Encanto: Πώς το animation μιούζικαλ της Disney έγινε viral στο TikTok και διεκδικεί τρία βραβεία Όσκαρ - Τα ευαίσθητα ζητήματα που αναδεικνύει η ταινία
Οποιοσδήποτε διατηρεί ένα μέσο account στο TikTok θα έχει πέσει τους τελευταίους μήνες πάνω σε κάποια αναφορά στο φαντασμαγορικό σύμπαν μιας Κολομβιανής οικογένειας κινουμένων σχεδίων που χορεύουν και τραγουδάνε στο πρόσφατο animation musical της Disney με τίτλο Encanto, το οποίο καταλαμβάνει και την ιστορική 60ή θέση στον εντυπωσιακό κατάλογο ταινιών κινουμένων σχεδίων της Disney. Τραγούδια όπως το “We Don’t Talk About Bruno” και το “Surface Pressure” έχουν σαρώσει τα βίντεο τριών λεπτών νεαρών αλλά και μεγαλύτερων ηλικιακά χρηστών της δημοφιλούς πλατφόρμας, οι οποίοι δηλώνουν ότι το φιλμ και η μουσική του τους κερδίζουν ακαριαία, και ότι οι χαρακτήρες λειτουργούν με χαρακτηριστική ευκολία ως καθρέφτες όπου βλέπουν τους εαυτούς τους.
Το Encanto, που στα ισπανικά σημαίνει «μαγικό ξόρκι» διηγείται την ιστορία της οικογένειας Madrigal, η οποία έχει μητριαρχική δομή και πρωτοστατεί σε μια μικρή κολομβιανή κοινωνία που έχει εκδιωχθεί από την πατρογονική γη της (πιθανόν κατά τη διάρκεια της περίφημης Εποχής της Βίας που έπληξε την Κολομβία κατά τη δεκαετία 1948 – 1958) και έχει βρει νέα πατρίδα στο χωριό του Encanto. H μήτηρ φαμίλιας Abuela Madrigal, ο άντρας της οποίας σκοτώθηκε τη νύχτα του μοιραίου διωγμού, ευλογήθηκε τη στιγμή του θανάτου του άντρα της με ένα μαγικό «χάρισμα», το οποίο περνάει από γενιά σε γενιά παίρνοντας διάφορες μορφές και χρησιμοποιείται ως άξονας ανάπτυξης και ευημερίας όλης της κοινότητας.
Αντλώντας από την αισθητική τεχνογνωσία και το οπλοστάσιο του “cultural representation” που άρχισε να χτίζει η Disney ήδη από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας με το φιλμ Moana, το Encanto των Byron Howard και Jared Bush πάει την ιστορία ένα μεγάλο βήμα παραπέρα: δεν προβάλλει απλώς αλλά γίνεται ένα με την πολυτάραχη ιστορία μιας χώρας όπως η Κολομβία, που λειτουργεί ως σύμβολο των κατατρεγμένων λαών όλου του κόσμου. Μια ιστορία σημαδεμένη από κάθε λογής φαύλους κύκλους βίας, δικτατορίας και εμφυλίων πολέμων, από τους Ισπανούς κονκισταδόρες μέχρι τις φατρίες των ναρκέμπορων και τις παραστρατιωτικές οργανώσεις των πολιτικών παρατάξεων, που πολλοί δεν θα περίμεναν να δουν σε μια ταινία κινουμένων σχεδίων, πολλοί δε περισσότεροι ούτε καν γνωρίζουν. Η συλλογική αυτή άγνοια καθώς και η βαθιά δημοκρατική παράδοση της Κολομβίας παρά τα κοινωνικοπολιτικά δεινά της ισχυροποιούν το σύμβολο του Encanto κάνοντάς το ένα υποδειγματικό φιλμ για κάθε ηλικία.
Η επιτυχία του αυτή βέβαια δεν θα ερχόταν αν από την εξίσωση έλειπε ένας από τους πιο βασικούς της παράγοντες: το αριστουργηματικό soundtrack του πολυβραβευμένου και πολυτάλαντου Αμερικανού ηθοποιού, συνθέτη και σκηνοθέτη Lin- Manuel Miranda, δημιουργού του Broadway blockbuster Hamilton που από το 2015 που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά ξεπουλάει σε κάθε θεατρική περίοδο τα εισιτήρια του σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη. Αυτά τα τραγούδια που γίνονται viral στο TikTok, που συγκινούν και συνεπαίρνουν παιδιά, εφήβους αλλά και μεσήλικες έχουν την καθαρή σφραγίδα του ανθρώπου που έθεσε νέους όρους στο κεφάλαιο των μιούζικαλ παγκοσμίως, κυρίως γιατί δεν αγνόησε όλα τα σύγχρονα ποπ και r’n’b ιδιώματα, με τα οποία κατάφερε να εμφυσήσει νέα πνοή σε φόρμες που είχαν μείνει σε μεγάλο βαθμό στην πεπατημένη των μεγάλων παραγωγών του προηγούμενου αιώνα. Το χαρακτηριστικό αυτό μουσικό στιλ, εξαιρετικά παντρεμένο με τις μουσικές παραδόσεις που εκπροσωπούνται στην ταινία, οπτικοποιείται ιδανικά με την πολύχρωμη αισθητική υπερπαραγωγή των εικόνων του Encanto και μιλάει κατευθείαν στο αισθητήριο των θεατών που ξέρουν να εκτιμούν τις αρετές της καλής μουσικής σύνθεσης και του μαγικού ρεαλισμού.
Το τραγούδι “We Don’t Talk About Bruno” φιγουράρει εδώ και πολλές εβδομάδες στο Νο. 1 των μεγαλύτερων μουσικών πλατφορμών ενώ δύο από τις τρεις υποψηφιότητες που έχει αποσπάσει η ταινία στα φετινά Όσκαρ είναι για τη μουσική του Lin Manuel Miranda (υποψηφιότητες για Όσκαρ καλύτερου soundtrack και για Όσκαρ καλύτερου πρωτότυπου τραγουδιού για το “Dos Oruguitas”).
Αυτές οι άριστες επικοινωνιακές και αισθητικές επιλογές της ταινίας είναι το μέσο για να αναδειχθεί η βασική μαγική της δύναμη, το «χάρισμα» που ορίζει τις μοίρες της οικογένειας Madrigal και ολόκληρου του κόσμου: η δύναμη του νομίσματος που στη μια όψη έχει χαραγμένη την κορώνα της ισότητας και στην άλλη τα γράμματα της διαφορετικότητας. Με τον πλέον ήσυχο, διακριτικό και διασκεδαστικό τρόπο που μπορούμε να θυμηθούμε από τις ταινίες της Disney και των υπόλοιπων μεγάλων στούντιο τα τελευταία χρόνια και με εντυπωσιακή απουσία συγκινησιακής επιτήδευσης και «εύκολων» επικλήσεων στο συναίσθημα το Encanto εκλύει από κάθε πολύχρωμο πόρο του έναν ευφορικό ύμνο για το πολυσυζητημένο diversity ως απαίτηση των καιρών και τον επιθυμητό προορισμό του στη ζεστή αγκαλιά του ανθρωπισμού και της ισότητας, στη σωστή όχθη αυτού του κόσμου.
Ο τρόπος που προσεγγίζει το Encanto ακανθώδη ζητήματα όπως το μεταναστευτικό – προσφυγικό, το καίριας σημασίας θέμα της ψυχικής υγείας και την τόσο ευαίσθητη προβληματική της απερίσκεπτης περιθωριοποίησης και απόρριψης του διαφορετικού, είναι τουλάχιστον υποδειγματικός, σε μια εποχή που οι κορώνες και οι φαντεζί συμβολισμοί παρασύρουν ακόμα και τις πιο αγαθές προθέσεις. Το ποτάμι που περνάει η οικογένεια Madrigal και η κοινότητά της, όπου ο πάτερ φαμίλιας δολοφονείται από τις δυνάμεις εξουσίας του τόπου από τον οποίο εκδιώκονται και από όπου ξεκινάει η ιστορία των θαυμάτων του Encanto είναι το οικουμενικό σύνορο όπου έχουν εκτυλιχθεί όλα τα δράματα βίαιων μετακινήσεων πληθυσμών, από τη Συρία μέχρι το Μεξικό, και από τα βάθη της Ασίας μέχρι τη Λατινική Αμερική. Το άγχος της μεγάλης αδελφής Luisa Madrigal και ο φόβος μπροστά στην πιθανή απώλεια της μαγικής σωματικής υπερ-δύναμής της χτυπάει χωρίς κόπο και με τον πιο τρυφερό τρόπο στην καρδιά της αγχώδους διαταραχής που διακατέχει τόσους και τόσους ανθρώπους που νιώθουν η συνεχής επιτυχία είναι μονόδρομος και ότι δεν είναι τίποτα χωρίς τα επιτεύγματα μέσω των οποίων αυτό-προσδιορίζονται. Η περιθωριοποίηση του θείου – Bruno που είχε το χάρισμα να βλέπει το μέλλον -και μοιραία και τις σκοτεινές του πλευρές- ως κάποιου για τον οποίον «δεν πρέπει να μιλάει η οικογένεια» θυμίζει όλους εκείνους του αφανείς συγγενείς μας που έχουν μείνει μόνο σε μια φωτογραφική ανάμνηση και που η υπόλοιπη ύπαρξη τους πέρασε πρόωρα στις σκιές, στιγματισμένη από την κηλίδα της τρέλας ή κάποιας ανίατης ασθένειας. Και τέλος, στην καρδιά της ταινίας η «αδυναμία» της μικρής πρωταγωνίστριας Mirabel Madrigal να εκδηλώσει κάποιο φανερό «μαγικό χάρισμα» παραπέμπει σε τόσα και τόσα παιδιά που απογοητεύονται -συχνά με δραματικά αποτελέσματα- μπροστά στην φαινομενική έλλειψη του ταλέντου εκείνου που θα δώσει νόημα στη ζωή τους και θα τους κάνει τους ενήλικες που θέλουν να γίνουν, κρούοντας όλα εκείνα τα καμπανάκια που πρέπει όλοι να ακούσουμε με μια κοινωνία που παρά την όποια πρόοδό της δεν έχει καταφέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα στον τομέα της υγιούς αποδοχής των παιδιών της.
H μουσική φαντασία του Encanto έχει κερδίσει ήδη τη μάχη της Χρυσής Σφαίρας και οδεύει ολοταχώς προς τα φετινά Όσκαρ, όπου θα κονταροχτυπηθεί με το Luca της Pixar και το The Micthells vs The Machines του Netflix για το Όσκαρ καλύτερης animation ταινίας μεγάλου μήκους. Ό, τι και να γίνει όμως εκεί το Encanto είναι, στο είδος του, ο μεγάλος νικητής της χρονιάς. Η crossover επιτυχία του είναι σε όλα αυτά τα μηνύματα που υποδόρια, κομψά αλλά τόσο ουσιαστικά χορεύουν πάνω στις παρτιτούρες του Lin Manuel Miranda, γίνονται viral στο TikTok για όλους τους σωστούς λόγους και σκάνε σε ένα πολύχρωμο, εξωτικό πυροτέχνημα από το οποίο μένει το σημαντικότερο δίδαγμα αυτής της υπέροχης ταινίας για μικρούς και μεγάλους, αυτό το χιλιοτραγουδισμένο αλλά διαχρονικό φως που λάμπει ακόμα και στις πιο σκοτεινές στιγμές, εκεί που δεν το περιμένεις, ίσως στο αόρατο χάρισμα ανθρώπων που περνάνε απαρατήρητοι.
10°
