Πολλά χρόνια πριν κατέβηκα τα σκαλιά του «ΑΝ» για να δω ένα γκρουπ που δεν γνώριζα, στο τέλος της βραδιάς όταν ανέβαινα τα σκαλιά ήμουν διαφορετική. To γκρουπ ήταν οι Τρύπες και, αν και δεν μας συμφέρει, μιλάμε για χρονολογίες προ millennium.
«Συμβαίνουν αυτά όταν είσαι σε ηλικίες που διαμορφώνεις την προσωπικότητά σου» θα πουν οι πιο λογικοί. Όμως κατεβαίνοντας από το αεροπλάνο και πηγαίνοντας να συναντήσω τον Γιάννη Αγγελάκα για αυτή τη συνέντευξη ήξερα με σιγουριά ότι από μια συναυλία, μια ταινία, ένα στίχο ή ένα ποίημα, η πορεία κάποιου παρεκκλίνει και ξαναπαρεκκλίνει μέχρι που η παρέκκλιση από την επιβεβλημένη νόρμα γίνεται ο δρόμος του.
Χωρίς κανένα άλλο σχόλιο μοιράζομαι τη συζήτηση με τον Γιάννη Αγγελάκα, μιας και αντιλαμβάνομαι ότι μία φαν του είναι πρώτα φαν και μετά δημοσιογράφος.
«Το ποτήρι είναι μισογεμάτο, έπεσαν οι μάσκες» είχες πει στο Σύνταγμα πριν τη συναυλία που έδωσες τον Ιούλιο του 2011. Αγοράστηκαν καλύτερες μάσκες μετά;
Η εποχή ήταν τέτοια. Μετά τη δολοφονία του Γρηγορόπουλου ζήσαμε την πρώτη μεγάλη πολιτική εξέγερση νέων μετά τη μεταπολίτευση, χωρίς κόμματα και πολιτικές γραμμές. Βγήκε κόσμος αυθόρμητα στους δρόμους. Διαφωνώ με τη βία, έπρεπε να είναι συνειδητοί οι λόγοι που κάποιος έβγαινε στους δρόμους. Δεν είναι η βία αυτό που χρειαζόμαστε και οι φωτιές. Χρειάζεται να είναι συνειδητά τα πράγματα για να οδηγήσουν κάπου. Καταλάβαινα σαν πρώτη αντίδραση το θυμό των νέων που έζησαν το σοκ του να σκοτώνουν ένα συνομήλικό τους επειδή αντιμίλησε, αλλά αν μείνεις στο θυμό δεν κάνεις τίποτα. Αν δε γίνει αντίλογος και αν δεν υπάρχουν συγκεκριμένα αιτήματα η αντίδραση μένει εκεί. Αν μια κοινωνία δεν δέχεται την κριτική και τον αντίλογο δεν μπορεί να προχωρήσει. Δυστυχώς η δύναμη να κρατιέται ο κόσμος πίσω είναι σε χέρια λίγων και όχι πολιτικών. Οι πολιτικοί είδαμε ότι είναι ένα θέατρο σκιών, δεν κινούνται από αυτούς τα νήματα.
Οπότε οι δρόμοι δεν είναι η λύση;
Οι δρόμοι είναι πάντα λύση. Στην προκειμένη στιγμή η σπασμωδική αντίδραση χωρίς να είμαστε ενωμένοι σαν άτομα μίας κοινωνίας που υποφέρει δεν μπορεί να φέρει αλλαγές. Το κίνημα των αγανακτισμένων κάηκε στο ζέσταμα, οι περισσότεροι βγήκαν στους δρόμους από μια συναισθηματική ορμή και αίτημα να γυρίσουμε γρήγορα προς τα πίσω στην εποχή της δήθεν ευμάρειας, να ξανακάνουμε δηλαδή τα ίδια λάθη που μας κάνανε χοντρούς, δυσκίνητους και αναίσθητους κοινωνικά, πολιτικά, πολιτισμικά κτλ. Κανείς δεν ήθελε να θυσιάσει κάτι από τη βολή του και το μικροαστισμό του, θυμήσου εκείνο το αιώνιο και βασικό αίτημα για σοβαρή παιδεία που όποτε έβγαινε στη φόρα με κινητοποιήσεις τελείωνε άδοξα από το φόβο μη χάσει τη σχολική χρονιά του ο κανακάρης μας. Και έτσι χάθηκαν ακόμα περισσότερα, βέβαια ο στόχος είναι κοινός για όλους, όλοι θέλουν να ζήσουν ελεύθερα με αξιοπρέπεια, σε μια αληθινή δημοκρατία με καλύτερες συνθήκες, αλλά καταφέρνουν να χωριστούν σε κατηγορίες, σε επαγγελματικές κάστες, σε κομματικές ομάδες δεξιές και αριστερές, και με το γνωστό «διαίρει και βασίλευε» ξεμυτίζουν τα θηρία, γεννιούνται μορφώματα και επικρατεί το σκοτάδι. Το «αριστερά - δεξιά» έχει ξεπέσει, έχει τελειώσει πια. Βλέπουμε στην πράξη πως αλλάζουν οι μαριονέτες, αλλά αυτό που είναι αποφασισμένο να συμβεί συνεχίζεται ακάθεκτα.
Αν ήσουν τώρα είκοσι χρονών θα έφευγες από την Ελλάδα;
Ο καθένας ζει στο χωροχρόνο του, νομίζω τότε που ήμουν είκοσι μπορούσε ένας νέος να ζει βγαίνοντας από τη μηχανή του συστήματος. Τη δεκαετία του ’80 πολλές φορές νομίζω πως την ονειρεύτηκα. Στα είκοσί μου μπορούσα να έχω με όλες τις τότε δυσκολίες μια γκαρσονιέρα, να δουλεύω εδώ κι εκεί, να μαζεύω σταφύλια στην Κρήτη και με τα χρήματα που έβγαζα να ζω λιτά μεν, όμορφα δε. Γνωρίζαμε κόσμο από άλλες χώρες που επίσης ζούσε έτσι, νέους από όλο τον πλανήτη. Μπορούσα να υπερασπίζομαι τον τρόπο που είχα διαλέξει να ζω. Μπορούσαν να αναπνέουν οι ταξιδιάρες ψυχές. Αν ένιωθες αναχωρητής και ήσουν ανήσυχος μπορούσες να αποστασιοποιηθείς από το παιχνίδι που παιζόταν, από την παραγωγή, από το τότε πολιτικό και κοινωνικό χάλι που ακόμα μας στοιχειώνει. Δεν ξέρω τι θα έκανα σήμερα αλλά πιθανόν να μην έμενα στην Ελλάδα.
Άλλαξε η ανθρωπότητα;
Ήταν ένας πλανήτης πιο χαλαρός που ξαφνικά μπήκε σε μια υπερδιέγερση οικονομική. Προσπαθούν να μας μετατρέψουν σε αυστηρά οικονομικές μονάδες χωρίς ελεύθερο χρόνο. Τρέχω, δουλεύω, πληρώνω, είμαι αγχωμένος, παίρνω και κανένα χάπι να ηρεμήσω.
Οι σημερινοί νέοι είναι ένα μεγάλο μέρος του κοινού σου. Οι μεγαλύτεροι, που σε γνώρισαν από τις Τρύπες, είτε σε αγαπούν είτε συνεχίζουν να σε ακούν ακόμα και από ρομαντισμό προς την επαναστατική τους νιότη. Το στοίχημα με τους νέους πώς το έχεις κερδίσει;
Δεν κέρδισα κανένα στοίχημα γιατί δεν έχω βάλει ένα τέτοιο στοίχημα. Δεν έχω ούτε επιδίωξη, ούτε συνταγή. Για μένα η σχέση μου με τη μουσική είναι η σχέση μου με τον εαυτό μου. Με τη μουσική με κρατάω ζωντανό συναισθηματικά, σωματικά, πνευματικά. Γενικότερα με τη ροκ κουλτούρα. Η πρόθεσή μου είναι να φτιάχνω τις μουσικές που οραματίζομαι, να μιλάω για πράγματα που βλέπω. Δεν μπήκα σε νόρμες, δεν έγινα ποτέ οικογενειάρχης, δεν σταμάτησα να ζω με τη μουσική. Οι νέοι είναι το πιο ευαίσθητο και το πιο ανατρεπτικό ακροατήριο και χαίρομαι που συμβαίνει να αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του κοινού αλλά δεν ήταν επιδίωξη μου. Κάθε άνθρωπος που είναι ζωντανός στη σκέψη και διατηρεί τις ευαισθησίες του θα είναι νέος μέχρι να φύγει από τη ζωή. Αυτό ονειρεύομαι για τον εαυτό μου.
Αν η κάθε μας απόφαση και επιλογή έχει κάποιο κόστος τότε οι αποφάσεις σου τι κόστος είχαν; Μόλις μου είπες «δεν έγινα οικογενειάρχης». Θα ήθελες να είχες κάνει παιδιά, να έχεις μια άλλη καθημερινότητα;
Όχι, είμαι ευχαριστημένος από το πώς προχώρησα και πώς προχωράω στη ζωή μου. Δεν έχω απωθημένα. Είμαι πάντα έτοιμος να πληρώσω το λογαριασμό για τις επιλογές μου. Στα τριάντα μου δεν ήξερα αν θα μπορούσα να ζήσω από τη μουσική, αλλά αυτό ήθελα να καταφέρω. Ανά πάσα στιγμή ήμουν έτοιμος να κάνω μουσική και να μη ζω από αυτό. Ήταν παράλογο κάποια στιγμή να λέμε ότι θα ζήσουμε ως μουσικοί. Στα τριάντα τέσσερά μου είδα ότι ίσως και να γίνεται. Φάγαμε και ήττες, πείνες και απογοητεύσεις πριν να δούμε ότι μπορούμε να ζούμε από τη μουσική. Αντέξαμε γιατί αυτό πιστεύαμε και αυτό θέλαμε. Θα μπορούσε να μην έχει γίνει τίποτα από όλα αυτά. Δεν με ενδιέφερε ποτέ να ζήσω μια κανονική ζωή και εννοώ αυτό που έχει επικρατήσει να ονομάζεται «κανονική ζωή» γιατί κατά τα άλλα η ζωή μου είναι κανονικότατη και έφτασα στα πενήντα έξι μου έχοντας μια ζωντανή και κανονική ζωή. Αν συμβιβαζόμουν θα κατέληγα στα ψυχιατρεία. Έχει πλάκα που κάποιοι νομίζουν ότι έκανα κάτι γενναίο ενώ αυτό ήταν το μόνο που μπορούσα να κάνω. Δεν είχα ποτέ κανένα άγχος καριέρας. Κάθε φορά λέω «πάμε» και δεν σκέφτομαι πού θα βγει. Ας παίζουμε σε τριακόσια άτομα μόνο. Με φτιάχνει και αυτή η ιδέα.
Με τη νέα μπάντα φαίνεται ότι έχετε διάθεση για δυναμικά live, είναι τυχαίο που είναι τόσο νέα παιδιά;
Καθόλου τυχαίο. Ήθελα αυτό που είπες, να παίξουμε έτσι. Χωρίς ηλεκτρονικές παρεμβάσεις, με ήχους ζωντανής ορχήστρας. Δεν είναι μόνο η ζωντάνια που έχουν τα παιδιά, έχουν διάθεση για περιπέτεια, έχουν φόρα. Δουλέψαμε πολύ σκληρά και έχουμε ακόμα πολύ δρόμο αλλά υπάρχει πολλή ενέργεια. Το ζητούμενο είναι να νιώθεις ότι έχεις δρόμο μπροστά σου και ότι δεν στον κλείνει ούτε το βόλεμα, ούτε συναισθηματικές σχέσεις, ούτε τίποτα. Η τέχνη να είναι πάνω απ’ όλα.
Έχεις πει πως αν κάτι δεν «τρέξει» το πολύ-πολύ να πουλήσεις το σπίτι σου και να συνεχίσεις.
Είπαμε, δεν έχω παιδιά και αυτό μου επιτρέπει να μην υπολογίζω κάποια πράγματα. Το να είμαι μόνος μου σημαίνει ότι κάθε στιγμή είμαι έτοιμος να καίω και να ξαναχτίζω.
Πώς γράφονται οι στίχοι σου; Απομονώνεσαι ή σε μια οποιοδήποτε στιγμή μπορεί να βγει ένα μελλοντικό τραγούδι;
Συμβαίνουν και τα δύο. Μπορεί να ταξιδεύουμε με την μπάντα και μέσα στο βαν από μια εικόνα να βγουν δυο στίχοι που θα μείνουν σε ένα σημειωματάριο μέχρι να τους ξαναπιάσω. Κυρίως γράφω μόνος σε τόπους που δεν με γνωρίζουν ούτε έχω φίλους και πάρε-δώσε. Κάθομαι στην ησυχία και περιμένω τον εαυτό μου να μου μιλήσει.
Η έμπνευση, η μούσα, τι μπορεί να είναι;
Ένας άνθρωπος, ένας έρωτας, μια προδομένη φιλία, μια μεγάλη χαρά. Αυτό το ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να υποφέρει για να γράφει δεν με ενδιαφέρει. Το σίγουρο είναι ότι θέλω ησυχία. Ίσως όλοι θα έπρεπε να αφιερώνουμε κάποιες ώρες της ημέρας στην ησυχία, να ακούμε τι ζητάει από εμάς η ζωή που σαλεύει μέσα μας. Μπορώ να γράψω και για τον πόνο μου αλλά και για τη χαρά μου. Με ενδιαφέρει να δίνω χαρά και ελευθερία στον εαυτό μου και να γράφω για φωτεινά πράγματα. Άσχετα αν με λένε σκοτεινό στιχουργό.
Στιχουργό ή ποιητή;
Το ποιητής δεν θέλω να το δεχτώ. Το ακούω αλλά δεν νιώθω τίποτα τέτοιο. Χαίρομαι αλλά με κινητοποιεί η μουσική. Γράφω για να πω κάτι με μουσική.
Στους στίχους σου έχεις πολύ συχνά αναφορές στο δρόμο.
Είμαι εθισμένος στο δρόμο, θέλω χιλιόμετρα να περνάνε κάτω από τα πόδια μου. Μου αρέσει να ταξιδεύω.
Στο δρόμο μπορείς να βρεις από ένα κέρμα μέχρι ένα μεγάλο έρωτα ή μια φιλία. Ποιο είναι το μεγαλύτερο δώρο που σου έχει κάνει ο δρόμος;
Ο ίδιος ο δρόμος είναι το δώρο.
Καβαφικό. Ένας από τους αγαπημένους σου ποιητές;
Ναι. Μαζί με τον T.S. Eliot και τον Blake.
Τι «ζημιά» σου έχουν κάνει αυτοί;
Την καλύτερη που θα μπορούσα να πάθω από αναγνώσεις.
Γιατί αυτοί οι τρεις;
Είμαι σίγουρος ότι είναι τόσο πολλοί που θα μπορούσαν να έχουν μπει στους αγαπημένους μου, αλλά αυτοί μου έτυχαν και με σημάδεψαν. Με κατέστρεψαν ωραία. Διψάω συνέχεια να τους διαβάζω, είναι κείμενα διαγαλαξιακά.
Αυτό που πάθαμε εμείς, οι φαν σου, με εσένα, εσύ με ποιους μουσικούς το έπαθες;
Θα σου πω για τον David Bowie που είναι και πρόσφατος ο θάνατός του. Συγκινήθηκα με την είδηση του θανάτου του ενώ συνήθως είμαι αδιάφορος, ένιωσα ότι ένας δάσκαλος πέρασε σε άλλη διάσταση. Τα τελευταία χρόνια δεν τον άκουγα αλλά η δεκαετία του ’70 ήταν συγκλονιστική και εξαιτίας του. Θυμάμαι πως πρωτοάκουσα το «Ζiggy Stardust» στα δεκατρία μου από ακουστικά γιατί έμενα σε ένα μικρό σπίτι με τους γονείς μου. Θυμάμαι να είμαι στη βεράντα στη Νεάπολη ανάμεσα από διάβασμα σε περίοδο εξετάσεων, να βάζω τα ακουστικά και μετά το άκουσμα του δίσκου ένιωθα πως είχα κάνει ένα βηματάκι παραπέρα. Χρωστάω ευγνωμοσύνη. Άκουγα επίσης τότε τους Pink Floyd.
Mε Έλληνες το έπαθες αυτό;
Ναι, με τον Σαββόπουλο και τον Χατζηδάκι, πάλι σε μικρές ηλικίες. Ακούγαμε το Τρίτο Πρόγραμμα, πρέπει να ήμουν δεκαεφτά. Θαυμάσιο ραδιόφωνο, μας μυούσε σε τόσα είδη που δεν είχαμε ξανακούσει. Από Brian Ferry μέχρι Bach. Μέγας δάσκαλος ο Χατζηδάκις και μέσα από τα κείμενά του και από τις μουσικές του. Ακούγαμε αργότερα το «Χαμόγελο της Τζοκόντα» σε παραλίες της Νότιας Κρήτης όντας πλέον πανκιά! Να ακούς Cure και ενδιάμεσα να βάζεις και το «Χαμόγελο της Τζοκόντα» και να ρεμβάζεις! Ο Πουλικάκος επίσης είναι μια ζωντανή απόδειξη ότι το rock & roll δεν είναι μια νεανική τρέλα. Μπορείς να ζήσεις όλη σου τη ζωή με τις ευαισθησίες σου και τη δημιουργικότητά σου, ολοζώντανος. Ο Παύλος Σιδηρόπουλος ήρθε με τον δίσκο «Φλου» και είπαμε ότι το ελληνικό rock μπορεί να σταθεί και μουσικά και στιχουργικά. Και εκεί που κουράζεσαι με τους καλλιτέχνες του ’70 έρχεται το punk και ξυπνάει πια η ανάγκη να παίξουμε μουσική. Έτσι ξεκίνησαν και οι Τρύπες.
Έπαιζες από μικρός μουσική;
Έπαιζα λίγο κιθάρα, έγραφα και κάτι ιστορίες τις οποίες άφησα εκεί, δεν ξαναέγραψα ιστορίες, μόνο στίχους.
Απόμακρο ή κοινωνικό παιδί;
Κοινωνικό, χαβαλεδιάρικο παιδί. «Ψηφίστε Αγγελάκα, να σπάσετε πλάκα» ήταν το μότο στα σχολικά χρόνια να φανταστείς…
Πες μου πώς βλέπεις το θέμα με τους πρόσφυγες που φτάνουν ή δεν φτάνουν στη χώρα. Πνίγονται και μας κόβουν τον τουρισμό;
Ως προς αυτό η θέση μου δεν είναι καινούργια. Χρόνια τώρα με ενοχλούσε η στάση απέναντι στους ανθρώπους που αναγκάζονταν να αφήσουν τις πατρίδες τους, τους τόπους τους, έβλεπα να περιφέρονται με φοβισμένο βλέμμα προσπαθώντας από κάπου να κρατηθούν. Πλέον έχουμε φτάσει σε σημείο να συνηθίσουμε το τέρας, να του μοιάσουμε. Θυμάμαι μια ταινία του Altman με κάποιους που πηγαίνοντας μια εκδρομή για Σαββατοκύριακο βρήκαν ένα πτώμα και για να μη χαλάσει η εκδρομή το συντηρούσαν στα παγωμένα νερά δίπλα από εκεί που ψάρευαν μέχρι να περάσει το διήμερο να το παραδώσουν. Το Αιγαίο δεν μπορεί να το βλέπουμε πια με την ίδια ματιά, είναι τάφος καθημερινά για τόσους ανθρώπους. Ντρέπομαι. Η ανθρωπότητα είχε πάντα εποχές που έπεφτε και έφτανε πολύ χαμηλά. Ζούμε και πάλι μια τέτοια εποχή.
Κλείνοντας, θέλω να σε ρωτήσω για τη διασκευή του ύμνου του ΕΑΜ που τραγουδήσατε μαζί με τον Τζίμη Πανούση πέρυσι και ξεσηκώσατε αντιδράσεις. Ήταν περίεργο το timing; Εννοώ, πετύχατε τον κόσμο σε μια εποχή που έβλεπε την αριστερά με πιο θετική ματιά;
Πρώτον το τραγούδι ηχογραφήθηκε δύο-τρεις μήνες πριν τις εκλογές, όταν ακόμα ο Σαμαράς έλυνε και έδενε μέσα στη Βουλή και τα υποτιθέμενα αριστερά κόμματα και ιδιαίτερα το ΚΚΕ αντί να σηκωθούν να παραιτηθούν, να μην ανεχτούν το βιασμό της Δημοκρατίας που συνέβαινε μπροστά στα μάτια τους, συνέχιζαν να κοιμούνται μέσα στο κοινοβούλιο κάνοντας πως ονειρεύονται τη Λαοκρατία. Βέβαια, το τι εννοούμε αριστερά είναι ένα θέμα που σηκώνει μεγάλη κουβέντα. Αν υποτεθεί ότι η αριστερά είναι η δύναμη της ανανέωσης και της δικαιοσύνης και ο τρόπος να προχωρήσει αυτός ο κόσμος, τότε υπάρχουν ενστάσεις για το πώς το κόμμα το πετυχαίνει αυτό. Ο Τζίμης Πανούσης έχει έναν τρόπο με ευφυέστατες χοντροκοπιές να αναστατώνει τον κόσμο και να τους βγάζει το σκοτεινό τους εαυτό που η politically correct στάση τους δεν τους αφήνει να εκφράσουν. Ήξερα τι θα συμβεί. Η κατακραυγή ήταν αναμενόμενη αλλά ταυτόχρονα γελοία. Οι στίχοι του Πανούση ασκούν κριτική στην ηγεσία του κόμματος και σε καμία περίπτωση στους αγωνιστές που έδωσαν τη ζωή τους και φύγαν και αδικαίωτοι. Οι ψηφοφόροι λοιπόν ξεσηκώθηκαν και μας έβριζαν με υπέροχες εκφράσεις όπως «ψόφα» και άλλα τέτοια όμορφα. Και τώρα τελικά ποιοι καταψήφισαν το σύμφωνο συμβίωσης μέσα στη Βουλή; Το κόμμα που παλεύει για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη; Είναι προφανέστατο πως η κριτική αφορούσε την ηγεσία, πρέπει να είσαι τυφλός για να μη βλέπεις το τι γίνεται και το πόσο περιοριστικοί είναι. Δεν μετάνιωσα, γέλασα με την αγένεια και τη χυδαιότητα που κατάφερε ο Τζίμης να φέρει στην επιφάνεια. Αυτό που υποστηρίζουν είναι κάτι πολύ μικροαστικό και μου θυμίζει την εκκλησία που μαζεύει τον κόσμο της κάθε Κυριακή, τους μιλάει για αγάπη και ανώτερες έννοιες κι ύστερα τους αμολάει την υπόλοιπη βδομάδα να τρώνε ο ένας τις σάρκες του άλλου. Ποιο είναι το μέλλον ενός τέτοιου κόμματος;
Ο Γιάννης Αγγελάκας βρίσκεται όλο το χειμώνα σε περιοδεία με τη νέα του μπάντα. Τον συνάντησα σε ένα διάλειμμα από αυτό που ονομάζει «χιλιόμετρα κάτω από τα πόδια μου». Η κουβέντα μας έγινε στο δρόμο, είτε βολτάροντας στην παραλία είτε σε ένα παγκάκι δίπλα στο δρόμο, γιατί «όλα είναι ο δρόμος» και τα καλύτερα τα συναντάμε «εν κινήσει».
Info: Στην Αθήνα θα τον δούμε στις 26&27 Φεβρουαρίου στο Piraeus 117 Academy. Η νέα μπάντα αποτελείται από τη Λαμπρινή Γρηγοριάδου στην ακουστική κιθάρα, τον Αναστάση Βουκυκλαράκη στα τύμπανα, τον Γιάννη Σαββίδη στην ηλεκτρική κιθάρα, τον Γιώργο Αβραμίδη στην τρομπέτα και τον James Wylie στο σαξόφωνο.
Μιλήσαμε με τον τραγουδοποιό, μουσικό παραγωγό και γιατρό, Βασίλη Παπαζώτο, για τις πετυχημένες διασκευές στο project Μουσικό Μπαλκόνι και την αγάπη του για τη μουσική και ιατρική
12°
