H Αλεξία Κυριακοπούλου μας βάζει τα VR γυαλιά

Η πρώτη της ταινία εικονικής πραγματικότητας «Normal Day» είναι μια διαδραστική ιστορία για τον καρκίνο που αγγίζει τους ανθρώπους και βραβεύτηκε διεθνώς. Η Αλεξία Κυριακοπούλου μάς μιλά για την εμπειρία της VR τεχνολογίας, την ιδέα της «κανονικότητας» και πώς είναι να εργάζεσαι στα FOX Studios και στο Netflix στις ΗΠΑ. 

Πώς είναι μια φυσιολογική μέρα στο Λος Άντζελες;
Ξυπνάω νωρίς το πρωί και πάω για τρέξιμο στην παραλία. Πολλοί λένε πως τους εκνευρίζει το LA επειδή είναι σκορπισμένο και δεν μπορούνε να περπατάνε από το ένα μέρος στο άλλο όπως στη Νέα Υόρκη. Για μένα δεν υπάρχει κάτι καλύτερο από το να είμαι στο αυτοκίνητο και καθώς οδηγώ να βλέπω τους φοίνικες, τον καθαρό ουρανό και να ακούω μουσική. Με ηρεμεί πολύ. Στο γραφείο δουλεύω σκληρά αλλά δημιουργικά, γνωρίζω ενδιαφέροντες ανθρώπους, με καινοτόμες ιδέες που υλοποιούνται. Οι άνθρωποι είναι θετικοί, χαρούμενοι, ανοιχτοί. Στο τέλος της ημέρας, επειδή μένω ένα στενό μακριά από την παραλία, πάντα κάνω μία βόλτα στη Venice beach. Η καλύτερη ώρα στο LA είναι όταν δύει ο ήλιος...Τα χρώματα που έχει το ηλιοβασίλεμα είναι σχεδόν σουρεαλιστικά.

Ζεις σχεδόν 10 χρόνια στις ΗΠΑ. Τι σου έχει κάνει μεγαλύτερη εντύπωση εκεί;
Πέρα από το πόσο πιο πρακτικά είναι τα πάντα και το πως όλα γενικότερα κινούνται με πολύ πιο γρήγορους και αποτελεσματικούς ρυθμούς, αυτό που μου έχει κάνει μεγαλύτερη εντύπωση είναι το πόσο ανοιχτόμυαλοι είναι οι περισσότεροι άνθρωποι. Αυτό φαίνεται από τα πιο μικρά πράγματα: από το ότι ακόμα και ένας άγνωστος στον δρόμο πάντα θα σου πει καλημέρα μέχρι και το ότι πάντα θα ακούσουνε τι έχεις να πεις ανεξάρτητα με το ποιος είσαι και το πού βρίσκεσαι. Δεν υπάρχει η έννοια της αυστηρής ιεραρχίας, δίνεται ευκαιρία σε όλους. Αν δουλεύεις σκληρά αναγνωρίζεται και οι πόρτες ανοίγουν.

Επισκέπτεσαι συχνά την Αθήνα; Τι αισθάνεσαι πώς σου λείπει από την πόλη;
Παρόλο που έχω ταξιδέψει και ζήσει σε πολλά μέρη του κόσμου για μένα δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά από αυτή που νιώθω όταν κοιτάω έξω από το παράθυρο και βλέπω τη θάλασσα από ψηλά και μετά από λίγα λεπτά προσγειώνομαι στην Αθήνα. Είναι το σπίτι μου, αυτό δεν αλλάζει. Την επισκέπτομαι όσο πιο συχνά μπορώ. Αυτό που μου λείπει από την πόλη είναι μία νυχτερινή βόλτα κάτω από την Ακρόπολη, στα στενάκια στην Πλάκα ειδικά όταν η Αθήνα είναι άδεια...

Πώς είναι να δουλεύεις στα FOX Studios και στο Netflix;
Για μένα το να έρθω στο LA και να δουλέψω για μεγάλα studios όπως το FOX studios και το Netflix ήταν ένα όνειρο που είχα από παιδί. Είναι φοβερό να νιώθεις πως είσαι στο κέντρο των πραγμάτων που αγαπάς. Οι άνθρωποι είναι τρομερά πειθαρχημένοι και τρομερά δημιουργικοί. Είναι όμως και σκληρά και πολύ ανταγωνιστικά.

Πώς προέκυψε το «Normal Day»;
Aπό μία τάξη του master μου στο NYU Tisch School of Arts που λεγόταν «Directing for VR» και ήταν μία συνεργασία μεταξύ του Film department και του Interactive Technology department. Ο σκοπός της τάξης ήταν να εξερευνήσουμε τις νεότερες τεχνικές που χρησιμοποιούνται από διαφορετικά κινηματογραφικά στούντιο και μέσω των δικών μας «πειραμάτων» να δημιουργήσουμε ένα λεξιλόγιο για τις δυνατότητες δημιουργίας VR περιεχομένου και να παρουσιάσουμε στο τέλος ένα εξελιγμένο κομμάτι εικονικής πραγματικότητας. Έτσι η συνεργάτιδά μου και σκηνοθέτης Nataliya Babenko κι εγώ ξεκινήσαμε αυτό το μεγάλο ταξίδι για την δημιουργία της δικής μας πρώτης VR ταινίας που εξελίχθηκε στο «Normal Day».

To «Normal Day» έχει λάβει μέρος κι έχει διακριθεί σε αρκετά διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ, ενώ βραβεύτηκε και στο Art Basel. Ποιο ήταν το καλύτερο σχόλιο που άκουσες μετά την εμπειρία των θεατών; 
Είναι πολύ εντυπωσιακό να παρατηρείς τον θεατή σου την ώρα που βιώνει μία VR εμπειρία. Επειδή η κάθε εμπειρία είναι μεμονωμένη για κάθε θεατή και πάντα πρέπει να βρίσκεσαι δίπλα του ως συντονιστής, έχω περάσει αρκετή ώρα παρατηρώντας τον κάθε έναν ξεχωριστά και τις αντιδράσεις του ενώ βλέπει την ταινία. Πιστεύω πως μπορείς να καταλάβεις πολλά από κάποιο χαρακτήρα παρατηρώντας πως κινείται σε αυτό το νέο περιβάλλον και πως αντιδρά ειδικά όταν είναι η πρώτη φορά που βλέπει μία εμπειρία εικονικής πραγματικότητας. To πιο συγκινητικό σχόλιο το έκανε ένας θεατής όπου μόλις τελείωσε την εμπειρία είπε: «πραγματικά, καταφέρατε να μιλήσετε για τον πόνο και την αβεβαιότητα, κάτι που βιώνω καθημερινά, με τόσο αληθινό και ειλικρινή τρόπο. Για μένα είναι κάτι που είναι πολύ δύσκολο να εκφράσω με λόγια, και αυτό που μόλις έζησα είναι ακριβώς αυτό που νιώθω». Μετά το σχόλιο αυτό μοιράστηκε μαζί μας την δικιά του προσωπική εμπειρία με τον πόνο και μας είπε πως ένιωσε κάθαρση με το «Normal Day». Ήταν πραγματικά από τα πιο όμορφα πράγματα που έχω ακούσει!

Η ιδέα της «κανονικότητας» στην κοινωνία μας είναι πολύ αντιφατική

 

Πόσο χρόνο και τι θυσίες χρειάστηκε για να γίνει «εικονική πραγματικότητα»;
Η όλη διαδικασία ήταν περίπου 2 μήνες για μία εμπειρία 15 λεπτών. Πήρε αρκετό χρόνο διότι η εικονική πραγματικότητα και σε τεχνικό αλλά και σε δημιουργικό επίπεδο ειδικά 2 χρόνια πριν που ξεκίνησε αυτή η ταινία ήταν σε πολύ πρώιμο στάδιο και ακόμα προσπαθούσαμε να ανακαλύψουμε τι λειτουργεί και τι δεν λειτουργεί σε αυτό το καινούργιο μέσο. Ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που έπρεπε να αντιμετωπίσουμε ήταν πως έπρεπε να υπενθυμίζουμε στου εαυτούς μας συνεχώς πως αυτή η ταινία είναι μια ταινία 360 και να σταματήσουμε να την σκεφτόμαστε ως μια δισδιάστατη παραδοσιακή ταινία γιατί οι «κανόνες» από την προ-παραγωγή μέχρι και την επεξεργασία της εικόνας και του ήχου είναι τελείως διαφορετικοί και είναι και άγραφοι. Ο θεατής σου έχει ουσιαστικά την ικανότητα να κινείται ελεύθερα όποτε πρέπει συνεχώς να σκέφτεσαι πώς θα τραβήξεις την προσοχή του μέσα από τον ήχο ή την εικόνα στο σωστό σημείο. Πάντα όμως πρέπει να σκέφτεσαι πως ο θεατής μπορεί να μην επιλέξει να ακολουθήσει τις «οδηγίες» που θα του δώσεις. Έτσι, πρέπει να έχεις στο μυαλό σου, όχι μόνο πως τις περισσότερες φορές θα «θυσιάσεις» κάποια κομμάτια της ιστορίας αλλά και με ποιόν τρόπο όλη η ιστορία θα βγάζει νόημα από μόνη της ακόμα και αν αυτά τα κομμάτια «χαθούν» από τον θεατή.

Πώς επιλέξατε να πραγματευτείτε τη βαθιά ανθρώπινη ιστορία του και τι θέλατε να πείτε με αυτή; 
Η πρώτη ταινία εικονικής πραγματικότητας που είδα ήταν το «Project Syria» της Nonny De la Peña στο Sundance Film Festival το 2015. Ήταν ένα ντοκιμαντέρ που έβαζε τον θεατή κυριολεκτικά στην μέση των βίαιων γεγονότων στη Συρία. Όταν «έζησα» την εμπειρία αυτή συγκινήθηκα από τα συναισθήματα που μπορεί να προκαλέσει η εικονική πραγματικότητα και αισθάνθηκα πως μπορεί πραγματικά να χρησιμοποιηθεί και να επηρεάσει σημαντικά πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Όταν γνωρίστηκα με την συμμαθήτρια μου και στην συνέχεια συνέταιρό μου Nataliya Babenko αρχίσαμε να συζητάμε το πως η εικονική πραγματικότητα μπορεί να επηρεάσει το επίπεδο ενσυναίσθησης των ανθρώπων. Η εικονική πραγματικότητα υποστηρίζεται από την ικανότητά της να παρουσιάζει έναν κόσμο που διαφορετικά δεν θα βλέπαμε ποτέ, αλλά θα μπορούσε να μας περιβάλλει και σε έναν κόσμο που διαφορετικά δεν θα νιώθαμε ποτέ; Θα μπορούσε η εικονική πραγματικότητα να δημιουργεί ένα σημείο επαφής, αντί να μας απομονώνει;

Η πρωταγωνίστρια μας, Tatyana Kot, ήταν φίλη της συνεταίρου μου. Μία μέρα πήγαμε να την δούμε στο θέατρο όπου μας εντυπωσίασε η ερμηνεία της. Είναι φοβερή χορεύτρια αλλά και ηθοποιός! Εκείνη την ημέρα μοιράστηκε μαζί μας την συγκινητική της ιστορία και μας μίλησε για την ασθένεια της, την ασυνήθιστη πραγματικότητα της και το πως επηρεάζει την ψυχή της και κυρίως το σώμα της - κάτι τόσο σημαντικό για την ζωή ενός χορευτή. Ο τρόπος που μας μίλησε για την προσέγγισή της στην καθημερινότητα της ήταν τόσο αυθεντικός που αμέσως νιώσαμε πως η εικονική πραγματικότητα θα ήταν το τέλειο μέσο να απεικονίσουμε την ιστορία της Tatyana κάνοντας τον θεατή να νιώσει σαν να έχει πραγματικά εισχωρήσει στον ψυχοσωματικό της κόσμο.

Ο τίτλος, «Normal Day» είναι σαρκαστικός... Στην ταινία απεικονίζεται η προσπάθειά της Tatyana να διατηρήσει μια φυσιολογική ζωή - πηγαίνει στο παντοπωλείο, επισκέπτεται το στούντιο της και κάνει σχέδια με φίλους. Αλλά διάσπαρτα μέσα από όλα αυτά είναι η δυσάρεστη κατάσταση που πρέπει να αντιμετωπίσει - μαγνητικές τομογραφίες, χημειοθεραπείες, επισκέψεις γιατρών.

Η ιδέα της «κανονικότητας» στην κοινωνία μας είναι πολύ αντιφατική: από τη μία πλευρά, ζούμε σε μια σύγχρονη κοινωνία που υποτίθεται ενθαρρύνει την διαφάνεια, οι άνθρωποι ενθαρρύνονται να βγάζουν τις αλήθειες που κρύβουν προς τα έξω και πολλά θέματα που θεωρούνταν ταμπού σιγά σιγά έρχονται στην επιφάνεια. Από την άλλη πλευρά, εξακολουθεί να υπάρχει αυτός ο σιωπηλός κανόνας ότι ο καθένας πρέπει να ενεργεί και να αντιδρά φυσιολογικά ακόμα και αν δεν βιώνει μία «φυσιολογική» κατάσταση... Πάντα προσπαθούμε να προβάλουμε αυτή την ψεύτικη αντίληψη ότι όλα είναι τέλεια, ειδικά με την ανάπτυξη των social media όπου προβάλλουμε τον καλύτερο και πολλές φορές ψεύτικο μας εαυτό.

Οι AR και VR εφαρμογές αρχίζουν να μπαίνουν ολοένα και περισσότερο στη ζωή των ανθρώπων. Μέχρι πού φαντάζεσαι ότι μπορεί να φτάσουν στον τομέα της ψυχαγωγίας και της τέχνης;
Όταν θα καταφέρουμε να ξεπεράσουμε τα πρακτικά θέματα που υπάρχουν ακόμα στην αγορά του VR/AR, όπως: η χαμηλή ανάλυση της εικόνας, τα μη εύχρηστα και «βαριά» hardware και το accessibility, όχι μόνο σε θέμα κόστους αλλά και από άποψη bandwidth (αυτό θα αλλάξει με την έλευση του 5G), τότε, Θα δούμε αύξηση στον αριθμό των users και την δημιουργία καλύτερου content. Aπό hyper-social πλατφόρμες μέσα από τις οποίες θα μπορείς να συναντάς τους φίλους σου σε φαντασιακά και εξωτικά περιβάλλοντα, όπως το Facebook Spaces, μέχρι αλλαγές στο τρόπο που θα βιώνουμε ιστορίες σε immersive επίπεδο περιλαμβάνοντας όλες τις αισθήσεις μας. Πιστεύω δηλαδή πως θα υπάρχουν μέρη (κάτι σαν μοντέρνα σινεμά) που θα μπορείς να ξεφεύγεις εντελώς από την πραγματικότητα και μέσω του computer vision και του Αrtificial Intelligence το περιβάλλον και η ιστορία θα εξελίσσεται αναλόγως με τις επιλογές σου. Θα μπορείς να γίνεις πραγματικό μέρος της αφήγησης - ήρωας της δικής σου ιστορίας.

Αν το πάμε και ένα βήμα πιο πέρα, ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα στο storytelling είναι οι θεατές να ταυτοποιηθούν με τους χαρακτήρες μιας ιστορίας. Η μορφή των TV shows δημιουργήθηκε για να δώσει περισσότερο χώρο και χρόνο στους ήρωες να αναπτυχθούν και να «μένουν» μαζί με τους θεατές για πιο πολύ χρόνο. Μέσω του VR και του AR η σχέση του θεατή με τους χαρακτήρες μίας ιστορίας είναι ακόμα πιο οργανική. Ακόμα πιο βιώσιμη. Στο μέλλον, μέσα από το machine learning και το immersive storytelling θα μπορούμε να δημιουργήσουμε βαθιά συναισθηματικές σχέσεις με εικονικούς χαρακτήρες που ονομάζουμε «virtual beings». Θα είναι σαν να έχουμε αληθινούς φίλους οι οποίοι θα μεγαλώνουν μαζί μας σε ένα παράλληλο σύμπαν και η πρώτη φορά που θα μπορούμε να έχουμε μια προσωπική συνομιλία με τους αγαπημένους μας χαρακτήρες. Αυτό πιστεύω θα είναι το μέλλον στο χώρο της ψυχαγωγίας και αυτό που θα ξεπεράσει το video.

Ποιο ήταν το μεγαλύτερο μάθημα που έμαθες στο NYU Tisch School of Arts στη Νέα Υόρκη και στο Emerson College στη Βοστώνη;
Να είμαι ανοιχτή, να δοκιμάζω πράγματα που μπορεί να μου φαίνονται εντελώς άγνωστα και να μην φοβάμαι την αποτυχία. Ειδικά κατά τη διάρκεια του Interactive Technology master στο NYU, ξεκίνησα έχοντας ελάχιστη γνώση σε ότι έχει να κάνει με το τεχνικό κομμάτι. Έτσι χρειάστηκε να έρθω σε επαφή με την αποτυχία πολλές φορές μέχρι που στο τέλος γίναμε φίλες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να εξέλιξει ραγδαία την δημιουργικότητά μου γιατί δεν έβαζα πλέον όρια στη φαντασία μου. Δεν φοβόμουνα πια. Έμαθα πως όταν πραγματικά συμφιλιωθείς με την αποτυχία είναι εφικτό να καταφέρεις ό,τι ιδέα μπορεί να σου μπει στο μυαλό ακόμα και αν δεν έχεις καμία απολύτως γνώση πάνω στο αντικείμενο που σε απασχολεί. Αυτό πιστεύω κιόλας ότι είναι αυτό που κάνει την Αμερική ένα ιδιαίτερο μέρος για να εργαστείς και να κυνηγήσεις τα όνειρά σου, ότι μαθαίνεις μέσα από τη αποτυχία.

Πώς κόλλησες με τις κάμερες;
Από μικρή είχα τρέλα με το να αποτυπώνω τις αναμνήσεις μου με τον οποιονδήποτε τρόπο για να μην τις ξεχάσω. Πολλές φορές εύχομαι να μπορούσα να γυρίσω όλη μου τη ζωή σε βίντεο. Μ’ αρέσει πολύ να βλέπω βιντεάκια από το παρελθόν διότι με κάνουν να ταξιδεύω σε εκείνη τη στιγμή και νιώθω πως την ξαναζώ. Επίσης,  όταν θέλω να περιγράψω μία σκηνή από το παρελθόν ή ένα συναίσθημα νιώθω πως θα ήθελα να μπορούσα να το ανακαλέσω μέσω μιας εικόνας που έχω αποθηκεύσει «κάπου»,  γιατί νιώθω πως αν προσπαθήσω να το διηγηθώ με λόγια θα το αδικήσω. Έτσι για μένα το να τραβάω βίντεο ήταν πάντα και ένας τρόπος έκφρασης.

Αλήθεια, είδες το Bandersnatch; Αν ναι, πώς σου φάνηκε;
Σε γενικές γραμμές είμαι πάρα πολύ μεγάλη fan της σειράς Black Mirror και ειδικά συγκεκριμένων επεισοδίων όπως είναι το «San Junipero» και το «Nosedive». Έχω δει εδώ και αρκετό καιρό (μέσα από φεστιβάλ και συνέδρια) μικρού μήκους διαδραστικές ιστορίες στο πρότυπο των choose-your-own-adventure – παιδικών κυρίως – βιβλίων της δεκαετίας του 1980. Είναι ένα φορμάτ το οποίο πολλοί indie creators έχουν πειραματιστεί και έχει συζητηθεί εδώ και αρκετό καιρό στην αγορά το ποιά θα είναι η εξέλιξή του. Χάρηκα πολύ που μέσα από το «Bandersnatch» το Netflix προώθησε σε ένα μεγάλο και παγκόσμιο κοινό ένα νέο είδος storytelling που δίνει τη δυνατότητα στο θεατή να επιλέγει την εξέλιξη της ιστορίας. Εξάλλου, αυτή η ιδέα ταιριάζει απόλυτα στις αξίες του Netflix που αναθεώρησε την αγορά του online video streaming δίνοντας την ελευθερία στον καταναλωτή να επιλέξει ανά πάσα στιγμή το περιεχόμενο που τον ενδιαφέρει και κατέρριψε την αντίληψη της συμβατικής τηλεόρασης. Περνώντας όμως στην ουσία, δηλαδή στην ιστορία, αυτό που περίμενα να είναι μια ξεχωριστή εμπειρία θέασης μετατράπηκε σε ένα ατελείωτο και κουραστικό rabbit hole. Τα περισσότερα κυκλικά μονοπάτια, οι επαναλήψεις του επεισοδίου και οι υπαινιγμοί μπέρδεψαν την ιστορία και την μετέτρεψαν σε κάτι σαν ένα πείραμα σκέψης. Για μένα, οι δημιουργοί της σειράς τελικά δώσανε μεγαλύτερη βάση στο «cool factor» της διαδραστικότητας και στο καλο-φτιαγμένο μοντάζ παρά στην ίδια την ιστορία και τους χαρακτήρες της. Υπήρχαν φορές που ένιωθα πως έπαιζα ένα παιχνίδι παρά πως έβλεπα μία αφήγηση.

Πιστεύω πως οι επιλογές από μόνες τους θα έπρεπε να έχουν μεγαλύτερο βάθος και να αναδεικνύουν κάτι πιο βαθύ για την συμπεριφορά του θεατή. Από την άλλη,  ίσως όλος αυτός ο φαύλος κύκλος με τις επιλογές που είχε το κοινό στο να κατευθύνει την ιστορία του «Bandersnatch» τελικά να έκρυβαν το ερώτημα του αν εμείς σαν θεατές έχουμε όντως μία επιλογή. Θα μπορούσε δηλαδή όλο αυτό να είναι ένα σαρκαστικό παιχνίδι που έπαιξαν μαζί μας οι παραγωγοί της σειράς, το οποίο αν το σκεφτείς θα ήταν ότι πιο «Black Mirror» έχει κάνει το «Black Mirror».

Ποια ταινία και ποια σειρά που είδες τελευταία σε κέρδισαν;
Με κέρδισε το «Cold War» του Pawel Pawlikowski. Πέρα από την εκθαμβωτική του φωτογραφία κατάφερε για μένα να πακετάρει ένα πλήρες φάσμα συναισθημάτων σε ένα στενό πλαίσιο. Μ’ αρέσει πολύ να βλέπω ταινίες που αναδεικνύουν γυναίκες με έντονη προσωπικότητα, δυναμικότητα και χαρακτήρα όπως είχε η πρωταγωνίστρια Joanna Kulig. Καθώς έβλεπα την ταινία, ένιωσα σαν να βλέπω μία παλιά κλασική ταινία - τόσο απλή αλλά και αυθεντική. Παρόλο που με ενθουσιάζουν οι νέες τεχνολογίες και τα εφέ εκτιμώ πολύ το παλιό σινεμά, την αυθεντικότητα του και την απλότητα του.

Ποια αγαπημένη σου ταινία θα ήθελες να ζήσεις σε VR εκδοχή;
Το «Space Odyssey 2001» του Stanley Kubrick. Πιστεύω πως ο Kubrick αν ήταν ζωντανός θα είχε αναδείξει ουσιαστικές καινοτομίες χρησιμοποιώντας το νέο αυτό μέσο της εικονικής πραγματικότητας γιατί σε ότι έκανε ενέπνεε νέα τεχνολογικά άλματα στον κινηματογράφο και στον χώρο των special effects. Πιστεύω πως ο Kubrick θα είχε κάνει θαύματα στο χώρο του VR διότι ήξερε πραγματικά πως να παίζει με τις διαστάσεις και ήταν σαν να είχε απόλυτο έλεγχο στο πως ο θεατής προσλάμβανε τον χώρο και το χρόνο. Για μένα ήταν ο απόλυτος βιρτουόζος της παραπλάνησης και του illusion, κάτι που δένει απόλυτα με τον κόσμο του VR και του AR.

Μάθετε περισσότερα για το «Normal Day» στο normaldayvr.com