές της ανεξερεύνητες, το 1966 κάνει τη γνωριμία στην οποία οφείλει τον κατοπινό της μύθο. Ήταν ο Jerry Wexler εκείνος που τη μετέφερε στον κατάλογο της Atlantic, την έπεισε να επικεντρώσει στις ρίζες της και να συνοδεύσει η ίδια τον εαυτό της στο πιάνο.
Ο παραγωγός Jim Dickinson θυμάται: «Χρησιμοποιούσε τα δέκα δάχτυλά της, αυτά που ένας συνηθισμένος οργανοπαίκτης θα χρησιμοποιούσε για να χτυπήσει δέκα νότες, με τέτοιο τρόπο ώστε να χτυπά δύο πλήκτρα με τον αντίχειρα και δύο με τον ωτίτη –συνολικά δεκατέσσερις νότες! Τα χέρια της απλά πετούσαν, δεν έχω δει κάτι παρόμοιο πριν ή έκτοτε. Έπαιζα και ο ίδιος λίγο πιάνο, αλλά το να την παρακολουθείς στα πλήκτρα σε έκανε να θέλεις να το γυρίσεις στη φυσαρμόνικα». Τα χρόνια της Atlantic, τα χρόνια της καθιέρωσης και του φρενήρους οίστρου. Τον Ιανουάριο του 1967 ταξιδεύει στην Αλαμπάμα για να ηχογραφήσει το «I Never Loved A Man (The Way I Love You)» με τους θρυλικούς Muscle Shoals Rhythm Section. Τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς, δοκιμάζει τη δική της διασκευή στο «Respect» του Otis Redding και καταθέτει την τέλεια μικρογραφική αποτύπωση ποπ, τέχνης, φυλετικής ισότητας και γυναικείας χειραφέτησης, ένα πολυεδρικό σόουλ πετράδι χωρίς όμοιο στη δισκογραφία.
ΟΣΟΙ ΤΗ ΓΝΩΡΙΖΑΝ, ΘΥΜΟΥΝΤΑΙ: «ΗΤΑΝ ΠΙΟ ΠΡΙΜΑΝΤΟΝΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΙΚ ΤΖΑΓΚΕΡ. ΑΛΛΑ ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΣΕ ΤΑ ΣΩΘΙΚΑ ΤΗΣ».
Με το τουπέ που μπορεί να πηγάσει μόνο από το πιο ατόφιο χάρισμα, η Aretha της Atlantic πετύχαινε σεισμικές πολιτιστικές μετατοπίσεις, διαχέοντας τον ήχο της μαύρης Αμερικής στο παγκόσμιο playlist, επανακαθορίζοντας τα στάνταρ της γυναικείας ερμηνείας, εδραιώνοντας το προφίλ της ποπ σταρ – ντίβας δεκαετίες πριν τη Whitney και τη Beyonce.
1968, Μαϊάμι: «Είχε τεράστιο εντουράζ, ταξίδευε με περισσότερα από 20 άτομα και φρόντιζε να συνοδεύεται από μέλη της φαμίλιας της. Όταν έφτασαν στο στούντιο, πάρκαραν τη λιμουζίνα μπροστά στη βιτρίνα, με τη μηχανή αναμμένη, τα φώτα αναμμένα παρά το ηλιόφως και το ραδιόφωνο να παίζει. Έτσι έμεινε η λιμουζίνα, όλη μέρα».
Το τριπάκι της δόξας δεν θα έπρεπε να υπερσκελίζει τις πιο επίμοχθες εκφάνσεις της άρτιας τραγουδοποιΐας της, τη στουντιακή τελειομανία και τις μαραθώνιες διάρκειες πρόβας, ενορχήστρωσης, ερμηνείας, ηχογράφησης, παραγωγής.
Ο θρύλος λέει ότι δεν άφηνε τίποτα στην τύχη, ξοδεύοντας μερόνυχτα ώσπου να αποσπάσει το τέλειο σόλο από έναν βιρτουόζο ή να εκμαιεύσει την εκφραστικότερη περφόρμανς από τις συνοδευτικές χορωδίες της. Η Aretha δούλευε ώσπου να λιποθυμήσει από εξάντληση. Πώς αλλιώς θα μπορούσε να αποδοθεί το έπος του «(You Make Me Feel) Like A Natural Woman», το πολυφωνικό μεγαλείο του «Chain of Fools» ή το πληθωρικό φανκ του «Rock Steady»; Στο φόρτε της, η «Young, Gifter and Black» ντίβα παρήγε χρυσές επιτυχίες σε εργοστασιακή κλίμακα, όντας παράλληλα τοτεμική φυσιογνωμία της black pride.
Και για όλα της τα επιτεύγματα, και παρά τα τρανταχτά σκαμπανεβάσματα στον δρόμο, την επεισοδιακή προσωπική ζωή με την παρατεταμένη συζυγική κακοποίηση στα χέρια του Ted White, τον πυροβολισμό του πατέρα της το 1979 και το κώμα που του στοίχισε τη ζωή πέντε χρόνια αργότερα, η Aretha Franklin αποσύρεται ήρεμα, έχοντας κάνει αυτό τον κόσμο πιο μελωδικό και όμορφο.
11°
