Πολ Όστερ

Είχα και εγώ ένα παρόμοιο αυτοκίνητο (σ.σ. εννοεί κατεστραμμένο) είκοσι χρόνια πριν. Είπε ο Πολ Όστερ. Ο Πολ Όστερ. Μέσα στο Micra μου. Rewind.

Μερικούς μήνες πριν, η είδηση σκάει σαν βεγγαλικό στα αυτιά του ελληνικού αναγνωστικού κοινού και ειδικότερα της Μαρίας Ξυλούρη, συγγραφέως και Οστερολόγου, επίδοξης ιδρύτριας θρησκείας: ο Πολ Όστερ έρχεται στην Ελλάδα στις 5 Νοεμβρίου. Ακολουθούν μήνες καζούρας για τη Μαρία η οποία καταφέρνει να τον συναντήσει τελικά και να τον ξεναγήσει μαζί με τη συγγραφέα και αρχαιολόγο Αθηνά Χατζή στο Μουσείο της Ακρόπολης (χωρίς να λιποθυμήσει, το τονίζω) το πρωί της 5 Νοεμβρίου. Μετά όμως από τους δημοσιογράφους που συνομίλησαν μαζί του σε εκπληκτικά σαλόνια, τους φωτογράφους που εξασφάλισαν ένα πορτρέτο του, όσους τυχερούς συνέφαγαν μαζί του, όσους τον είδαν και τον άκουσαν στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών να συζητάει με τον Ηλία Μαγκλίνη ή του ζήτησαν να τους υπογράψει τα βιβλία του στον Ιανό και τον Ευριπίδη, μία τυχερή, η γράφουσα, είχε τον Πολ Όστερ δικό της για μία ολόκληρη μέρα. Ένα θα γράψω: Δεν φαντάζεστε τα πράγματα που μπορούν να εξομολογηθούν ο ένας στον άλλο, δύο άνθρωποι μποτιλιαρισμένοι στην κίνηση για μία ώρα. Κανένα ντιβάνι ψυχαναλυτή, μόνο Κηφισίας.

Φαντάζομαι ότι τα έχετε διαβάσει όλα: τις απόψεις του για τη συγγραφή και τους συγγραφείς, την πολιτική, τον Ομπάμα (τον οποίο υποστηρίζει σθεναρά), την Τέχνη, τους ήρωές του, τον παππού και τη γιαγιά του, τα θέματα που τον απασχολούν, το γεγονός ότι γράφει ένα καινούργιο βιβλίο… Μαζί είπαμε όλα τα υπόλοιπα: για την Αθήνα και τη φρικτή της κίνηση, τις ελληνικές κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων («ο πρωθυπουργός σας αλλάζει όλη την ώρα, έτσι δεν είναι;»), την Ακρόπολη («η Αθηνά Χατζή, που με ξενάγησε στο Μουσείο έχει σπουδάσει στο Μπέρκλεϊ!»), το πόσο χάρηκε όταν συνάντησε στον Ιανό τον Στρατή Χαβιαρά (τελευταία φορά είχαν συναντηθεί στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ), τις παλιές μαυρόασπρες ταινίες που αγαπά, τα ταξίδια με τη σύζυγό του Σίρι στην Ιταλία (είχαν πάει και στη Σιένα για να δουν τα έργα του αγαπημένου τους Τισιανού), τους αγώνες παγκοσμίου κυπέλου που είδε πρόσφατα, ακόμη και τον αγώνα κατάκτησης του Euro σχολιάσαμε…

Η κοινή μας μέρα ξεκινά στις 9.30 το πρωί όταν τον παραλαμβάνω από το ξενοδοχείο, εκείνος με εφημερίδες ανά χείρας – απαραίτητη καθημερινή του συνήθεια το διάβασμά τους. Του λέω ότι δεν δια- βάζω εφημερίδες τόσο συχνά πια και με μαλώνει. «Από πού ενημερώνεσαι;» Αφού δεν βγήκε από το αυτοκίνητό μου όταν του απάντησα από το twitter, πάλι καλά. Με κορόιδευε πάντως το ίδιο βράδυ στους συνδαιτυμόνες μας. Φτάνουμε στον εκδοτικό του οίκο, το Μεταίχμιο, αφού ανηφορίσουμε τη Μαυρομιχάλη και του πω ό,τι προλαβαίνω για τα Εξάρχεια, τα γεγονότα του Χημείου, παλιότερα, και της Καλλιδρομίου, πιο πρόσφατα. Στο 118 της Ιπποκράτους ποζάρει χαρούμενος μπροστά από τη βιτρίνα με τα βιβλία του. Ευτυχώς, του αρέσουν οι καινούργιες ελληνικές εκδόσεις των βιβλίων του. Ο Όστερ είναι τρομερά ευγενικός, αλλά όταν δεν του αρέσει κάτι είτε το λέει είτε αρνείται να το κάνει. Φωτογραφίζεται, συναντά την Άλκη Ζέη (τον πρωτοδιάβασε στα γαλλικά κι έχουν να πουν πολλά για το Παρίσι) και τον Μανώλη Φάμελλο, που αποδεικνύεται ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες φαν του. Συναντά και ένα διδακτορικό φοιτητή που κάνει τη διατριβή του στο έργο του. Έχει χρόνο ίσα-ίσα για ένα μαύρο τσάι πριν φύγουμε για τις υπογραφές βιβλίων στη Σταδίου.

Στον Ιανό, ο κόσμος ερχόταν κατά κύματα ακτινοβολώντας χαρά και αγάπη για τον Αμερικανό συγγραφέα που υπέγραφε βιβλία σε διάφορες γλώσσες και εκδόσεις, διόρθωνε δε πάντοτε το τυπογραφικό λάθος σε όποιον του έφερνε το «Travels in the Scriptorium» (βρίσκεται στην τελευταία σελίδα: never be anything but the words I am writing on his this page). Ποια γυναίκα έχει τον ωραιότερο λαιμό στον κόσμο; Τον ρωτά μία αναγνώστρια. «Μένει στη Νέα Υόρκη» απαντά εκείνος, «στο σπίτι μου». Του συστήνω έναν αναγνώστη και φίλο μου. «Χρειάζομαι δικηγόρο» λέει εκείνος. Δεν θα μας πει ποτέ γιατί. Έπειτα ένα νέο σκηνοθέτη του θεάτρου. «Δύσκολη δουλειά διάλεξες να κάνεις» σχολιάζει. Μετά το πέρας των υπογραφών, ούτε λεπτό πριν από την προκαθορισμένη ώρα («μα να έρθει κάποιος και να μη με βρει τελευταία στιγμή; Δεν θέλω να απογοητεύσω κανέναν» θα μου πει), φωτογραφίζεται με τις υπεύθυνες δημοσίων σχέσεων και εκδηλώσεων του Ιανού. Η Άννα είναι έτοιμη να ξαπλώσει σαν οδαλίσκη στο γραφείο μπροστά του, η Κατερίνα ζητά να φωτογραφηθεί (και) μόνη μαζί του. «Γιατί όχι;» λέει εκείνος χαριτολογώντας. «Έχω αδυναμία στις ξανθές. Η γυναίκα μου είναι ξανθή». Τον αφήνω για λίγο το μεσημέρι στα χέρια της Αφροδίτης, της Αργυρώς και του Χρήστου. Πάνε να φάνε κάπου καλτ, μέσα στην αγορά. «Το μεσημέρι πήγαμε σε μία πολύ ενδιαφέρουσα γειτονιά της πόλης. Μου άρεσε πάρα πολύ! Όλα αυτά τα μαγαζιά με τα μπαχάρια, τα τυριά και τα αλλαντικά. Και μετά κατεβήκαμε σε μία υπόγεια ταβέρνα, τι μέρος ήταν αυτό! Σαν να αλλάξαμε δεκαετία μπαίνοντας μέσα, σα να περάσαμε από το κατώφλι και να μπήκαμε στα 70s ή και στα 20s, 100 χρόνια πριν! Μου είπαν ότι είναι πολύ ζόρικη γειτονιά» θα μου εξηγήσει το απόγευμα. (Κι εγώ φυσικά θα του πω τα πάντα για του Ψυρρή, ξεκινώντας από τότε που πάτησα για πρώτη φορά το πόδι μου το 1975, μέχρι τους Ολυμπιακούς και το κλείσιμο του Soul και του Bar Guru Bar). Στις 6 και κάτι εμφανίζεται φρέσκος και ξεκούραστος στη ρεσεψιόν του ξενοδοχείου και χαζεύουμε φωτογραφίες από το πρωί. Του αρέσουν αλλά δεν έχει ούτε κινητό, ούτε e-mail για να τις στείλω. Ένας άνδρας παλαιάς κοπής που κινείται με τους δικούς του ρυθμούς… χελώνας, που παραμένει ακίνητος σε έναν κόσμο που τρέχει. Ακίνητο παραμένει βέβαια και το Micra μόλις περάσουμε το Σύνταγμα.

Κατευθυνόμαστε προς τα βόρεια προάστια, πάμε στον Ευριπίδη στην Κηφισιά για τις τελευταίες υπογραφές της ημέρας. «Ώστε είσαι δημοσιογράφος - θύμα της κρίσης» μου λέει ο Όστερ και δεν ξέρω αν πρέπει να βάλω τα γέλια ή τα κλάματα. Είναι απόγευμα Πέμπτης και παίρνω την εκδίκησή μου από τις φίλες μου στις εκδόσεις Μεταίχμιο που με κορόιδεψαν την Τρίτη το μεσημέρι όταν είπα στον Όστερ ότι τα τελευταία 10 χρόνια ήμουν η αρχισυντάκτρια της ελληνικής έκδοσης του Glamour. «Σιγά μην ασχολείται ο Πολ Όστερ με το Glamour» είχε πει η καλύτερη επιμελήτρια του κόσμου, η Ειρήνη. Και όμως, Ειρήνη μου, ασχολείται και παρασχολείται. Για την ακρίβεια αναρωτιέται γιατί (στο αμερικανικό Glamour) άλλαξαν το κομμάτι της (πανέμορφης και πολυτάλαντης, δεν το λέει μόνο αυτός) κόρης του, Sophie Auster, που έγινε για ένα τεύχος η ανταποκρίτριά τους στο Παρίσι όπου συνάντησε τον Karl Lagerfeld και έγραψε για την επίδειξη της Chanel το 2012. (Είμαι μποτιλιαρισμένη με τον Όστερ στην Κηφισίας και μιλάμε για τα catwalks στο Παρίσι – αν δεν τερματίζει αυτό το σουρεαλισμό στη ζωή μου, δεν ξέρω τι θα τον τερματίσει ποτέ.) Ευτυχώς, το βλέμμα του πέφτει σε κάποιον πεζό που μοιράζει φυλλάδια στη γωνία ενός δρόμου. «Η δημοκρατία είναι κάτι για το οποίο δεν πρέπει ποτέ να σταματάς να παλεύεις. Αν δεν ασχολείσαι μαζί της μαραζώνει. Κάποτε ένας έξυπνος τύπος εκτύπωσε τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, το θεμελιώδες κείμενο του αμερικανικού κράτους, στάθηκε σε μία γωνία και άρχισε να το μοιράζει σε περαστικούς. «Τι είναι αυτό που μοιράζεις» του είπαν, «αυτές είναι κομμουνιστικές θεωρίες». Δεν αναγνώριζαν τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, το καταλαβαίνεις, την κήρυξη του πολέμου ενάντια στην Αγγλία, το 1776!» Περνάμε μπροστά από το Hilton και με ρωτάει τι είναι και μετά έρχεται η σειρά της αμερικανικής πρεσβείας. «Εδώ είναι το σημείο όπου παλιά κατέληγαν οι πορείες» του λέω. «Εννοείς εδώ έρχεται ο κόσμος για να πετάξει αυγά και πέτρες;» απαντά και γελάμε, πικρά. «Προφανής η αναφορά του αρχιτέκτονα στον Παρθενώνα» λέει ο Όστερ για το κτίριο που σχεδίασε ο Γουόλτερ Γκρόπιους, αλλά την κουβέντα για το Μπαουχάους, διακόπτει το επικών διαστάσεων μποτιλιάρισμα Βασιλίσσης Σοφίας και Αλεξάνδρας: «Gridlock» αναφωνεί ο Όστερ και πιάνουμε τα περί ελληνικής νοοτροπίας και συμπεριφοράς και κάπως η κουβέντα καταλήγει στο ποδόσφαιρο! «Θυμάμαι ότι είχαμε δει τον αγώνα για το πανευρωπαϊκό του 2004 στη Bραζιλία και εκεί ο κόσμος ήταν προφανώς με τους Πορτογάλους. «Οι Έλληνες λοιπόν έβαλαν γκολ στα πρώτα λεπτά και μετά ύψωσαν ένα τοίχος άμυνας για όλο τον υπόλοιπο αγώνα. Δεν ήταν καθόλου συναρπαστικό εκείνο το παιχνίδι».

Στον Ευριπίδη περιμένουν υπομονετικά να τους υπογράψει τα βιβλία τους, μεταξύ άλλων, συγγραφείς, ποιητές, δημοσιογράφοι, φωτογράφοι, ραδιοφωνικοί παραγωγοί και διευθυντές σταθμών, υπάλληλοι εκδοτικών οίκων και η ωραιότερη γυναίκα διευθύντρια γυναικείου περιοδικού που είχαμε ποτέ στην Ελλάδα. Μία από τις αναγνώστριές του (να ήταν μία από εκείνες που του μίλησαν αγγλικά, γαλλικά ή αγγλικά με γερμανική προφορά;) τον πιέζει (σοβαρά τώρα, τον πιέζει πατώντας τα όρια της αγένειας) να της αποκαλύψει με τι ασχολείται αυτή την εποχή, τι θέμα έχει το βιβλίο το οποίο έχει «ομολογήσει» ότι γράφει. Ο Πολ Όστερ μονογράφει τα βιβλία του για όλους, πιάνει κουβέντα, βγαίνει φωτογραφίες, χαίρεται όταν βλέπει παλιότερη έκδοση στα αγγλικά και σχολιάζει τα εξώφυλλα. Πολλοί του φέρνουν να υπογράψει το τελευταίο του βιβλίο «Report from the Interior». «Βλέπεις αυτό το πιτσιρίκι στο εξώφυλλο;» μου λέει καμαρώνοντας. «Εγώ είμαι αυτός». Είναι πολύ ωραίο το άτιμο το πιτσιρίκι είναι η αλήθεια, αλλά το ίδιο είναι και ο ψηλός κύριος που συνοδεύω λίγο μετά στο ανύπαρκτο πεζοδρόμιο της Κηφισίας καθώς προχωράμε για το τελευταίο γεύμα της ημέρας. Στο τραπέζι, συνομιλούν με τον Θοδωρή Βασιλόπουλο του Ευριπίδη για τις ταινίες του και πόσο θα ταίριαζε να υποδυθεί τον ήρωά του ο Tom Waits. Στο τραπέζι πέφτει και το θέμα του εμπρησμού της Athens Voice (ακόμα να το πιστέψουμε, μερικοί). «This is bad business for democracy» ήταν τα ακριβή του λόγια. Πολύ περισσότερα είχε να πει για τις ΗΠΑ και όσα συμβαίνουν εκεί. «Δημογραφικά μιλώντας οι Ηνωμένες Πολιτείες γίνονται όλο και πιο νέες, όλο και πιο σκοτεινές, μέρα με τη μέρα. Το Tea Party είναι οι δικοί μας Τζιχαντιστές… Όλοι μιλούν για όσα έγιναν στο Φέργκιουσον, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε ρατσιστές αστυνομικούς και στη Νέα Υόρκη, που θεωρείται και είναι η πιο προοδευτική πόλη της χώρας». «Μην την ακούς αυτή, παίρνει τις πληροφορίες της από το twitter» λέει γελώντας σε έναν από τους συνδαιτυμόνες μας, τον Νίκο, ο οποίος, αμερικανοσπουδαγμένος ο ίδιος, έχει ξεκοκαλίσει τους «New York Τimes» και συζητά μαζί τους τις πρόσφατες εξελίξεις στο αμερικανικό κογκρέσο και τι μπορεί να σημαίνουν για τον Ομπάμα ή την επόμενη νίκη των δημοκρατικών. «Πρόσεχε, πρόσεχε», μου λέει καθώς βγαίνω ανάποδα από ένα στενό στην Κηφισίας (η δεύτερη παράβαση της ημέρας, το πρωί είχα παραβιάσει το δακτύλιο – αν διαβάζει η Τροχαία, αστειεύομαι, φυσικά). Στο δρόμο της επιστροφής για το κέντρο κατεβαίνουμε «σφαίρα» την Κηφισίας. Λέμε για συγγραφείς που μισούμε και συγγραφείς που αγαπάμε. Για τον κολλητό του, τον Ντελίλο, πόσο λατρεύουμε το «Κοσμόπολις» και πόσο δεν μας ικανοποίησε η μεταφορά του στο σινεμά. Μου βρίζει έναν από τους αγαπημένους μου συγγραφείς όλων των εποχών, απαξιώνω έναν από τους κολλητούς του. «Ως εδώ ήταν, πραγματικά θέλω να πάω σπίτι μου τώρα, μου λέει, να συρθώ μέσα στο διαμέρισμά μου και να ζήσω πάλι σαν χελώνα. Να θυμάσαι ότι είμαι σαν χελώνα, ζω σαν χελώνα, μένω μέσα στο καβούκι μου και δουλεύω, δεν βγαίνω σχεδόν καθόλου. Δεν λέω ότι δεν μου αρέσει να είμαι με ανθρώπους, αλλά όλος αυτός ο κόσμος στην Ελλάδα και πριν στην Πολωνία ήταν κάτι το υπερβολικό για τα δεδομένα μου! Πολλοί ζεστοί άνθρωποι, το απόλαυσα. Και γερά ποτήρια και οι δύο λαοί. Ε, οι Πολωνοί πίνουν λίγο παραπάνω βότκα βέβαια…». Εμείς είμαστε γλεντζέδες, αλλά ευτυχώς όχι αλκοολικοί, του λέω και τσουπ πιάνουμε κουβέντα για τους αλκοολικούς Ρώσους. «Το ήξερες ότι η μέση ηλικία ενός Ρώσου άνδρα είναι 53, όταν ο μέσος Ευρωπαίος φτάνει τα 77; Ο αλκοολισμός τους σκοτώνει» μου λέει ο Όστερ. Φλυαρώ ακατάπαυστα πηδώντας από το ένα θέμα στο άλλο. Ο επόμενος συγγραφέας που θα συναντήσεις; με ρωτάει. Έρχεται ο Ίαν Ράνκιν σε λίγες μέρες κι αρχίζουμε να μιλάμε για τους αγαπημένους μας συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας. Αφού τον ζαλίσω με τον Μανουέλ Βάσκεθ Μονταλμπάν, μου απαντά με έναν Αμερικανό, τον Ρος Μακντόναλντ, «the last of the great ones». «Θυμάμαι στα τέλη των 60s και στα 70s να καταβροχθίζω τα βιβλία του, τα έχω διαβάσει όλα». Όταν έγραφα ποίηση, διάβαζα πολλή αστυνομική λογοτεχνία. Μετά το γύρισα στην πρόζα και σταμάτησα να διαβάζω». Τον αφήνω στο Galaxy, στη Σταδίου, για ένα «night cup», ένα τελευταίο. Όταν τον αποχαιρετώ, ανοίγει την τεράστια αγκαλιά του και μου λέει. «Είσαι το πιο αστείο κορίτσι στον κόσμο». (Take that Tina Fey). Αυτή τη στιγμή, είμαι το πιο ευτυχισμένο κορίτσι στον κόσμο, ήθελα να τον διορθώσω. Αλλά δεν το έκανα. Κανείς δεν θα έπρεπε να διορθώνει τον Πολ Όστερ.

Υ.Γ. Αν κατάλαβα κάτι γι’ αυτόν τις 24 ώρες που πέρασα μαζί του είναι ότι λατρεύει τη γυναίκα του, την επίσης συγγραφέα Siri Hustvedt, και την κόρη του Sophie Auster. Η δεύτερη είναι ταλαντούχος τραγουδοποιός. Ο Γιώργος Μουχταρίδης τού υποσχέθηκε ότι θα την ακούσει και θα την παίζει συχνά από τον Pepper 96,6. Γιώργο κανόνισε, θα έχω τον νου μου www.youtube.com/ watch?v=CKfS4TGrZlY

Φωτό: Σπύρος Κατοπόδης