Τον εξαιρετικό Νίκο Κανελλόπουλο τον άκουγα από δεκαετίες, σαν ακροατής του «Αθήνα 9,84». Όταν όμως, τα τελευταία χρόνια, έγινα και γω παραγωγός εκπομπής στον ίδιο σταθμό («Αθήνα, το φελέκι σου», με τρεις συμπαραγωγούς), είδα κι από κοντά έναν από τους λίγους ανθρώπους που έχουν ταυτίσει τ’ όνομά τους με την κλασική μουσική. Μάλιστα, τελευταία, η δική μας εκπομπή και η δική του, η «Η Κλασική Κόμπακτ Δισκοθήκη» διαδέχονται live τα Σάββατα η μια την άλλη. Ε, δεν ήθελε και πολύ να γίνει αυτή η συνέντευξη
Με τι μουσικά ακούσματα μεγαλώσατε;
Δυστυχώς, όταν ήμουν μικρός, κανένας στην οικογένεια ούτε γνώριζε ούτε άκουγε αυτήν τη μουσική. Κανείς δεν γνώριζε πού είναι το Ηρώδειο ή η Λυρική, ούτε τι κάνουν εκεί μέσα. Έτυχε για πρώτη φορά να ακούσω στα 16 μου χρόνια ένα δίσκο που μου χάρισε ένας θείος μου. Ήταν η «Κάρμεν». Με το πρώτο άκουσμα με έπιασε ταραχή και τα μάτια μου δάκρυζαν χωρίς να το θέλω. Ε, αυτό ήταν. Όλο το χαρτζιλίκι της γιαγιάς πήγαινε σε κασέτες, αν κι αυτό ήταν λιγοστό, γιατί ο πατέρας μου «είχε φύγει» νέος και οι οικονομικές συνθήκες ήταν πολύ δύσκολες.
Πώς γίνατε φαν της κλασικής μουσικής;
Από εκείνη την περίοδο, αρχές δεκαετίας του ’70, άρχισα να ψάχνω τρόπους να ακούσω κλασική μουσική. Οτιδήποτε, αλλά χωρίς κόστος. Ο μόνος εφικτός τρόπος για μένα τότε ήταν το ραδιόφωνο. Όσο για Λυρική, Ηρώδειο, συναυλίες, ούτε λόγος. Αργότερα, έφτιαξα μόνος μου ένα ραδιοφωνάκι, από τα πρώτα FM. Εξέπεμπε λοιπόν δοκιμαστικά το Τρίτο Πρόγραμμα στα FM και «κόλλησα».
Με το ραδιόφωνο πώς και από πότε μπλέξατε επαγγελματικά;
Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 έγραφα στο περιοδικό «Ήχος» άρθρα κριτικής κλασικών δίσκων, αλλά και τεχνικά θέματα. Παράλληλα, για μεγάλες εταιρείες Hi-Fi έκανα παρουσιάσεις των καλύτερων συσκευών τους με Κλασική και Τζαζ. Σε μια τέτοια, με άκουσε ο Άκης Έβενης, με γνώρισε στον Γιάννη Τζαννετάκο (Σ.Σ. αρχικό διευθυντή του «Αθήνα 9,84») και... αυτό ήταν.
Λοιπόν, η εκπομπή «Η Κλασική Κόμπακτ Δισκοθήκη» ξεκίνησε άνοιξη του 1987, με την εμφάνιση της Ιδιωτικής Ραδιοφωνίας στην Ελλάδα. Η εκπομπή συνεχίζεται μέχρι σήμερα, έχοντας συμπληρώσει σχεδόν 30 χρόνια ραδιοφωνικού βίου και καταρρίπτοντας το ρεκόρ συνέχειας στο χώρο της Ιδιωτικής Ραδιοφωνίας. Μεταδίδεται κάθε Σάββατο στις 10 το πρωί κι έχει τιμηθεί για την υψηλή της ακροαματικότητα.
Εδώ θέλω να πως ότι η εκπομπή αυτή ήταν η πρώτη στην Ελλάδα που έγινε αποκλειστικά και μόνο με CD. Κι όλα αυτά όταν το CD δεν ήταν γνωστό εδώ. Σκεφτείτε ότι ούτε ο σταθμός δεν είχε CD player, γι αυτό έφερνα κάθε Σαββατοκύριακο ένα δικό μου. Και τους λιγοστούς πρώτους δίσκους τούς αγόραζα, τότε, από το εξωτερικό.
Με τι μουσική διασκεδάζετε στην προσωπική σας ζωή;
Ακούω κάθε είδος μουσικής, χωρίς ταμπού, αλλά με γνώμονα την ποιότητα. Δηλαδή, μπορώ να απολαύσω παραδοσιακή μουσική από την Ήπειρο (την ελληνική τζαζ), αλλά με τίποτα δεν ανέχομαι τη μουσική των κέντρων διασκέδασης. Πιστεύω ότι υπάρχει καλή ελληνική μουσική, και παλιότερη και σύγχρονη, που μπορείς να την απολαύσεις ανάλογα με την ώρα. Από την άλλη, για λόγους επαγγελματικούς και ψυχαγωγικούς ακούω μουσική από όλο τον κόσμο. Με διασκεδάζει αφάνταστα π.χ. η κουβανέζικη μουσική, που με ξεσηκώνει να χορέψω (αν και είμαι κάκιστος χορευτής).
Τι άλλο περιλαμβάνει η εκπομπή σας πέρα από μουσικά κομμάτια;
Παλιότερα, όταν ήταν δύο δίωρα (Σάββατο και Κυριακή) είχα μερικές φορές και συνεντεύξεις. Τώρα στην ουσία, η εκπομπή είναι ένα δίωρο το Σάββατο (την Κυριακή είναι εκπομπή για το Μέγαρο Μουσικής). Έτσι, περιορίζομαι στη μουσική, συμφωνική (δηλ. ορχηστρική) και όπερα, όπου σε καθεμιά επιλογή λέω σχόλια για την ιστορία του έργου, το δημιουργό, τις κοινωνικές συνθήκες κτλ. Προσπαθώ αυτά να είναι ενδιαφέροντα, χωρίς φλυαρία, με πολύ απλά λόγια και χωρίς εξειδικευμένη ορολογία. 30 χρόνια τώρα, πίστευα και εξακολουθώ να πιστεύω πως «η κλασική μουσική είναι για όλους».
Η επαφή σας με τους ακροατές /ακροάτριες του «Αθήνα 9,84»;
Σε συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης, αυτό ήταν και είναι ένα βασικό στοιχείο της εκπομπής και, πιστεύω, της επιβίωσής της μέχρι σήμερα, επί τρεις δεκαετίες. Όταν κάνω εκπομπή –εκείνη την ώρα και όσο παίζει η μουσική– συνομιλώ με ακροατές και ακροάριες. Άλλος θέλει να πει απλώς μια «Καλημέρα», άλλος έχει μια απορία κι άλλος μια μουσική προτίμηση που θέλει να ακούσει. Δεν είναι εύκολο, αλλά μου αρέσει. Τέλος, τα τελευταία είκοσι χρόνια, διοργανώνω για τους ακροατές μουσικές εκδρομές με συναυλίες σε ευρωπαϊκές πόλεις που σχετίζονται με μεγάλους συνθέτες (Βιέννη, Σάλτσμπουργκ, Λονδίνο, Μπέργκεν, Βενετία, Μιλάνο κτλ), όπου συμμετέχω ως μουσικός ξεναγός. Κι αυτές γεμίζουν και κλείνουν μέσα σε λίγες μέρες.
Τι άλλα είδη μουσικής/ μουσικούς/ σχήματα κ.λπ. ακούτε περισσότερο;
Λατινοαμερικάνικη μουσική και κλασική Τζαζ, είτε σε μικρά σύνολα είτε Big Band. Και στα δύο είδη υπάρχουν πολλοί μεγάλοι μουσικοί και εξαιρετικές ορχήστρες, που θα θέλαμε πολύ χώρο για να τους αναφέρουμε εδώ. Σημειώνω ότι η Κλασική και η Τζαζ κινούνται σε δύο εντελώς διαφορετικούς άξονες: η πρώτη είναι η «τέχνη της πειθαρχίας» (στην παρτιτούρα), ενώ η δεύτερη είναι η «τέχνη του αυτοσχεδιασμού». Μα η καθεμιά έχει τη δική της μαγεία.
Τι ξεχωρίζετε στην κλασική μουσική (προσωπικές προτιμήσεις);
Τον «θεϊκό» Μότσαρτ φυσικά, Τσαϊκόφσκι, Χάιντν, Χέντελ. Βέβαια, πέρα από τους γνωστούς και δημοφιλείς, υπάρχουν πολλοί σπουδαίοι –αλλά άγνωστοι– π.χ. Βοημοί συνθέτες (Τσέχοι), συνθέτες όπερας κτλ. Η προτίμησή μου γενικότερα είναι στα μεγάλα ορχηστρικά έργα.
Ζείτε από την ενασχόλησή σας με την κλασική μουσική;
Αν η ερώτηση αυτή μού γινόταν πριν από 20 χρόνια, θα απαντούσα «Ναι, και με το παραπάνω». Τα τελευταία χρόνια, φυσικά, τα πράγματα δυσκόλεψαν και έτσι κανείς δεν μπορεί να ζήσει με το ραδιόφωνο και μάλιστα μόνο το Σαββατοκύριακο.
Εκτός από παραγωγός και ακροατής, μήπως είστε και μουσικός;
Δυστυχώς όχι. Μικρός ξεκίνησα να παίζω από μόνος μου πιάνο και πολύ θα ήθελα να έχω μάθει. Αλλά, όπως ανέφερα και στην αρχή, η επιβίωση στα εφηβικά μου χρόνια ήταν δύσκολη, έτσι ούτε σκέψη για μουσική παιδεία.
Πόσους δίσκους/CD έχετε; Τους θυμόσαστε όλους; Πόσο συχνά τους ακούτε;
Πρέπει τα CD να είναι κοντά 8 με 10.000, μια περιουσία που συγκεντρώθηκε τις καλές εποχές. Χρειάστηκα 5-6 χρόνια ώστε όλα αυτά να περαστούν στον υπολογιστή μου, με όλες τις πληροφορίες (συνθέτης, έργο, ερμηνευτές, έτος, εξώφυλλο). Έκτοτε τα CD μπήκαν οργανωμένα στην αποθήκη.
Τους περισσότερους δίσκους τους θυμάμαι, αλλά σε τέτοιους αριθμούς τα ονόματα συντελεστών (σολίστ, τραγουδιστές, ορχήστρες, μαέστροι) είναι δεκάδες χιλιάδες και από κάποιο σημείο και πέρα «χάνεις το μπούσουλα». Προφανώς, δεν φτάνει μια ζωή για να τα ακούσεις όλα αυτά. Έχω ακούσει τα περισσότερα, αλλά σήμερα ακούω όσα προετοιμάζω και μεταδίδω στις εκπομπές.
Πώς βλέπετε τα σχετικά με την κλασική μουσική στην Ελλάδα (μουσικοί, ορχήστρες, αίθουσες, διάδοση στο κοινό –ακούει ο κόσμος;– παραγωγές, πωλήσεις μουσικού υλικού κ.λπ.;
Λόγω της κρίσης, οι πωλήσεις είναι σχεδόν ανύπαρκτες –υπάρχει και το ίντερνετ– άρα δεν υπάρχει κίνητρο από τις εταιρείες να ηχογραφήσουν ένα δίσκο με κάποιον μουσικό, αφού δεν έχουν εμπορικό ενδιαφέρον. Οι ορχήστρες και οι αρχιμουσικοί στην Ελλάδα ακολουθούν το ίδιο κλίμα. Έχουμε άριστους μουσικούς και ορχήστρες –ΚΟΑ (Σ.Σ. Κρατική Ορχήστρα Αθηνών), Καμεράτα– αλλά είναι πολύ καιρό απλήρωτοι, η αβεβαιότητα στη δουλειά και το μέλλον τους κυριαρχεί, συνεπώς... Όσο για το κοινό, οι θεατές/ακροατές του Μεγάρου Μουσικής, της Λυρικής, της ΚΟΑ βαίνουν μειούμενοι, παρότι οι τιμές των εισιτηρίων έχουν πέσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Πιστεύω ότι υπάρχει ενδιαφέρον, αλλά πρέπει να συνοδεύεται από τη σχετική οικονομική άνεση. Γιατί, αν θέλω να πάω σε 3-4 ενδιαφέρουσες συναυλίες το μήνα, δύο άτομα, αυτό απαιτεί ένα σεβαστό ποσό.
Η σχέση κλασικής μουσικής και σχολείων;
Δεν υπάρχει. Εκτός από τα Μουσικά Σχολεία και κάποιες εξαιρέσεις (π.χ. παιδιά της Γ΄ Γυμνασίου παρουσίασαν στην εκπομπή μου τον Μπετόβεν), η κλασική μουσική στα σχολεία είναι ανύπαρκτη. Και δεν βλέπω κάποια ελπίδα, ένα φως.
Ίντερνετ και κλασική μουσική;
Βρίσκει κανείς ό,τι σκεφτεί και ό,τι ζητήσει. Αρκεί να θελήσει κανείς να ακούσει κάτι, το αναζητά και το απολαμβάνει, επιλέγοντας μάλιστα και την καλύτερη εκτέλεση, μόνο που χρειάζεται προσοχή στις παγίδες και τα ηθελημένα ή ακούσια λάθη (hoaxes). Μπείτε στο YouTube και αναζητήστε με λέξεις-κλειδιά μουσικά έργα, είδη, συνθέτες, εκτελεστές και παρακολουθήστε συνειδητά και με προσοχή –εάν είναι δυνατόν– τη μουσική που επιλέξατε. Αλλά τίποτα δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη «ζωντανή» ακρόαση. Η εμπειρία της «ζωντανής» συναυλίας δεν αναπληρώνεται ούτε με το ακριβότερο Hi-End ηχοσύστημα στο σπίτι. Πρώτα απ’ όλα, προετοιμάζεστε, ντύνεστε, βγαίνετε από το σπίτι και θα παρακολουθήσετε μια συναυλία χωρίς να σας αποσπούν την προσοχή το κουδούνι της πόρτας, το τηλέφωνο, τα παιδιά, η τηλεόραση, οι γείτονες.
Σας έχω ακούσει να τονίζετε τη σημαντική διαφορά ανάμεσα στο άκουσμα και την ακρόαση, κάτι που νομίζω πως «κολλάει» εδώ.
Βέβαια. Στα αγγλικά η διαφορά αυτή φαίνεται στα ρήματα hear και listen. Η μουσική, για παράδειγμα, που ακούγεται στο super market, το εμπορικό κέντρο ή το ασανσέρ αποτελεί ένα «άκουσμα», ακούτε δηλαδή τη μουσική (hear), αλλά δεν χρειάζεται να την ακούσετε με προσοχή (listen to), όπως είναι η παρακολούθηση της συναυλίας κλασικής μουσικής live. Ακόμα κι ένα βάζετε ένα CD το κάνετε γιατί θέλετε να ακούσετε με κάποια προσοχή, με μικρή ή μεγάλη συγκέντρωση. Ακόμα κι αν εκείνη την ώρα μαγειρεύετε μπορείτε να «στήσετε αυτί» και να παρακολουθήσετε –ως ένα βαθμό– τη μουσική που επιλέξατε ή μια εκπομπή στο ραδιόφωνο.
Τελευταία ερώτηση. Σας έχω ακούσει να επισημαίνετε star system ακόμα και στην κλασική μουσική.
Ναι, γιατί όσον αφορά τους εκτελεστές ενός μουσικού έργου (μουσικούς, μαέστρους, τραγουδιστές κτλ), δηλώνω εντελώς αντίθετος με τη θεοποίησή τους, που ξεπερνά ακόμα και τους ίδιους τους συνθέτες. Δείτε σε δίσκους σας το όνομα του μαέστρου ή του πιανίστα, που είναι συχνά γραμμένο με πολύ μεγαλύτερα γράμματα από αυτό του συνθέτη, δημιουργού της μουσικής που αυτός καλείται να ερμηνεύσει. Πολλοί θα πλήρωναν μια περιουσία για να ακούσουν, π.χ. τον Παβαρότι, τότε που ζούσε, οτιδήποτε κι αν θα τραγουδούσε. Αυτό το θεωρώ παράλογο, αλλά δυστυχώς είναι αποτέλεσμα του star system και στην κλασική μουσική, που έχει δημιουργήσει αστέρες –συχνά διάττοντες– και μάλιστα μεγαλύτερους από την Τέχνη και τις δυνατότητές τους.
info
Η Kλασική Κόμπακτ Δισκοθήκη, Σάββατο 10 π.μ. - 12 μ.μ., στον «Αθήνα 9,84»
Μουσικές διαλέξεις και μουσικές εκδρομές - ξεναγήσεις σε ευρωπαϊκές πόλεις που σχετίζονται με μεγάλους συνθέτες (Βιέννη, Παρίσι, Λονδίνο, Μπέργκεν, Βενετία, Μιλάνο κτλ), σε συνεργασία με το «Συρίγος Travel».
6°
